Στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, ο εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Β ξεκινά από τους πρώτους μήνες της ζωής, με πολλές χώρες – όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα – να χορηγούν την πρώτη δόση αμέσως μετά τη γέννηση ή μέσα στις πρώτες εβδομάδες. Η στρατηγική αυτή έχει οδηγήσει σε θεαματική μείωση των κρουσμάτων και θεωρείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας «κρίσιμο βήμα» για την εξάλειψη της νόσου.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Την ώρα που στην Ευρώπη, η καθολική εφαρμογή του εμβολιασμού θεωρείται δεδομένη, στις ΗΠΑ έχει ξεσπάσει διαφωνία για το θέμα: η Συμβουλευτική Επιτροπή των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) ανέβαλε την ψήφο για πρόταση που θα μετέφερε τη χορήγηση της πρώτης δόσης σε μεταγενέστερο στάδιο της βρεφικής ή παιδικής ηλικίας, εκτός αν η μητέρα είναι γνωστό ότι φέρει τον ιό. Ας δούμε τι είναι ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV), γιατί παραμένει απειλή για τη δημόσια υγεία και γιατί οι ειδικοί επιμένουν στη χορήγηση του εμβολίου αμέσως μετά τον τοκετό.
Τι είναι η ηπατίτιδα Β
Η ηπατίτιδα Β προσβάλλει το ήπαρ και αποτελεί την κύρια αιτία καρκίνου του ήπατος, παγκοσμίως. Πολλοί φορείς του ιού δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και αγνοούν ότι έχουν μολυνθεί. Στους περισσότερους ενήλικες, η λοίμωξη υποχωρεί από μόνη της, αλλά στα βρέφη και στα μικρά παιδιά, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική: πάνω από 90% των νεογνών και έως 50% των παιδιών που μολύνονται εξελίσσονται σε χρόνιους φορείς.
Η χρόνια λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει, δεκαετίες αργότερα, σε κίρρωση ήπατος ή ηπατική ανεπάρκεια, συχνά απαιτώντας μεταμόσχευση. Ακόμη και μετά τη μεταμόσχευση, ο ιός μπορεί να επανεμφανιστεί, αφού μέχρι σήμερα δεν υπάρχει οριστική θεραπεία.
Πόσο συχνή είναι σήμερα η λοίμωξη
Στις ΗΠΑ, τα κρούσματα ηπατίτιδας Β έχουν μειωθεί σχεδόν κατά 90% μετά τη γενικευμένη χρήση του εμβολίου, από 9,6 περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού πριν από τον εμβολιασμό, σε περίπου 1 ανά 100.000 το 2018.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι, το 2022:
· περίπου 254 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με χρόνια λοίμωξη, ενώ
· κάθε χρόνο καταγράφονται 1,2 εκατομμύρια νέες μολύνσεις.
Πώς μεταδίδεται ο ιός
Ο ιός μεταδίδεται κυρίως μέσω επαφής με σωματικά υγρά από άτομο που έχει μολυνθεί. Η μετάδοση μπορεί να γίνει με τη σεξουαλική επαφή, με χρήση μολυσμένων βελόνων, αλλά και κατά τη διάρκεια τατουάζ ή piercing. Η πιο κρίσιμη οδός, ωστόσο, είναι η κάθετη μετάδοση από μητέρα σε παιδί κατά τον τοκετό.
Γιατί ο εμβολιασμός ξεκινά από τη γέννηση
Πριν από την ευρεία διάθεση του εμβολίου, η μετάδοση από μητέρα σε νεογνό ήταν η συχνότερη πηγή μόλυνσης. Στις ΗΠΑ, πριν τον εμβολιασμό, περίπου 85% των νεογνών μολύνονταν όταν οι μητέρες είχαν ενεργή λοίμωξη και περίπου 30% όταν είχαν ανενεργό ιό.
Σήμερα, μετά τον εμβολιασμό στη γέννηση, μόλις 0,7% έως 1,1% των βρεφών αναπτύσσουν λοίμωξη – μια τεράστια μείωση που επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα του μέτρου.
Η πρακτική του εμβολιασμού των νεογνών έχει υιοθετηθεί από 190 χώρες-μέλη του ΠΟΥ έως το 2020, με περισσότερες από τις μισές να χορηγούν την πρώτη δόση αμέσως μετά τον τοκετό.
Οι ισχύουσες συστάσεις
Από τον Οκτώβριο του 2016, το CDC συνιστά τη χορήγηση της πρώτης δόσης εντός 24 ωρών από τη γέννηση, ακολουθούμενη από δεύτερη δόση στους 1-2 μήνες και τρίτη δόση στους 6-18 μήνες. Αν η μητέρα είναι γνωστό ότι έχει ενεργή λοίμωξη, το νεογνό λαμβάνει τη δόση μέσα στις πρώτες 12 ώρες μαζί με ειδικά αντισώματα.
Επιπλέον, συστήνονται τρεις δόσεις του εμβολίου για όλα τα ανεμβολίαστα παιδιά και ενήλικες έως 60 ετών, καθώς και για μεγαλύτερους ενήλικες που έχουν παράγοντες κινδύνου ή θέλουν να προστατευθούν.
Το CDC διαβεβαιώνει ότι «η επιστημονική τεκμηρίωση υποστηρίζει συντριπτικά την ασφάλεια» των έξι εμβολίων που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ.
Γιατί εμβολιάζονται όλα τα βρέφη, ακόμη κι αν η μητέρα είναι υγιής
Η καθολική χορήγηση δόσης στη γέννηση προστατεύει τα νεογνά όταν η μητέρα δεν έχει ελεγχθεί ή όταν ο προγεννητικός έλεγχος δεν ανιχνεύει πρόσφατη λοίμωξη.
Επιπλέον, ακόμη και όταν η μητέρα δεν είναι φορέας, το βρέφος μπορεί να μολυνθεί αργότερα από άλλα άτομα του στενού περιβάλλοντος που φέρουν τον ιό, κάτι που καθιστά τον καθολικό εμβολιασμό πιο ασφαλή στρατηγική.
Η εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα και την Ευρώπη
- Ελλάδα: Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, η εμβολιαστική κάλυψη για την ηπατίτιδα Β στα παιδιά ξεπερνά το 95%, ποσοστό που θεωρείται επαρκές για πληθυσμιακή ανοσία.
- Ευρώπη: Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) αναφέρει ότι πάνω από 30 χώρες της ΕΕ έχουν εντάξει τον εμβολιασμό στη ρουτίνα της βρεφικής ηλικίας, με μέση κάλυψη περίπου 94%.
- Πρόκληση: Σε ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η κάλυψη υπολείπεται, αφήνοντας κενά που μπορεί να επιτρέψουν την αναζωπύρωση της νόσου.
