Είναι μακρύς ο δρόμος και πολλά τα στάδια προσαρμογής του ιού

Της Τάνιας Η. Μαντουβάλου

Γιατί αναζωπυρώθηκε η ανησυχία για την γρίπη των πτηνών; Τι σημαίνει ότι προσβάλλει πλέον και αγελάδες; Είναι ασφαλές ή όχι το γάλα; Και τελικά θα κάνει πανδημία αυτός ο H5N1; Σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα που ταλανίζουν επιστημονική κοινότητα και ευρύτερα την κοινωνία, απαντά ο παθολόγος, με μεγάλο ερευνητικό έργο στις λοιμώξεις, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Παππάς. «Η γρίπη των πτηνών, που δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και για την οποία δεν έχουμε ως ανθρώπινο είδος κάποια ιστορική ανοσία, τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει κάνει τεράστια εξελικτικά άλματα, προκαλώντας μαζικούς θανάτους διαφόρων ειδών πτηνών ανά τον κόσμο, εγκαθιστάμενη και στην αμερικανική ήπειρο, και αναπτύσσοντας προσαρμογή και μολυσματικότητα για θηλαστικά, με αποτέλεσμα μαζικούς θανάτους αντίστοιχων ειδών (π.χ. θαλάσσιοι λέοντες στη Νότιο Αμερική). Η προσαρμογή στα θηλαστικά εγείρει ανησυχία προσαρμογής και στον άνθρωπο». Πλέον, η γρίπη προσβάλλει και αγελάδες, αναφέρει ο γνωστός ερευνητής. Και σημειώνει: «Σε 8 πολιτείες των ΗΠΑ, σε περισσότερα από 30 κοπάδια, ανιχνεύθηκε ο ιός. Και είχαμε και ένα κρούσμα σε άνθρωπο, σε εργαζόμενο σε φάρμα. Οπότε, υπήρξαν φόβοι ότι ο ιός έκανε νέο μεγάλο εξελικτικό άλμα και ότι έρχεται η ώρα μας. Ισχύει; Μάλλον όχι. ΟΙ αγελάδες δεν νοσούν βαριά από τον Η5N1. Παράγουν λιγότερο γάλα, το οποίο είναι και κάπως κομμένο, μοιάζει με το πρωτόγαλα. Ο ιός υπάρχει μόνο στους μαστούς των αγελάδων, πουθενά αλλού στο σώμα τους. Ακόμη και το κρούσμα σε άνθρωπο, ήταν εντελώς ήπιο, με μόνη εκδήλωση την επιπεφυκίτιδα (πιθανώς μολύνθηκε στο άρμεγμα, π.χ. έτριψε το μάτι του μετά)».

Πώς πήγε ο ιός στις αγελάδες

Δηλαδή δεν μεταδίδεται από αγελάδα σε αγελάδα; Από θηλαστικό σε θηλαστικό; Προκύπτει εύλογα το ερώτημα. «Αν μεταδίδεται, αυτό γίνεται έμμεσα: με κάποια συσκευή που χρησιμοποιείται στο άρμεγμα π.χ., πηγαίνει ο ιός από το ένα μολυσμένο ζώο στο άλλο- ακόμη και με τα χέρια των εργαζομένων μπορεί να γίνει αυτό, σιγά μην αλλάζουν γάντια από ζώο σε ζώο, αν φοράνε». Όσον αφορά το πως πήγε ο ιός στις αγελάδες, ο κ. Παππάς εξηγεί: «Πιθανά σενάρια είναι να μολύνθηκαν από τον ίδιο τον χώρο όπου βόσκουν, αν τον χώρο αυτό τον μόλυναν νεκρά πτηνά, ή εκκρίμματα πτηνών που νοσούσαν. Άλλο πιθανό σενάριο είναι να μολύνθηκαν από την τροφή- στις ΗΠΑ επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται υπολείμματα (όλων των τύπων) από πουλερικά ως τροφή μηρυκαστικών, μπορεί κάποια από τα πουλερικά να ήταν μολυσμένα από Η5Ν1, έτσι κόλλησαν άλλωστε και κάτι γάτες το καλοκαίρι στην Πολωνία. Είμαστε επίσης σε περίοδο μετακίνησης των κοπαδιών, ακόμη και διαπολιτειακής, μπορεί όλα να ξεκίνησαν από ένα κοπάδι, στο Τέξας. Αλλά είμαστε και σε εποχή μετακίνησης πτηνών γενικά, και από το Τέξας περνάνε μείζονες μεταναστευτικές οδοί πτηνών».

Ανησυχία για το γάλα  διασπείρουν θεσμικοί επιστήμονες στις ΗΠΑ

Κινδυνεύουμε να κολλήσουμε από το γάλα; Είναι το επόμενο ερώτημα που εύλογα τίθεται:« Αν πιείς απαστερίωτο γάλα φυσικά. Κάτι γάτες στις μολυσμένες φάρμες ήπιαν και αρρώστησαν βαριά. Αλλά π ο FDA, ο αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων, είπε ότι βρήκε υπολείμματα γενετικού υλικού του Η5Ν1 σε παστεριωμένο γάλα. Δεν φτάνει δηλαδή η παστερίωση; Πρώτον, δεν βρήκαν "ενεργό" ιό, μολυσματικό, κάνουν πειράματα για να το επιβεβαιώσουν. Βρήκαν υπολείμματα, θραύσματα του ιού. Που μπορεί να είναι και υπολείμματα της παστερίωσης. Ξέρουμε ότι ο Η5Ν1 συμπεριφέρεται όπως οι άλλοι ιοί της κατηγορίας του σε θερμική επεξεργασία. Άρα, δεν έχει κανένα λόγο η παστερίωση να μην τον αδρανοποιεί. Ανησυχία για το θέμα "γάλα" πάντως διασπείρουν και θεωρητικά θεσμικοί επιστήμονες στις ΗΠΑ, μπορεί να είναι και θέμα πολιτικής. Στην Ελλάδα απλά ανησυχούν "ιδιαιτέρως" οι ημι-διαβασμένοι.

Ανάγκη εγρήγορσης, ενημέρωσης, επιδημιολογικής επιτήρησης, μέτρων ατομικής προστασίας σε εργαζόμενους

Είναι προάγγελος προσαρμογής του Η5Ν1 στους ανθρώπους, η προσβολή των αγελάδων; Είναι το μέγα ερώτημα που απασχολεί εντόνως σύσσωμη την επιστημονική κοινότητα το τελευταίο διάστημα. «Είχε κάποιες μεταλλάξεις από τις "ύποπτες" ο ιός που βρέθηκε στις αγελάδες, μεταλλάξεις για να αγκιστρώνεται ευκολότερα σε θηλαστικά, αλλά όχι μεταλλάξεις για να προκαλεί σοβαρή νόσο. Ο ιός στο ένα κρούσμα σε άνθρωπο πρόλαβε και έκανε κάποιες επιπρόσθετες μεταλλάξεις προσαρμογής. Αλλά για να έχουμε πανδημία, θέλει μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και είναι μακρύς ο δρόμος και πολλά τα στάδια προσαρμογής που απαιτούνται γι' αυτό». Ατύχημα ή εξελικτικό βήμα, διερωτάται στη συνέχεια ο διακεκριμένος ερευνητής. «Περισσότερο αυξημένη πιθανότητα να έρχεται σε επαφή ο άνθρωπος με τον ιό. Άρα ανάγκη εγρήγορσης, ενημέρωσης, επιδημιολογικής επιτήρησης, μέτρων ατομικής προστασίας σε εργαζόμενους. Σε όποιο σύμπτωμα, είναι το ιστορικό, ο χώρος που εργάζεται κάποιος πχ, που θα εγείρει υποψία Η5Ν1 σε άνθρωπο, δεν θα βάλεις διάγνωση με το τεστ στο φαρμακείο».  Κι αν γίνει πανδημία πως θα αντιμτωπιστεί; Το στοκ ετοιμότητας εμβολίων για γρίπη των πτηνών που έχουν κάποιες χώρες όπως οι ΗΠΑ, πιάνουν το συγκεκριμένο στέλεχος Η5Ν1 μια χαρά, απαντά ο Γιώργος Παππάς: «Αλλά για να φτιάξεις εμβόλιο για όλο τον κόσμο θέλει μήνες, οι νέες μέθοδοι παραγωγής εμβολίων δεν έχουν δώσει ακόμη αποτελεσματικό εμβόλιο για γρίπη γενικά. Τουλάχιστον, αυτός ο Η5Ν1 είναι ευαίσθητος στον αντιγριπικό χάπι, την οσελταμιβίρη».