Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Η έλλειψη σιδήρου είναι ένας γνωστός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την υγεία του μωρού και την νευρολογική του ανάπτυξη. Αυτή η ανεπάρκεια συνήθως δεν είναι σοβαρή και μπορεί να διορθωθεί είτε από μόνη της είτε με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο. Ωστόσο, σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα καθώς μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής, περιγεννητικής θνησιμότητας και ευαισθησίας σε λοιμώξεις στο μωρό.
Μια νέα μελέτη από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οσάκα αποκαλύπτει ότι η έλλειψη σιδήρου, εκτός από τις σοβαρές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία μητέρας και εμβρύου, μπορεί να παίζει και κάποιο ρόλο στον καθορισμό του φύλου. Όπως διαπιστώθηκε σε πείραμα που έγινε σε έγκυα ποντίκια, η έλλειψη σιδήρου μπορεί να μεταβάλει την ανάπτυξη του φύλου των εμβρύων, μια διαπίστωση που αμφισβητεί μακροχρόνιες πεποιθήσεις σχετικά με τον τρόπο που καθορίζεται το φύλο.
Αν και το φύλο μας καθορίζεται τη στιγμή που το σπερματοζωάριο γονιμοποιεί το ωάριο, ο βιολογικός προγραμματισμός για την ανάπτυξη όρχεων ή ωοθηκών έξι ενεργοποιείται περίπου μετά από έξι εβδομάδες. Σύμφωνα με την επικρατούσα μέχρι σήμερα πεποίθηση, η διαδικασία αυτή καθορίζεται 100% από τη γενετική: τα αρσενικά έχουν ένα θηλυκό και ένα αρσενικό χρωμόσωμα XY, και τα θηλυκά έχουν δύο θηλυκά χρωμοσώματα XX.
Τα ευρήματα ωστόσο αυτής του πρόσφατου πρωτοποριακού πειράματος σε ποντίκια, έδειξε ότι τα πολύ χαμηλά επίπεδα σιδήρου στη μητέρα μπορούν να αντιστρέψουν το φύλο προγεννητικά. Η μελέτη περιγράφει λεπτομερώς πώς ένας εξωτερικός παράγοντας – η έλλειψη σιδήρου – καταλήγει να επηρεάζει τη γενετική του εμβρύου. Αυτά τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση ότι το βιολογικό φύλο καθορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τα φυλετικά χρωμοσώματα.
Ο αναπάντεχος ρόλος της έλλειψης σιδήρου στον προσδιορισμό φύλου
Όπως διαπιστώθηκε από τα ευρήματα, στα ποντίκια η έλλειψη μητρικού σιδήρου επηρεάζει αρνητικά ένα ένζυμο που εξαρτάται από τον σίδηρο και ενεργοποιεί το γονίδιο που καθορίζει το αρσενικό φύλο, προκαλώντας την ανάπτυξη ωοθηκών σε ορισμένα έμβρυα XY.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι εάν η συγκέντρωση σιδήρου μειωθεί κατά 60% σε κυτταρικό επίπεδο, το γονίδιο των όρχεων απενεργοποιείται. Όταν αναπαρήγαγαν αυτήν την έλλειψη σιδήρου σε έγκυα θηλυκά ποντίκια που έφεραν αρσενικά, παρατήρησαν ότι 6 από τους 39 απογόνους XY γεννήθηκαν με δύο ωοθήκες, μια πλήρης αντιστροφή του φύλου. Ένα άλλο ποντίκι γεννήθηκε μεσοφυλικό, με μία ωοθήκη και έναν όρχι.
Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, αν και αυτοί οι αριθμοί αντιστροφής φύλου μπορεί να φαίνονται μικροί, αποτελούν μια αναμφισβήτητη επίδραση σε έναν θεμελιώδη αναπτυξιακό μηχανισμό που προηγουμένως θεωρούνταν προστατευμένος από το εξωτερικό περιβάλλον.
«Από όσο γνωρίζουμε, αυτή είναι η πρώτη απόδειξη ότι ένας περιβαλλοντικός παράγοντας μπορεί να επηρεάσει τον προσδιορισμό του φύλου σε ένα θηλαστικό. Η πιο σημαντική συνέπεια αυτού του ευρήματος είναι ότι οι περιβαλλοντικές και μεταβολικές συνθήκες επηρεάζουν θεμελιώδεις αναπτυξιακές αποφάσεις που μέχρι τώρα θεωρούνταν ότι καθορίζονταν αυστηρά από τη γενετική» εξηγεί ο Δρ. Makoto Tachibana, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας και βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οσάκα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, σε αυτό το σημείο της έρευνας δεν μπορεί ακόμα να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι η έλλειψη σιδήρου μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του φύλου και στους ανθρώπους, ωστόσο είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αξίζει να διερευνηθεί μελλοντικά.
Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία, υποστηρίζουν οι ερευνητές, πως τα ευρήματα της έρευνας είναι πρωτοποριακά καθώς αναδεικνύουν για πρώτη φορά την άγνωστη μέχρι σήμερα σχέση μεταξύ της μητρικής διατροφής και του προσδιορισμού του φύλου στα θηλαστικά και θέτουν τις βάσεις για τη διερεύνηση της επίδρασης και άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανάπτυξη των εμβρύων.
Πηγή: Nature
