Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Περισσότεροι από 450.000 θάνατοι το χρόνο συνδέονται με το Άσθμα ενώ συνολικά από τη νόσο εκτιμάται ότι επηρεάζονται πάνω από 260 εκατομμύρια άνθρωποι. Μόλις πριν λίγες μέρες ήταν η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Άσθματος ( Πρώτη Τρίτη του Μάη – φέτος έπεσε 7 Απριλίου) ενώ όλος ο Μάιος είναι μήνας ενημέρωσης για το άσθμα.

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μία εντυπωσιακή αύξηση της συχνότητας παγκοσμίως και κυρίως στις «Δυτικού» τύπου κοινωνίες. Πάνω από το 10% των παιδιών πάσχει από άσθμα και περίπου 5-7% των ενηλίκων. Οι λόγοι της αύξησης της συχνότητας δεν είναι απόλυτα γνωστοί, αλλά είναι βέβαιο ότι εμπλέκονται ο τρόπος ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες, καθώς και η ατμοσφαιρική ρύπανση. Το κόστος της νόσου αυξάνει δραματικά σε οικονομικό επίπεδο (περισσότερο από 22 δις ΕΥΡΩ για την Ευρώπη, με μέσο όρο 850 Ευρώ ανά ασθενή). Το έμμεσο κόστος (απώλειες εργατοωρών, απουσίες από το σχολείο κλπ) δεν μπορεί να υπολογισθεί επαρκώς. Σημαντική όμως είναι η επιβάρυνση στη ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς και στη ψυχοκοινωνική εξέλιξη των ασθματικών παιδιών.

Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Άσθματος σύμφωνα με την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Άσθμα (GINA), αφορά τα «Θέματα εκπαίδευσης για το άσθμα».

Ο χώρος του φαρμακείου, ένας κατεξοχήν χώρος εκπαίδευσης του ασθενή μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην τήρηση της θεραπείας από το άτομο που πάσχει από άσθμα.

Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Ζηλανδία και που σύμφωνα με το PharmacyTimes είναι η πρώτη που έστω και με μικρό αριθμό δείγματος δείχνει ότι μία παρέμβαση κοινοτικού φαρμακοποιού μπορεί να έχει θετική επίδραση στη μείωση της εξάρτησης από βραχείας δράσης βήτα-2 διεγέρτες (SABA) για την αντιμετώπιση του άσθματος και στη βελτίωση της προσκόλλησης στη θεραπεία με τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή φάρμακα (Inhaled Corticosteroids - ICS) σε ασθενείς με άσθμα.

Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για παροξύνσεις άσθματος, αυξημένες εισαγωγές στο νοσοκομείο, ακόμη και θάνατο είναι η παρατεταμένη υπερβολική χρήση βήτα-αγωνιστών βραχείας δράσης (SABA) και η ανεπαρκής χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών (ICS). Ως αποτέλεσμα, οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες για το άσθμα δεν συνιστούν πλέον ως ίσχυε συσκευές για εισπνεόμενα SABA μόνο για τη θεραπεία του άσθματος. Αντίθετα, τα ICS θα πρέπει να ξεκινούν τη στιγμή της διάγνωσης του άσθματος είτε για καθημερινή είτε για χρήση όπως απαιτείται σε συνδυασμό με φορμοτερόλη.

Η συμμόρφωση με τη φαρμακοθεραπεία που ελέγχει το άσθμα είναι σημαντική για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων σε ασθενείς με αυτό το πρόβλημα, αλλά περίπου το 50% των ενηλίκων και των παιδιών που λαμβάνουν μακροχρόνιες θεραπείες για το άσθμα αποτυγχάνουν να λαμβάνουν φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Οι κοινοτικοί φαρμακοποιοί είναι σε καλή θέση να παρέχουν συμβουλευτική στους ασθενείς σχετικά με τον έλεγχο του άσθματος πυροδοτώντας συζητήσεις σχετικά με την εξάρτηση από τις συσκευές εισπνοής SABA και τους πιθανούς κινδύνους από υπερβολική χρήση.

Μια μικρή, μη τυχαιοποιημένη, πριν και μετά τη μελέτη σκοπιμότητας που διεξήχθη στο Ώκλαντ της Νέας Ζηλανδίας, αξιολόγησε εάν μια παρέμβαση στο κοινοτικό φαρμακείο για τη μείωση της υπερβολικής χρήσης SABA και τη βελτίωση της τήρησης της θεραπείας συντήρησης για το άσθμα ήταν πρακτική. Στη μελέτη συμμετείχαν 35 ενήλικες ασθενείς στους οποίους είχαν συνταγογραφηθεί SABA για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του άσθματος, σε τέσσερις τοποθεσίες φαρμακείων.

Οι φαρμακοποιοί παρείχαν τη συνήθη φροντίδα στους συμμετέχοντες στο σκέλος ελέγχου. Εκτός από τη συνήθη φροντίδα, οι φαρμακοποιοί χορήγησαν το Risk of Reliance Test (RTT) σε συμμετέχοντες στο σκέλος παρέμβασης. Το RRT είναι μια σύντομη, διαδικτυακή παρέμβαση για ασθενείς με άσθμα, σχεδιασμένη να αναγνωρίζει και να αλλάζει τις πεποιθήσεις των ασθενών που τους οδηγούν σε ακατάλληλη χρήση SABA. Εξατομικεύει τα μηνύματα αλλαγής συμπεριφοράς ανάλογα με τις απαντήσεις του συμμετέχοντος στο Ερωτηματολόγιο Εξάρτησης SABA (SRQ). Ως μέρος του RRT, οι ασθενείς έλαβαν τυποποιημένες γραπτές πληροφορίες για το SABA και το άσθμα προσαρμοσμένες στις απαντήσεις τους στο Ερωτηματολόγιο Εξάρτησης SABA και εξατομικευμένη λεκτική συζήτηση με τον φαρμακοποιό. Οι φαρμακοποιοί παρέπεμψαν ασθενείς στον πάροχο πρωτοβάθμιας περίθαλψης εάν διέτρεχαν κίνδυνο κατάχρησης SABA (βαθμολογία SRQ ≥18) ή αν ανέφεραν οι ίδιοι ότι δεν χρησιμοποιούσαν δοσιμετρική αναπνευστική συσκευή. Οι ερευνητές διεξήγαγαν έρευνες παρακολούθησης στις 30 και 90 ημέρες.

Αν και η μελέτη ανέφερε προκλήσεις με τη στρατολόγηση και τη διατήρηση ασθενών, έδειξε ότι μια σύντομη παρέμβαση αλλαγής συμπεριφοράς που παρέχεται από το κοινοτικό φαρμακείο για να μετατοπίσει τις πεποιθήσεις των ασθενών για τα SABA είναι εφικτή και κυρίως αποδεκτή από ασθενείς και φαρμακοποιούς.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το RRT τόνισε θέματα με τα SABA που σχετίζονται με τους ασθενείς και ενημέρωσε τους φαρμακοποιούς για την εκτεταμένη κατάχρηση SABA μεταξύ των ατόμων του δείγματος με κοινά χαρακτηριστικά. Οι φαρμακοποιοί ανέφεραν ότι το RRT ήταν χρήσιμο και ότι εκτιμούσαν τους πόρους και τις στρατηγικές που τους παρέχονται. Οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι οι πληροφορίες που έλαβαν ήταν εύκολα κατανοητές και περισσότεροι από τους μισούς ανέφεραν ότι τους άρεσαν οι πληροφορίες που έλαβαν και το ότι ένας φαρμακοποιός τους παρείχε την παρέμβαση.

Αυτή η μελέτη είναι η πρώτη που δείχνει προκαταρκτικά ότι μια παρέμβαση κοινοτικού φαρμακοποιού μπορεί να έχει θετική επίδραση στη μείωση της εξάρτησης από τα SABA και στη βελτίωση της προσκόλλησης στα ICS σε ασθενείς με άσθμα. Λόγω του μικρού αριθμού ασθενών, τα αποτελέσματα δεν ήταν στατιστικά σημαντικά. Μια μεγαλύτερη, επαρκώς ισχυρή τυχαιοποιημένη-ελεγχόμενη μελέτη είναι απαραίτητη για να επιβεβαιωθούν αυτά τα ευρήματα.

Να σημειωθεί εδώ ότι ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος και το Ινστιτούτο δια Βίου Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης Φαρμακοποιών (ΙΔΕΕΑΦ) τα τελευταία χρόνια προχώρησε σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα –σε συνεργασία με την Παιδοπνευμονολογική Μονάδα Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής ΑΠΘ, την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία και την Ελληνική Παιδοπνευμονολογική Εταιρεία- για τη σωστή χρήση αναπνευστικών συσκευών για τη χορήγηση εισπνεόμενων φαρμάκων με σκοπό ακριβώς ο φαρμακοποιός να γίνει «εργαλείο αποτελεσματικής παρέμβασης» τόσο για τη σωστή χρήση των εισπνεόμενων φαρμάκων σε ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα, όσο και για την συμμόρφωση στη θεραπεία σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού.