Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Η παρατεταμένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία χωρίς προστασία μπορεί να προκαλέσει στα μάτια μια σειρά από σοβαρές βλάβες και σε κάποιες περιπτώσεις να απειλήσει άμεσα ακόμη και την ίδια την όραση.
Ο Αλέξανδρος Καψοκόλης MD,PhD, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Επιμελητής Ά στο Γενικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Γ.Α.Ο.Ν.Α. «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», εξηγεί στο DailyPharmaNews με ποιους τρόπους η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να βλάψει τα μάτια μας, ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο και ποια μέτρα πρόληψης παρέχουν αποτελεσματική προστασία.
«Τα μάτια μας είναι ίσως το πιο ευαίσθητο όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν καθημερινά είναι πολλαπλοί και οι φυσικοί αμυντικοί μηχανισμοί των οφθαλμών είναι κατά κύριο λόγο τα βλέφαρα. Αυτά φροντίζουν να καθαρίζουν τα μάτια, να τα ενυδατώνουν και να προστατεύουν την επιφάνεια τους.
Τα ξένα σώματα, όπως π.χ. κομμάτια ξύλου, γυαλιά, γρέζια μεταλλικά, γιούκα κ.ά. μπορεί να προκαλέσουν φθορά στον οφθαλμό, όμως γίνονται άμεσα αντιληπτά λόγω υφής και πόνου που βιώνει ο άνθρωπος. Υπάρχουν όμως και αυτά που δεν τα αντιλαμβανόμαστε, δεν έχουν σύσταση, δεν είναι ορατά και σε βάθος χρόνου προκαλούν τεράστια ζημιά σε όλα τα επίπεδα του οφθαλμού, όχι μόνο στην επιφάνεια του.
Αυτή δεν είναι άλλη από την ακτινοβολία του ήλιου. Διακρίνεται σε υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Α (UVA), η μεγαλύτερη πηγή ηλιακής ακτινοβολίας που διεισδύει το δέρμα, σε υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Β (UVB), μικρή ποσότητα ακτινοβολίας γιατί μπλοκάρεται από το Όζον, αλλά παρόλα αυτά προκαλεί βλάβες στο δέρμα και στα μάτια και σε υπεριώδη ακτινοβολία τύπου C (UVC), που απορροφάται εξ ολοκλήρου από το στρώμα του όζοντος εκτός αν βρει κενά σημεία σε αυτό. Η άσφαλτος, η άμμος, το νερό, το γυαλί και το χιόνι είναι οι επιφάνειες που λειτουργούν ως τα κύρια μέσα αντανάκλασης της υπεριώδους ακτινοβολίας προς τα μάτια μας.
Οι κυριότερες βλάβες που προκαλεί ο ήλιος στα μάτια
Χρειάζεται μόνο 8 min περίπου για να διανύσει η ηλιακή ακτινοβολία την απόσταση Ήλιος-Γη, φανταστείτε λοιπόν σε πόσο διάστημα φτάνει από τον κερατοειδή στον αμφιβληστροειδή και με τι ένταση, ώστε να προλάβουν να απορροφήσουν όλη αυτή την ενέργεια οι φωτοϋποδοχείς του ματιού. Ο κρυσταλλοειδής φακός και ο κερατοειδής χιτώνας προστατεύουν με το να φιλτράρουν την UV ακτινοβολία, αλλά όπως κάθε τι έτσι και αυτοί οι μηχανισμοί φθείρονται σε βάθος χρόνου, αναλόγως φυσικά με την διάρκεια που εκτίθενται στον ήλιο.
Η παρατεταμένη έκθεση του φακού μπορεί να οδηγήσει σε μια πάθηση που λέγεται καταρράκτης, δηλαδή θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού και αντιμετωπίζεται με χειρουργική αφαίρεση αυτού και αντικατάσταση του με τεχνητό ενδοφακό.
Στα βλέφαρα, επειδή το δέρμα σε αυτά είναι πολύ λεπτό και συνεπώς πιο ευαίσθητο σε σχέση με τις υπόλοιπες δερματικές επιφάνειες, μπορεί να έχουμε εγκαύματα και ανάπτυξη κακοηθειών πχ. Μελανωμάτων και Βασικοκυτταρικού ή Ακανθοκυτταρικού τύπου καρκίνων. Σε οποιαδήποτε εξαλλαγή θα πρέπει να απευθύνεται ο ασθενής σε εξειδικευμένους οφθαλμιάτρους.
Η παράλειψη χρήσης γυαλιών ηλίου ή τα λάθος γυαλιά χωρίς φίλτρα, είναι πολύ σημαντική αμέλεια και μπορεί να προκαλέσει φώτοκερατίτιδα, μια σοβαρή βλάβη στον κερατοειδή χιτώνα. Ο ασθενής παρουσιάζει έντονο άλγος, δεν μπορεί να ανοίξει τα μάτια του, γιατί φλεγμαίνουν και αντιμετωπίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα με συστηματική χορήγηση κολλύριων, οφθαλμικές γέλες καθώς και με πιεστική περίδεση(κλείσιμο του πάσχοντος οφθαλμού), εφόσον χρειαστεί.
Ο επιπεφυκότας, δηλαδή το κάλυμμα πάνω από το λευκό του ματιού (σκληρός χιτώνας) μπορεί να υποστεί επίσης ζημιά πχ. Πτερύγιο, που είναι καλοήθες ή ακόμα χειρότερα εμφάνιση αλλοιώσεων με κακοήθειες χρωστικές και μη, υπεργερμένες και μη. Και πάλι πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα από οφθαλμιάτρους.
Οι μακροπρόθεσμες βλάβες συσσωρεύονται με το πέρασμα του χρόνου δρώντας αθροιστικά. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που εκτίθενται δίχως προστασία τα μάτια μας στην υπεριώδη ακτινοβολία οι νέες βλάβες προστίθενται στις προηγούμενες και κάπως έτσι το κέντρο της οράσεως, που δεν είναι άλλο από την ωχρά κηλίδα, παθαίνει εκφύλιση. Οποιαδήποτε και αν είναι η φθορά στην ωχρά, μεταφράζεται πολύ απλά σε μερική απώλεια όρασης ή τύφλωση από τον πάσχον οφθαλμό.
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου
Ποιοι λοιπόν είναι εκείνοι που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για βλάβες στους οφθαλμούς, τόσο από οξεία όσο και από χρόνια έκθεση; Είναι αυτοί που έχουν ανοιχτόχρωμο δέρμα και ανοιχτόχρωμα μάτια, τα βρέφη, τα νήπια και τα μικρά παιδιά, καθώς και οι ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί στα μάτια για καταρράκτη.
Επίσης στα επαγγέλματα μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν όσοι εργάζονται σε υπαίθριους χώρους το μεσημέρι (αγρότες, ψαράδες, οικοδόμοι κ.α.), όσοι εργάζονται σε χώρους με τεχνητές πηγές της UV (οι μικροβιοκτόνοι λαμπτήρες και οι τράπεζες υπεριώδους ακτινοβολίας) και οι λάτρεις των θαλάσσιων και των χειμερινών σπορ.
Μέτρα πρόληψης
Ο καλύτερος τρόπος λοιπόν για να προστατευθούμε στα μάτια, και όχι μόνο από την υπεριώδη ακτινοβολία, είναι να αποφύγουμε να κυκλοφορούμε απροστάτευτοι κατά την διάρκεια της ημέρας που είναι πιο έντονη, ιδιαίτερα τις μεσημεριανές ώρες. Για εκείνους όμως που δεν υπάρχει επιλογή πχ. τους εργαζόμενους, θα πρέπει να φέρουν πάντα μαζί τους απορροφητικά γυαλιά ηλίου, γυαλιά οράσεως με UV φίλτρο, φακοί επαφής με UV φίλτρο, γυαλιά ασφαλείας ή ασπίδα προσώπου, γάντια, ποδιές ή φόρμες εργαστηρίων.
Ο ήλιος είναι πηγή ζωής, χωρίς αυτόν δεν θα επιβίωνε τίποτα πάνω σε αυτό τον πλανήτη. Οτιδήποτε όμως φέρει την ζωή μπορεί να φέρει και σε ακραίες καταστάσεις ή σε μακροχρόνιες εκθέσεις και την καταστροφή».
