Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Η σωστή διάγνωση και επιλογή προϊόντων είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση του αλλεργικού πυρετού. Με αυτή τη φράση το PharmacyTimes.com σε σχετικό πρόσφατο άρθρο του αναφέρεται σ’ ένα καθόλα επίκαιρο θέμα, τις εποχικές αλλεργίες που αυτήν την εποχή ταλαιπωρούν πάρα πολύ κόσμο.

Ήδη σε θέμα που δημοσιοποίησε το DailyPharmaNews (δες εδώ)  με αφορμή την έντονη παρουσία της αφρικανικής σκόνης σε μεγάλο τμήμα της χώρας μας δύο πρόεδροι τοπικών φαρμακευτικών συλλόγων αναφέρθηκαν στο πρόβλημα των αλλεργιών που σαφώς επιδεινώνεται υπό αυτές τις συνθήκες, δίνοντας μία εικόνα για το πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του φαρμακοποιού σε τέτοιες καταστάσεις.

Αν και πολλοί άνθρωποι προσβλέπουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες όσο προχωράει η άνοιξη, υπάρχουν επίσης πολλά άτομα που φοβούνται αυτή την εποχή του χρόνου λόγω ενός ή περισσότερων ενοχλητικών συμπτωμάτων που συχνά σχετίζονται με εποχιακές αλλεργίες, γνωστών και ως αλλεργικός πυρετός ή αλλεργική ρινίτιδα. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ρινόρροια, δακρύρροια και φαγούρα στα μάτια, επαναλαμβανόμενο φτέρνισμα, μεταρινική ενσταλλάξη/φλέμα, βήχα, πονοκεφάλους και πίεση στα ιγμόρεια.

Οι εποχιακές αλλεργίες προκαλούνται συχνότερα από τη γύρη των φυτών, τη μούχλα, το γρασίδι και την αμβροσία (σ.σ. ένα ποώδες φυτό με ισχυρά αλλεργιογόνα που ευδοκιμεί στη βόρεια Αμερική και εξαπλώνεται ραγδαία και στην Ευρώπη).

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων (CDC), περισσότερα από 50 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ εμφανίζουν εποχικές αλλεργίες ετησίως και οι εποχικές αλλεργίες είναι η έκτη πιο κοινή αιτία χρόνιων ασθενειών στη χώρα. Επιπλέον, σύμφωνα με την National Health Interview Survey του CDC, εκτιμάται ότι το 25,7% των ενηλίκων και το 18,9% των παιδιών εμφανίζουν εποχιακές αλλεργίες, ενώ το 6,2% και το 5,8% των ενηλίκων και των παιδιών, αντίστοιχα, εμφανίζουν τροφικές αλλεργίες. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν επίσης ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς σε εποχικές αλλεργίες σε σύγκριση με τους άνδρες, με 29,9% και 21,1%, αντίστοιχα. Επιπλέον, οι εποχικές αλλεργίες οδηγούν σε περισσότερες από 4,1 εκατομμύρια επισκέψεις ετησίως στα ιατρεία για αξιολόγηση και θεραπεία.

Η σοβαρότητα της περιόδου αλλεργίας ποικίλλει κάθε χρόνο και ο τύπος και ο βαθμός των συμπτωμάτων διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Σε χρόνια με θερμότερες χειμερινές θερμοκρασίες, ορισμένα άτομα αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα εποχικής αλλεργίας πριν ξεκινήσει επίσημα η Άνοιξη. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τα συμπτώματα που σχετίζονται με τις εποχιακές αλλεργίες μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα των ασθενών και τη συνολική ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία και συχνά προκαλούν απουσία από την εργασία και το σχολείο, δυσκολίες συγκέντρωσης και διαταραχές στα πρότυπα ύπνου εάν δεν αντιμετωπιστούν επαρκώς.

Σε ένα δελτίο τύπου από το Αμερικανικό Κολλέγιο Αλλεργίας, Άσθματος και Ανοσολογίας (ACAAI), ο Gailen Marshall, MD, PhD, πρόεδρος του Κολλεγίου, δήλωσε: «Τα αλλεργιογόνα της άνοιξης όπως η γύρη, τα σπόρια μούχλας και άλλα αιωρούμενα σωματίδια δεν προκαλούν μόνο τη ρινική αλλεργίες, αλλά μπορεί επίσης να έχει βαθιά επίδραση σε μια ποικιλία αλλεργικών καταστάσεων, όπως το άσθμα και το έκζεμα. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο όλες οι αλλεργικές αντιδράσεις αλληλοσυνδέονται είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση και τη βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής των ατόμων που επηρεάζονται.

Ο Marshall σημείωσε ότι οι εποχιακές αλλεργίες θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν εποχική αλλεργική επιπεφυκίτιδα, η οποία είναι ο πιο κοινός τύπος οφθαλμικής αλλεργίας και προκαλεί πολύ ενοχλητικά συμπτώματα, όπως κνησμό, ερύθημα, κάψιμο και διαυγή υδαρή έκκριση.

Μια άλλη πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Otolaryngology–Head and Neck Surgery αποκάλυψε ότι οι ασθενείς με χρόνια ρινοκολπίτιδα συχνά διαγιγνώσκονται λανθασμένα ότι έχουν αλλεργική ρινίτιδα. Στη μελέτη συμμετείχαν 219 άτομα που πιστεύεται ότι είχαν ρινικές αλλεργίες και κάθε ασθενής υποβλήθηκε σε ρινική ενδοσκόπηση και εξέταση για να μετρηθεί η σοβαρότητα και ο τύπος των ρινικών συμπτωμάτων τους. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι παρόλο που το 91,5% είχε κάποια περιβαλλοντική αλλεργία, το 45,2% ήταν επίσης θετικό για χρόνια ρινοκολπίτιδα. Οι συγγραφείς σημείωσαν ότι η χρόνια ρινοκολπίτιδα και η αλλεργική ρινίτιδα έχουν σημαντική κλινική επικάλυψη, η οποία συχνά οδηγεί στο να μπερδεύεται η μία κατάσταση με την άλλη ή να μην λαμβάνεται υπόψη η ταυτόχρονη επίπτωση της. Οι συγγραφείς σημείωσαν επίσης ότι οι θεραπείες για χρόνια ρινοκολπίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα είναι πολύ διαφορετικές, και η μη επιβεβαίωση της διάγνωσης μπορεί να καθυστερήσει την αποτελεσματική θεραπεία.

Γενικά, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα μέτρα: αποφυγή αλλεργιογόνου όταν είναι εφικτό, χρήση φαρμάκων για την αλλεργία όταν δεν υπάρχουν αντενδείξεις και ανοσοθεραπεία. Οι στόχοι θεραπείας πρέπει να τίθενται με επίκεντρο τον ασθενή αλλά, γενικά, να περιλαμβάνουν τη μείωση των συμπτωμάτων, κάτι το οποίο με τη σειρά του θα βελτιώσει την παραγωγικότητα των ασθενών και τη συνολική τους . Κατά την κατάρτιση ενός σχεδίου θεραπείας, η εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τους παράγοντες που προκαλούν αλλεργίες, τα μέτρα αποφυγής κατά περίπτωση, τα μη φαρμακολογικά μέτρα και η κοινή λήψη αποφάσεων κατά την επιλογή μιας κατάλληλης θεραπείας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της αποτελεσματικής διαχείρισης.

Πολυάριθμα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των ενδορινικών κορτικοστεροειδών. σταθεροποιητών μαστοκυττάρων, οφθαλμικών αντιισταμινικών από του στόματος αντιισταμινικών, ρινικών αντιισταμινικών σπρέι και τα από του στόματος, οφθαλμικών και ρινικών αποσυμφορητικών, κυκλοφορούν στην αγορά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων αλλεργίας. Υπάρχουν επίσης ρινικά σπρέι με φυσιολογικό ορό για την ανακούφιση της ρινικής συμφόρησης. Μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν φλέματα, τα οποία μπορεί να τους προκαλέσουν βήχα. Η χρήση υγραντήρων, η αρωματοθεραπεία με αιθέρια έλαια, οι μη φαρμακευτικές ρινικές ταινίες, η εισπνοή ατμού και οι ατμοποιητές μπορεί να είναι ευεργετικά για την ανακούφιση ορισμένων συμπτωμάτων εποχικής αλλεργίας. Οι ειδικοί στην αλλεργία υποδεικνύουν ότι όταν δεν υπάρχουν αντενδείξεις, τα ενδορρινικά στεροειδή είναι η βέλτιστη επιλογή για ασθενείς με επίμονα συμπτώματα αλλεργίας. Τα αντιισταμινικά δεύτερης γενιάς είναι επίσης μια δημοφιλής θεραπεία που χρησιμοποιούν οι καταναλωτές.

Υπάρχουν πολλά προϊόντα ενός ή και πολλαπλών συστατικών που διατίθενται σε πολλές μορφές δοσολογίας, συμπεριλαμβανομένων σκευασμάτων άμεσης και παρατεταμένης αποδέσμευσης, δισκίων, καψουλών, δισκίων που διαλύονται από το στόμα μασώμενα, αρωματισμένα υγρά, ρινικά σπρέι και οφθαλμικές σταγόνες για την κάλυψη των αναγκών και των προτιμήσεων τόσο του πληθυσμού των ενηλίκων όσο και των παιδιατρικών ασθενών. Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την επιλογή μιας κατάλληλης θεραπείας αλλεργίας περιλαμβάνουν το ιατρικό ιστορικό και το ιστορικό φαρμάκων του ασθενούς, τα μεσοδιαστήματα δοσολογίας, την οδό χορήγησης, τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες και το κόστος. Πολλοί ασθενείς προτιμούν επίσης να χρησιμοποιούν φάρμακα μακράς δράσης με δοσολογία μία φορά την ημέρα ή δύο φορές την ημέρα, τα οποία μειώνουν την ανάγκη για συνεχή λήψη φαρμάκων κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Ο ρόλος του φαρμακοποιού

Οι φαρμακοποιοί μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην εξακρίβωση της καταλληλότητας της αυτοθεραπείας ελέγχοντας για πιθανές αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις φαρμάκου, ειδικά σε ασθενείς με άλλες ιατρικές καταστάσεις και σε όσους λαμβάνουν άλλα φάρμακα. Λόγω της εξειδίκευσής τους, οι φαρμακοποιοί μπορούν να εντοπίσουν αιτίες ρινικής συμφόρησης που δεν σχετίζονται με αλλεργίες, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων (π.χ. ασπιρίνη ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, β-αναστολείς, αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης ή υπερβολική χρήση τοπικών αποσυμφορητικών) ή άλλες αιτίες (π.χ. ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διαταραχές του θυρεοειδούς, ρινικοί πολύποδες ή χρήση συνεχούς θεραπείας θετικής πίεσης αεραγωγών για τη θεραπεία της υπνικής άπνοιας).

Οι φαρμακοποιοί μπορούν να καθοδηγήσουν τους ασθενείς στην επιλογή των διαθέσιμων OTC αλλεργικών φαρμάκων και να ενθαρρύνουν τους ασθενείς να αναζητήσουν περαιτέρω ιατρική αξιολόγηση και θεραπεία όταν είναι απαραίτητο. Οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνονται για τη σωστή χρήση, τη συνιστώμενη δοσολογία, τη διάρκεια χρήσης και τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Κατά τη διάρκεια της παροχής συμβουλών, οι φαρμακοποιοί μπορούν να συστήσουν μη φαρμακολογικά μέτρα, όπως η παραμονή σε εσωτερικούς χώρους σε περιόδους αιχμής της γύρης, η χρήση καθαριστών αέρα με φίλτρα σωματιδίων αέρα υψηλής απόδοσης,  το τακτικό ξεσκόνισμα και σκούπισμα επίπλων, δαπέδων, χαλιών και κουρτινών για τη μείωση των ακάρεων σκόνης και η χρήση αντι-αλλεργικών καλυμμάτων για μαξιλάρια και στρώματα, εάν χρειάζεται.