Οι φαρμακοποιοί της κοινότητας στην Αγγλία πιέζουν τις αρχές να παίξουν ρυθμιστικό ρόλο για να μπορούν να εξυπηρετούνται οι ασθενείς εκεί που υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική λύση.

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Το πολυσυζητημένο και διαχρονικό στη χώρα μας πρόβλημα των ελλείψεων φαρμάκων φαίνεται να εκρήγνυται απασχολώντας όλο και περισσότερο το τελευταίο χρονικό διάστημα τόσο  την ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού όσο και τις ΗΠΑ, κάτι που προφανώς θα πρέπει να απασχολήσει και τις ελληνικές αρχές ώστε να μην βρεθούμε ως χώρα προ εκπλήξεων, ειδικά σε μία περίοδο που χαρακτηρίζεται από γεωπολιτική αστάθεια.

Για τη Βρετανία οι ελλείψεις φαρμάκων έχουν καταστεί μία νέα πραγματικότητα τα τελευταία δύο χρόνια σύμφωνα με μία έκθεση της δεξαμενής σκέψης (thinktank) υγείας Nuffield Trust με κάποιες από αυτές να είναι τόσο σοβαρές που να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία ακόμη και τη ζωή ασθενών με χρόνιες ασθένειες, γεγονός που φαίνεται να αυξάνει την πίεση από τους κοινοτικούς φαρμακοποιούς προς το Υπουργείο Υγείας να τους δοθεί η δυνατότητα να παρεμβαίνουν στις ιατρικές συνταγές κι εκεί που υπάρχει έλλειψη να δίνουν κάποιο γενόσημο φάρμακο, όπως κάνουν ήδη οι συνάδελφοί τους στα νοσοκομεία.

Αντιβιοτικά, φάρμακα για την επιληψία ή υποκατάστατα ορμονών για την εμμηνόπαυση... Ο αριθμός των προειδοποιήσεων για επικείμενες ελλείψεις φαρμάκων έχει διπλασιαστεί μέσα σε τρία χρόνια, περνώντας από τις 648 το 2020 σε 1.634 πέρυσι, σύμφωνα με την έκθεση του Nuffield Trust.

«Ολοένα και περισσότεροι ασθενείς σε όλη τη Βρετανία ακούν τον φαρμακοποιό τους να τους λέει ότι τα φάρμακά τους δεν είναι διαθέσιμα, ίσως να μην είναι άμεσα διαθέσιμα και ίσως να μην είναι διαθέσιμα σε κανένα άλλο κοντινό φαρμακείο», συνόψισε σε ανακοίνωσή του ο Μαρκ Νταγιάν του Nuffield Trust, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο «σοκαριστικό».

Ο Paul Rees, διευθύνων σύμβουλος της National Pharmacy Association, που αντιπροσωπεύει τα περισσότερα από τα 7.000 ανεξάρτητα φαρμακεία του Ηνωμένου Βασιλείου, υποστ’ήριξε ότι «οι ελλείψεις προμηθειών αποτελούν πραγματικό και παρόντα κίνδυνο για εκείνους τους ασθενείς που βασίζονται σε φάρμακα που σώζουν ζωές για την ευημερία τους. Οι ομάδες φαρμακείων έχουν δει τα προβλήματα να επιδεινώνονται σε αυτή τη χώρα τα τελευταία χρόνια, θέτοντας περισσότερους ασθενείς σε κίνδυνο.

Σύμφωνα με την έκθεση τα παγκόσμια προβλήματα παραγωγής που συνδέονται με τον Covid, τον πληθωρισμό, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την παγκόσμια αστάθεια έχουν συμβάλει στην άνευ προηγουμένου αδυναμία του Ηνωμένου Βασιλείου να διασφαλίσει ότι οι ασθενείς έχουν πρόσβαση στα φάρμακα. Ωστόσο, η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ το 2020 επιδείνωσε σημαντικά το πρόβλημα, αποκάλυψε την «ευθραυστότητα» των δικτύων προμήθειας φαρμάκων της χώρας και θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιδείνωση της κατάστασης. «Προέκυψε μια σαφής εικόνα των υποκείμενων αδυναμιών σε παγκόσμιο και βρετανικό επίπεδο, που δεν έχουν τις ρίζες τους στο Brexit, αλλά επιδεινώθηκαν από αυτό με συγκεκριμένους τρόπους, ειδικά μέσω ορισμένων εταιρειών που αφαιρούν το Ηνωμένο Βασίλειο από τις αλυσίδες εφοδιασμού τους», ανέφερε.

Και βέβαια αυτή η κατάσταση αγγίζει ιδιαίτερα τους ασθενείς, ειδικά αυτούς που έχουν να κάνουν με ασθένειες για τις οποίες οι ελλείψεις φαρμάκων είναι μεγαλύτερες, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με την επιληψία. Ο Nicola Swanborough, επικεφαλής των εξωτερικών υποθέσεων της Epilepsy Society, δήλωσε στον Guardian ότι «η γραμμή βοήθειας μας έχει πλημμυρίσει από κλήσεις από απελπισμένους ανθρώπους που πρέπει να διανύσουν χιλιόμετρα, συχνά επισκέπτονται πολλά φαρμακεία για να δοκιμάσουν να αποκτήσουν πρόσβαση στα φάρμακά τους».

Αν και οι ελλείψεις φαρμάκων είναι ένα συχνό φαινόμενο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες λόγω των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες μετά την πανδημία covid ή λόγω του πληθωρισμού, η κατάσταση στη Βρετανία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, ειδικά μετά την έξοδο της χώρας από την ΕΕ που επιδείνωσε το πρόβλημα, όπως υπογραμμίζει η έκθεση.

Το Brexit «αναμφισβήτητα αποδυνάμωσε σημαντικά την ικανότητα της Βρετανίας να αντιμετωπίζει» τις ελλείψεις, καθώς απομονώθηκε από τις ευρωπαϊκές προσπάθειες που καταβάλλονται για τον επανακαθορισμό των εφοδιαστικών αλυσίδων και από τα κοινά μέτρα που έλαβε η ΕΕ για τη διαχείριση των ελλείψεων.

Τα φάρμακα «δεν κυκλοφορούν πλέον το ίδιο εύκολα» μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ και οι βρετανικές αρχές χρειάζονται συνήθως περισσότερο χρόνο από τις ευρωπαϊκές για να εγκρίνουν νέα σκευάσματα.

Αυτό ανάγκασε την Υπηρεσία Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας (DHSC) να πληρώσει περισσότερο από τη συνηθισμένη τιμή για φάρμακα που είναι σπάνια, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσει τη προσφορά, δέκα φορές συχνότερα στο τέλος του 2022 σε σχέση με πριν το 2016. Το επιπλέον κόστος για το εθνικό σύστημα υγείας της Βρετανίας εκτιμάται στα 220 εκατ. λίρες (257 εκατ. ευρώ).

Οι ειδικοί ζητούν από τη βρετανική κυβέρνηση να αναθεωρήσει το σύστημα εφοδιασμού φαρμάκων και να βελτιώσει την επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας αναφορικά με τις διαθέσιμες εναλλακτικές σκευασμάτων που παρουσιάζουν έλλειψη.

«Η μεγάλη πλειονότητα των φαρμάκων είναι εύκολα διαθέσιμα», αντέδρασε το βρετανικό υπουργείο Υγείας, εκτιμώντας ότι «τα περισσότερα προβλήματα εφοδιασμού αντιμετωπίζονται με ελάχιστες επιπτώσεις για τους ασθενείς».

Μεγάλο πρόβλημα και στις ΗΠΑ

To πρόβλημα όμως τον ελλείψεων είναι πολύ σοβαρό και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ. 

Το πρώτο τρίμηνο του 2024, σύμφωνα με την USA Today, 323 φάρμακα ήταν σε χαμηλά επίπεδα στην αγορά, ξεπερνώντας το αντίστοιχο υψηλό του 2014 όταν ό αριθμός των φαρμάκων που δεν βρίσκονταν εύκολα στην αγορά είχε φτάσει τα 320, σύμφωνα με στοιχεία που παρείχαν η Αμερικανική Εταιρεία Φαρμακοποιών του Συστήματος Υγείας (American Society of Health-System Pharmacists ASHP) και η Υπηρεσία Πληροφοριών Φαρμάκων του Πανεπιστημίου της Γιούτα.

Από το 2001, οι ομάδες παρακολουθούν τις ελλείψεις χρησιμοποιώντας εθελοντικές αναφορές από επαγγελματίες και ασθενείς που επιβεβαιώνονται από τους κατασκευαστές φαρμάκων.

Τόσο τα βασικά όσο και τα σωτήρια φάρμακα είναι ελλιπή, από φάρμακα ωκυτοκίνης και χημειοθεραπευτικά μέχρι συνταγές για φάρμακα για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD). Τα δεδομένα δεν εξηγούν το πόσοι ασθενείς επηρεάζονται.

Από το 2016 έως το 2020, η μέση έλλειψη φαρμάκων επηρέασε περισσότερους από μισό εκατομμύριο καταναλωτές, με πολλούς να είναι ηλικιωμένοι ηλικίας 65 έως 85 ετών, μοιράστηκε το Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών σε έκθεση στο Κογκρέσο τον περασμένο Μάιο.

Αντιδιαβητικά και φάρμακα απώλειας βάρους μεταξύ των ελλείψεων

Η δημοφιλής ένεση για διαβήτη και κατά της παχυσαρκίας Semaglutide, πιο γνωστή με εμπορικές ονομασίες όπως Wegovy και Ozempic, αντιμετωπίζει επί του παρόντος έλλειψη, σύμφωνα με την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA).

Ο FDA έχει καταγράψει τα πολυάριθμα φάρμακα που βρίσκονται επί του παρόντος σε έλλειψη.

Όλες οι κατηγορίες φαρμάκων είναι ευάλωτες σε ελλείψεις σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ASHP Paul Abramowit.

Ο Abramowitz μίλησε ιδιαίτερα πρόσθεσε ότι η έλλειψη φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ αποτελεί επίσης σοβαρή πρόκληση για τους ασθενείς και τους κλινικούς γιατρούς.

Το Υπουργείο Υγείας έδωσε μία εικόνα των συνιστώμενων προσπαθειών που σκοπεύει να κάνει για να βοηθήσει στην πρόληψη των ελλείψεων εφοδιασμού, όπως η παρότρυνση των παρασκευαστών φαρμάκων και των νοσοκομείων να επενδύσουν σε διαφορετικές αλυσίδες εφοδιασμού και να ενθαρρύνουν τη διαφάνεια στην αγορά.

Ενώ ο Αμπράμοβιτς είπε ότι ορισμένες από τις συστάσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν ευθυγραμμίζονται με την ASHP, η ομάδα έχει «σοβαρές ανησυχίες» σχετικά με πτυχές του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένης μιας πρότασης που θα τιμωρούσε τα νοσοκομεία που δεν μπορούν να τις τηρήσουν.

«Απομένει πολύ δουλειά να γίνει σε ομοσπονδιακό επίπεδο για να διορθωθούν οι βαθύτερες αιτίες της έλλειψης φαρμάκων», ανέφερε.

Με πληροφορίες από το amna.gr