Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Οι εξελίξεις στην τεχνολογία, διαρκώς επιταχυνόμενες τα τελευταία χρόνια και με αιχμή τους την περίφημη Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligenge – AI)  που μοιάζει έτοιμη να κατακλύσει κάθε τομέα της ζωής του ανθρώπου, δε θα μπορούσαν να μην απασχολούν και το χώρο του φαρμακείου.

Τα άρθρα για το πως η τεχνολογία θα επηρεάσει το  μέλλον του φαρμακείου είναι όλο και περισσότερα. Η ανάγνωσή τους με σκοπό την προσέγγιση μίας νέας και υπό διαμόρφωσης κατάστασης είναι όχι μόνο ενδιαφέρουσα αλλά και χρήσιμη μιας και βοηθά όσους παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις να σχηματίσουν μία καλύτερη εικόνα για το τι έρχεται.

Σε σχετικό άρθρο που δημοσίευσε στο PharmacyTimes.com η Lisa Kipper, Φαρμακοποιός PharmD, διευθύντρια βιωματικής εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Marshall B. Ketchum στην Καλιφόρνια υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει να προσφέρει πολλά οφέλη στους επαγγελματίες υγείας μέσα από τον αποτελεσματικό χειρισμό χρονοβόρων εργασιών ζωτικής σημασίας για τη φροντίδα των ασθενών.

Η συγγραφέας του άρθρου πιστεύει ότι η τεχνολογία ενισχύει την ικανότητα του φαρμακοποιού να βρίσκεται σε επαφή με τους ασθενείς. Όπως λέει, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις έχουν αναδιαμορφώσει διάφορες πτυχές του κόσμου μας, προκαλώντας συζητήσεις για την αξία της ανθρώπινης σύνδεσης, ιδιαίτερα στη φροντίδα των ασθενών στον τομέα της φαρμακευτικής. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλές τεχνολογικές καινοτομίες στη φαρμακευτική όχι μόνο διατηρούν, αλλά και ενισχύουν την ικανότητα του φαρμακοποιού να συνδέεται με τους ασθενείς, ενισχύοντας τη συμπόνια, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για θετικά αποτελέσματα στην υγεία. Αυτές οι εξελίξεις έχουν διευρύνει σημαντικά την ικανότητα των φαρμακοποιών για άμεση φροντίδα των ασθενών.

Ειδικότερα για την τεχνητή νοημοσύνη αναφέρει το εξής παράδειγμα: ένα σημαντικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης χρησιμοποιεί λίστες που δημιουργούνται από ΑΙ για τον εντοπισμό μη συμμορφούμενων ασθενών για αναπλήρωση συνταγών. Το σύστημα περιέχει δεκάδες χιλιάδες ασθενείς, επομένως, η χειροκίνητη διαχείρισή του δεν θα ήταν πρακτική. Η τεχνητή νοημοσύνη αυτοματοποιεί τη διαδικασία, στέλνοντας υπενθυμίσεις μέσω κειμένου ή email και ενημερώνοντας ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία, απαλλάσσοντας περαιτέρω τους φαρμακοποιούς για άλλες ευθύνες και αυξάνοντας τη συμμόρφωση των ασθενών με τη φαρμακευτική αγωγή.

Καθώς η χρήση του αυτοματισμού συνεχίζει να αυξάνεται, τα φαρμακεία της κοινότητας θα ωφεληθούν σημαντικά. Πολλές εργασίες, όπως εκείνες που δεν έχουν να κάνουν με το κλινικό έργο του φαρμακοποιού, δεν είναι απαραίτητες να τις κάνουν οι εκπαιδευμένοι φαρμακοποιοί και μπορούν πλέον να αυτοματοποιηθούν. Ωστόσο, όπως λέει η Kipper «η ουσία του ρόλου του φαρμακοποιού έγκειται στη χρήση της τεχνογνωσίας, της κλινικής γνώσης που βασίζεται σε στοιχεία και της ευαισθησίας κατά την επικοινωνία με τους ασθενείς. Αυτό περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών, τη διατύπωση συστάσεων σε σχέση με τη φαρμακοθεραπεία και την παροχή συμβουλών στους ασθενείς με βαθύ ενδιαφέρον προκειμένου να διασφαλιστεί ότι χρησιμοποιούν σωστά το φάρμακο. Η τεχνολογία των φαρμακείων απλοποιεί τις λειτουργίες, δίνοντας περισσότερο χρόνο στους φαρμακοποιούς για να τον αξιοποιήσουν με τους ασθενείς».

Ένα άλλο κομμάτι που σχετίζεται με τις εξελίξεις στην τεχνολογία και στο οποίο αναφέρεται η Kipper  είναι Ιατρικές Συσκευές νέας γενιάς. Όπως αναφέρει, ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο επαγγελματίας υγείας είναι η περιορισμένη πρόσβαση σε ποιοτική περίθαλψη και οι υποεξυπηρετούμενες περιοχές γνωστές ως «έρημοι υγειονομικής περίθαλψης», όπου η πρόσβαση σε ποιοτική περίθαλψη είναι εξαιρετικά περιορισμένη λόγω κοινωνικοοικονομικών και άλλων παραγόντων. Οι συσκευές επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality - AR) και εικονικής πραγματικότητας (virtual reality - VR) θα μπορούσαν να προσφέρουν μια λύση εξ αποστάσεως. Σε περίπτωση τραυματισμών για παράδειγμα οι φαρμακοποιοί θα μπορούν να δουν από απόσταση την εκάστοτε κλινική εικόνα (π.χ εξανθήματα ή πληγές). Εκτός του ότι η συσκευή θα απεικονίζει έναν τραυματισμό –έτσι ο ασθενής δε χρειάζεται να τον περιγράψει με ακρίβεια- θα μπορεί να προσδιορίσει εάν υπάρχει και κάποια μόλυνση, επιτρέποντας έτσι την κατ’ οίκον θεραπεία.

Ένας ακόμη χώρος όπου η νέα τεχνολογία φαίνεται ότι ήδη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο είναι ο χώρος της εκπαίδευσης αλλά και της έρευνας και ανάπτυξης. Οι πρόσφατες εξελίξεις λογισμικού έχουν τεράστιες δυνατότητες για φαρμακευτική εκπαίδευση και έρευνα, τονίζει η Kipper. «Οι τεχνολογίες AR και VR γίνονται όλο και πιο πολύτιμες στην “αίθουσα διδασκαλίας”, ειδικά καθώς η εξ αποστάσεως εκπαίδευση γίνεται πιο εκτεταμένη και διαδραστική. Για παράδειγμα, οι καθηγητές μπορούν πλέον να διδάσκουν σε εργαστήρια φαρμακευτικής σύνθεσης, εξ αποστάσεως, αυξάνοντας περαιτέρω την προσβασιμότητα και τη διαδραστικότητα για τους φοιτητές.

Προγράμματα όπως το Nanome έφεραν επανάσταση στη μοριακή μοντελοποίηση, αντικαθιστώντας τις παραδοσιακές μεθόδους με εικονικά τρισδιάστατα μοντέλα για την κατασκευή μορίων και πρωτεϊνών. Ως ακαδημαϊκός, βρίσκω αυτό το λογισμικό απίστευτα χρήσιμο, καθώς μπορεί πραγματικά να προσομοιώσει τη θεραπευτική θεραπεία. Για παράδειγμα, όταν διδάσκω πώς λειτουργούν οι βήτα αποκλειστές, μπορώ να δείξω πώς η ατενολόλη αλληλεπιδρά με τους βήτα-αδρενεργικούς υποδοχείς και οι μαθητές μπορούν να δουν πώς το φάρμακο αναστέλλει τους βήτα-αδρενεργικούς υποδοχείς. Πέρα από την εκπαίδευση, τέτοιο λογισμικό προσφέρει εκτεταμένα οφέλη από την προοπτική έρευνας και ανάπτυξης, ανοίγοντας έναν εντελώς νέο κόσμο για τη δημιουργία φαρμάκων και την προσαρμογή των θεραπειών για την ιατρική ακριβείας.

Υπάρχουν βέβαια και οι… πονοκέφαλοι που πρέπει να αντιμετωπιστούν λόγω της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών.

Σύμφωνα με την Kipper «καθώς η τεχνολογία μεταμορφώνει τη φαρμακευτική βιομηχανία, η προστασία των ιδιωτικών πληροφοριών υγείας των ασθενών (Private Health Information-PHI) μέσω ισχυρών συστημάτων κυβερνοασφάλειας είναι πρωταρχικής σημασίας. Με την αυξανόμενη χρήση της αποθήκευσης δεδομένων στο cloud, η προστασία των PHI από κακόβουλους παράγοντες καθίσταται ζωτικής σημασίας, δεδομένων των υψηλών διακυβεύσεων που εμπλέκονται στο απόρρητο των ασθενών. Η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών με τα υπάρχοντα συστήματα, όπως τα ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία, δημιουργεί επιπλέον προκλήσεις λόγω πολυπλοκότητας.

Ωστόσο, καταλήγει η Kipper, αναμφίβολα αξίζει η σημαντική προσπάθεια που καταβάλλεται για την ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να εξυπηρετούν τις ανάγκες των ασθενών τους πιο αποτελεσματικά από ποτέ».