Από την Αθηνά Γκόρου
Τι είναι τελικά μια «καλή ζωή» και πώς μπορούμε να τη δημιουργήσουμε;
Περισσότερα από 40 χρόνια ερευνών έχουν καταλήξει κυρίως σε δύο απαντήσεις.
Η πρώτη υποστηρίζει ότι μια καλή ζωή είναι μια ευτυχισμένη ζωή, που χτίζεται γύρω από την άνεση, την ικανοποίηση και τη συστηματική αναζήτηση της χαράς έναντι της λύπης.
Η δεύτερη υποστηρίζει ότι μια καλή ζωή είναι μια ζωή με νόημα – μια ζωή που βασίζεται στον σκοπό, τη σύνδεση με τους άλλους και τη συμβολή σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό μας.
Ωστόσο, πρόσφατα οι ερευνητές προτείνουν και μια τρίτη εναλλακτική: μια καλή ζωή μπορεί να είναι μια ψυχολογικά πλούσια ζωή — γεμάτη με νέες εμπειρίες, και μεταμορφωτικές προοπτικές. Αυτός ο τρόπος ζωής φέρνει περισσότερες προκλήσεις, αλλά ενίοτε και περισσότερη δυσφορία, σε σχέση με τις άλλες δύο επιλογές.
«Θέλαμε να αποτυπώσουμε τις πιο εξερευνητικές, περιπετειώδεις και δημιουργικές μορφές μιας καλής ζωής», λέει ο ψυχολόγος Shigehiro Oishi από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, που πρώτος διατύπωσε την έννοια του “ψυχολογικού πλούτου”.
Ο ίδιος παρομοιάζει την ευτυχία με τον μέσο όρο χτυπημάτων στο μπέιζμπολ — έχει τα πάνω της και τα κάτω της, ανάλογα με τα καλά και τα άσχημα γεγονότα. Ο ψυχολογικός πλούτος, από την άλλη, μοιάζει περισσότερο με τις “καλύτερες στιγμές της καριέρας” — με τις εμπειρίες και τις ιστορίες που συλλέγουμε στη διάρκεια της ζωής μας.
Τι είναι η ψυχολογικά πλούσια ζωή;
Προκύπτει από το ταξίδι, τις συναντήσεις με ενδιαφέροντες ανθρώπους, το διάβασμα βιβλίων ή την υπέρβαση δύσκολων συνθηκών.
«Μια ψυχολογικά πλούσια ζωή είναι μια ενδιαφέρουσα ζωή, που μας ζητά να βγούμε από τη ζώνη άνεσής μας και να είμαστε ανοιχτοί στην αλλαγή», λέει η κοινωνική ψυχολόγος Erin Westgate.
«Είναι διανοητικά και συναισθηματικά άβολο να συνειδητοποιείς πως έβλεπες τον κόσμο με έναν τρόπο και ξαφνικά βλέπεις ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι».
Αν θέλαμε να συνοψίσουμε τους τρεις δρόμους προς μια καλή ζωή, στην τελική της στιγμή (π.χ. στο τέλος της ζωής):
- Ο ευτυχισμένος άνθρωπος ίσως πει: «Ήταν διασκεδαστικό!»
- Ο άνθρωπος με νόημα μπορεί να πει: «Έκανα τη διαφορά»
- Και αυτός που έζησε ψυχολογικά πλούσια θα πει: «Τι ταξίδι!»
Η γέννηση του τρίτου δρόμου
Ο Oishi ανακάλυψε την έννοια της ψυχολογικά πλούσιας ζωής μέσα από μια κρίση μέσης ηλικίας. Παρόλο που ένιωθε ευτυχισμένος και ότι η ζωή του είχε νόημα, δεν μπορούσε να απαντήσει με σιγουριά αν ήταν και «πλήρης».
Συνειδητοποίησε ότι η επιστήμη της ευημερίας είχε ένα κενό: τόσο η ευτυχία όσο και το νόημα βασίζονται σε σταθερότητα και ρουτίνα, ενώ ο ψυχολογικός πλούτος περιλαμβάνει εμπειρίες που δεν είναι πάντα ευχάριστες ή “ωφέλιμες”, αλλά σίγουρα είναι αξιομνημόνευτες και μεταμορφωτικές.
Οι τρεις δρόμοι δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενοι
Μπορούμε να συνδυάζουμε διαφορετικές πτυχές των τριών αυτών διαδρομών στη ζωή μας. Ωστόσο, όταν χρειάζεται να δώσουμε προτεραιότητα, συχνά καλούμαστε να επιλέξουμε.
Σε μια μελέτη, όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να διαλέξουν μόνο έναν δρόμο:
- Η πλειοψηφία επέλεξε την ευτυχία
- Ένα μικρότερο ποσοστό επέλεξε το νόημα
- Όμως ένα 6,7% έως 16,8% επέλεξε τη ψυχολογικά πλούσια ζωή, δείχνοντας ότι υπάρχουν άνθρωποι που εκτιμούν αυτές τις εμπειρίες, ακόμα κι αν σημαίνουν λιγότερη σταθερότητα ή ευχαρίστηση.
Πώς μοιάζει μια ψυχολογικά πλούσια ζωή;
Άνθρωποι που είναι περίεργοι, ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες και έχουν ευρύτερη οπτική στον κόσμο τείνουν να ζουν πιο ψυχολογικά πλούσιες ζωές.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι:
- Αυτός ο τύπος ζωής σχετίζεται με γνωστική πολυπλοκότητα (σκέψη που βλέπει τη «μεγάλη εικόνα»).
- Συνδέεται με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, καλύτερη κοινωνική υποστήριξη και αίσθηση αυτοπεποίθησης.
- Είναι συχνότερος σε άτομα με πιο φιλελεύθερες πολιτικές απόψεις, ενώ οι πιο συντηρητικοί τείνουν να νιώθουν περισσότερη ευτυχία και νόημα.
«Είναι δύσκολο να επιδιώξεις κάτι, αν δεν έχεις λέξεις για να το περιγράψεις», σημειώνει η Westgate.
Πώς να εμπλουτίσεις τη ζωή σου ψυχολογικά
Παίξε – και μην παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά
Ο Oishi προτείνει να «χαλαρώσουμε» και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φανεί αστείος ή αδέξιος. Εξερεύνησε γειτονιές, μπες σε παλιά βιβλιοπωλεία, κάνε ένα μάθημα αυτοσχεδιασμού.
Να λες «ναι» σε προτάσεις των άλλων
Οι προκλήσεις, οι εκπλήξεις και η αυθόρμητη δράση μπορούν να οδηγήσουν σε υπέροχες εμπειρίες. «Το να λες “ναι” σε φίλους και οικογένεια κάνει τη ζωή πολύ πιο πλούσια», λέει ο Oishi.
Αγκάλιασε τη δυσφορία
Ξέρεις τι μπορεί να κάνει τη ζωή σου πιο πλούσια (π.χ. να ξεκινήσεις κιθάρα ή να μπεις σε μια ομάδα), αλλά φοβάσαι να το δοκιμάσεις. Θυμήσου: η δυσφορία είναι σημάδι ανάπτυξης.
Κατέγραψε τις εμπειρίες σου
Η μνήμη ξεθωριάζει. Κράτα ημερολόγιο, φωτογράφησε και μοιράσου τις εμπειρίες σου. «Αν αρχειοθετείς και φροντίζεις τις εμπειρίες σου σαν ψυχολογικά ενθύμια, τότε εμπλουτίζεσαι κάθε μέρα», λέει ο Oishi.
Εν κατακλείδι, μια καλή ζωή δεν είναι μία και μοναδική. Μπορεί να είναι ευτυχισμένη, με νόημα, ή ψυχολογικά πλούσια — ή και όλα μαζί σε διαφορετικές φάσεις. Αρκεί να ξέρεις τι είναι αυτό που θέλεις να ζήσεις. Και να το επιδιώξεις.
