Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί η ανοσοθεραπεία κατά του καρκίνου να προκαλέσει διαβήτη, αλλά η λύση αυτού του σημαντικού ζητήματος, ίσως, δε βρίσκεται μακριά.
Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που συνοδεύουν τις σύγχρονες ανοσοθεραπείες κατά του καρκίνου είναι η εμφάνιση σοβαρών παρενεργειών που σχετίζονται με το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα. Μία από τις πιο σπάνιες, αλλά δυνητικά μόνιμες, είναι η πρόκληση διαβήτη τύπου 1.
Ωστόσο, νέα εργαστηριακά ευρήματα ανοίγουν τον δρόμο για την πρόληψη και, ίσως, ακόμα και την αναστροφή αυτής της κατάστασης, με φάρμακα που ήδη κυκλοφορούν στην αγορά.
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου UCLA που δημοσιεύθηκε στο JCI Insight*, συγκεκριμένα ανοσοτροποποιητικά φάρμακα, εγκεκριμένα για τη θεραπεία άλλων αυτοάνοσων παθήσεων όπως η ψωρίαση και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μπορούν να προστατεύσουν το πάγκρεας από την καταστροφική επίθεση του ανοσοποιητικού που προκαλούν οι αναστολείς ανοσολογικών σημείων ελέγχου (checkpoint inhibitors).
Πώς προκαλείται ο διαβήτης από την ανοσοθεραπεία;
Ο διαβήτης τύπου 1 που σχετίζεται με ανοσοθεραπεία εμφανίζεται σε περίπου 1-2% των ασθενών που λαμβάνουν φάρμακα, όπως οι αναστολείς PD-1/PD-L1, οι οποίοι έχουν αλλάξει τα δεδομένα στη θεραπεία διαφόρων τύπων καρκίνου. Στον τύπο αυτό διαβήτη, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα β-κύτταρα του παγκρέατος, καταστρέφοντας τη φυσική ικανότητα του οργανισμού να παράγει ινσουλίνη.
Η κατάσταση αυτή είναι συνήθως μη αναστρέψιμη και απαιτεί δια βίου αγωγή με εξωγενή ινσουλίνη. Όμως, με τη συνεχιζόμενη αύξηση των ασθενών που λαμβάνουν ανοσοθεραπείες, η ανάγκη για αποτελεσματική πρόληψη των μακροχρόνιων αυτοάνοσων παρενεργειών καθίσταται επιτακτική.
Νέα κύτταρα-στόχοι και μονοπάτια που ανοίγουν θεραπευτικές δυνατότητες
Η επιστημονική ομάδα της Dr. Melissa Lechner εντόπισε μια εξειδικευμένη ομάδα ανοσοκυττάρων, τα CD4+ T θυλακικά βοηθητικά κύτταρα (Tfh cells), τα οποία παράγουν δύο βασικά φλεγμονώδη μόρια: IL-21 και IFN-γ. Αυτά τα μόρια φαίνεται να «ενορχηστρώνουν» την επίθεση στα παγκρεατικά κύτταρα.
Σε πειράματα σε ζώα εργαστηρίου, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αναστολείς JAK —μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιείται ήδη σε αυτοάνοσα νοσήματα— για να μπλοκάρουν τη δράση αυτών των μορίων. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: όχι μόνο περιορίστηκε η φλεγμονώδης δραστηριότητα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις επανήλθαν τα φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Ένα νέο μέλλον με ήδη υπάρχοντα φάρμακα
Μεταξύ των JAK αναστολέων που εξετάστηκαν, είναι ευρέως γνωστά φάρμακα με δραστικές ουσίες την τοφασιτινίμπη, την ουπαδασιτινίμπη και την μπαρισιτινίμπη, τα οποία είναι ήδη εγκεκριμένα από τον FDA και τον ΕΜΑ και κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά.
«Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που εντοπίζει τα Tfh κύτταρα και την οδό IL-21/IFN-γ ως βασικούς παράγοντες πρόκλησης του διαβήτη τύπου 1 που επάγεται από ανοσοθεραπεία», εξηγεί η Dr. Lechner. Το ακόμα πιο ενθαρρυντικό είναι ότι η παρέμβαση σε αυτό το μονοπάτι είναι εφικτή με φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται, χωρίς να μειώνεται η αντικαρκινική αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας.
Τι σημαίνουν τα ευρήματα για την ογκολογική φροντίδα του αύριο
Τα νέα δεδομένα προσφέρουν μια πρωτοφανή ευκαιρία για καλύτερη διαχείριση των επιπλοκών της ανοσοθεραπείας και υπόσχονται μια νέα εποχή στη φροντίδα των επιζώντων του καρκίνου. Αν και η μελέτη έγινε σε ζωικά μοντέλα και απαιτούνται κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα σε ανθρώπους, η δυνατότητα πρόληψης ή αναστροφής μιας τόσο σοβαρής παρενέργειας με ήδη διαθέσιμα φάρμακα αποτελεί σταθμό για την ογκολογία και την ενδοκρινολογία.
Η φροντίδα των ασθενών με καρκίνο δεν σταματά στη θεραπεία της νόσου, αλλά επεκτείνεται στην ποιότητα ζωής μετά τη θεραπεία — και η έγκαιρη πρόληψη του διαβήτη τύπου 1 μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τους αναστολείς JAK
Οι αναστολείς JAK (Janus kinase inhibitors) είναι μια σύγχρονη κατηγορία ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων που στοχεύουν βασικά μονοπάτια της φλεγμονώδους απόκρισης. Έχουν ήδη αλλάξει τα δεδομένα στη θεραπεία πολλών αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως:
· Ρευματοειδής αρθρίτιδα
· Ψωρίαση
· Ατοπική δερματίτιδα
· Ελκώδης κολίτιδα
Πώς δρουν
Αναστέλλουν την υπερδραστηριότητα ορισμένων πρωτεϊνών (JAK1, JAK2, JAK3, TYK2) που εμπλέκονται στη μετάδοση φλεγμονωδών σημάτων. Με αυτό τον τρόπο, μειώνεται η ανεπιθύμητη ανοσολογική αντίδραση που χαρακτηρίζει τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Η χρήση τους πρέπει να γίνεται πάντα υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.
Η μελέτη του UCLA ανοίγει τον δρόμο για τη χρήση των αναστολέων JAK και στην πρόληψη ή αναστροφή του διαβήτη τύπου 1 που προκαλείται από την ανοσοθεραπεία στον καρκίνο, χωρίς να εξουδετερώνεται η αντικαρκινική δράση.
*Περισσότερα στοιχεία για τη δημοσίευσης στο JCI Insight είναι διαθέσιμα στον σύνδεσμο:
