Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Μια από τις κορυφαίες μελέτες για το θέμα της συμμόρφωσης των ασθενών στη φαρμακευτική τους θεραπεία διαπίστωσε ότι «περίπου 125.000 θάνατοι ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες οφείλονται στη μη τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής». Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει καθορίσει ότι "η αύξηση στην αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων στο θέμα της συμμόρφωσης στη θεραπεία μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία του πληθυσμού από οποιαδήποτε βελτίωση συγκεκριμένων ιατρικών θεραπειών ».

Οι ασφαλισμένοι ασθενείς  στο Medicare και Medicaid με πολλαπλές χρόνιες παθήσεις που έχουν την τάση να λαμβάνουν πολλαπλές φαρμακοθεραπείες αφορούν ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό των συνολικών δαπανών για την υγεία στην Αμερική. Αναγνωρίζοντας τη σημαντική ευκαιρία βελτίωσης της περίθαλψης τέτοιων ασθενών, το CareMore Health, ένα πλάνο υγείας για ασφαλισμένους της ασφαλιστικής εταιρείας Anthem που εξυπηρετεί τους δικαιούχους Medicare και Medicaid, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα το οποίο σχεδιάστηκε για να αξιοποιεί την κλινική πείρα των φαρμακοποιών στο να εντοπίζουν τις βασικές αιτίες της μη συμμόρφωσης και τις εξατομικευμένες λύσεις για την καλύτερη υποστήριξη των ασθενών.

Αποκαλύφθηκε λοιπόν ότι οι λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς δεν λαμβάνουν τα φάρμακα τους διαφέρουν σημαντικά. Κατά συνέπεια, για να βελτιωθεί η συμμόρφωση, πρέπει να προσαρμοστεί η λύση στις ανάγκες του κάθε ατόμου. Πρόκειται για μια σημαντική απόκλιση από τις προηγούμενες προσπάθειες για τη βελτίωση της συμμόρφωσης, οι οποίες προσπάθησαν να εφαρμόσουν μια ενιαία λύση σε ολόκληρο τον πληθυσμό.

Στη διάρκεια του πιλοτικού προγράμματος που ανέπτυξε CareMore Health  και αφορούσε 250 ασθενείς που δεν συμμορφώνονταν με τη θεραπεία τους, περίπου το ένα τρίτο των ασθενών παραπονέθηκαν για την πολυπλοκότητα των θεραπευτικών τους αγωγών. Επιπλέον, σχεδόν οι μισοί από τους ασθενείς δήλωσαν ότι δεν κατανόησαν γιατί τους είχαν συνταγογραφηθεί ορισμένα φάρμακα ή τι έπρεπε να κάνουν αυτά τα φάρμακα. Χαρακτηριστικά ασθενής ανέφερε ότι έκανε ένεση ινσουλίνης μόνο εάν «αισθανόταν» ότι τα επίπεδα της γλυκόζης της ήταν υψηλά. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η γλυκόζη του αίματος του συγκεκριμένου ασθενούς παρέμενε σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα.

Ενώ μερικοί ασθενείς ανέφεραν ότι το κόστος ήταν εμπόδιο στη συμμόρφωσή τους, πολλοί άλλοι μίλησαν ειλικρινά για το πώς οι ίδιοι αντιλαμβάνονται τα πράγματα. Πολλοί ηλικιωμένοι ασθενείς είπαν ότι είχαν πρόβλημα να θυμηθούν πότε ή αν είχαν πάρει τα φάρμακά τους.

Γενικά, από την πιλοτική μελέτη προέκυψε ότι κάθε ασθενής αναγνώρισε, κατά μέσο όρο, περίπου δύο κυρίαρχα εμπόδια στη συμμόρφωσή τους. Οι φαρμακοποιοί άρχισαν να δουλεύουν με ξεκάθαρο στόχο την άρση αυτών των εμποδίων ανά περίπτωση ασθενούς.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι κλινικές ομάδες φροντίδας διέθεσαν πολύ χρόνο απλά εκπαιδεύοντας τους ασθενείς στα φάρμακά τους. Μάλιστα υπήρχαν περιπτώσεις όπου χρειάστηκε επίσκεψη του φαρμακοποιού της κοινότητας στο σπίτι του ασθενούς, ο έλεγχος και η απομάκρυνση των φαρμάκων που είχαν λήξει, η δημιουργία μιας νέας λίστα φαρμάκων εύκολη στο να διαβαστεί και η συγκέντρωση των χαπιών της σ’ ένα κουτί που είχε σηματοδοτηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εύκολο για τον ασθενή να δει ποια χάπια θα έπαιρνε το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ. Μικρές παρεμβάσεις που είχαν πολύ καλά αποτελέσματα.

 Πολλές από τις λύσεις που προέκυψαν ήταν αρκετά δημιουργικές. Στο Τούσον της Αριζόνα, για παράδειγμα, ένας φαρμακοποιός αντιμετώπισε έναν ασθενή που δεν άνοιγε την πόρτα του πολύ συχνά επειδή έκανε πολύ ζέστη έξω. Κατά συνέπεια, όταν οι υπηρεσίες delivery άφηναν την ινσουλίνη του στην μπροστινή βεράντα, αυτή ήταν εκτεθειμένη στις υψηλές θερμοκρασίες. Έτσι, ο φαρμακοποιός βρήκε ένα τοπικό, ανεξάρτητο φαρμακείο για να παραδίδει την ινσουλίνη αυτού του ασθενούς. Αυτό το φαρμακείο προγραμματίζει τις παραδόσεις σε συνεννόηση με τον ασθενή και φροντίζει να βάλει την ινσουλίνη του στο ψυγείο του.

Καθώς οι φαρμακοποιοί μάθαιναν περισσότερα σχετικά με τα συγκεκριμένα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι ασθενείς, αναπροσάρμοζαν ανάλογα τις πρακτικές τους. Ακόμη και το άνοιγμα ενός κουτιού στην περίπτωση ενός ασθενούς με αρθρίτιδα και στα δύο του χέρια, ένα ζήτημα που προκαλούσε πρόβλημα στη συμμόρφωσή του και που ο ίδιος ντρεπόταν να το ομολογήσει, βγήκε στην επιφάνεια και αντιμετωπίστηκε.

Τα ευρήματα όλης αυτής της προσπάθειας επικυρώθηκαν από μία ομάδα βιοστατιστικών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Σύμφωνα με την έκθεσή του Πανεπιστημίου, βελτιώθηκε η συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή στην ομάδα παρέμβασής της μελέτης κατά 46% σε σύγκριση με τους ανθρώπους της ομάδας ελέγχου, οι οποίοι έλαβαν συνηθισμένη φροντίδα από τους γιατρούς και τους νοσηλευτές τους αλλά χωρίς ειδικές παρεμβάσεις φαρμακοποιών.

Το πρόβλημα της μη συμμόρφωσης είναι τόσο παλιά όσο και τα παλαιότερα φάρμακα - και βασίζεται στην απλοϊκή πεποίθηση ότι οι ασθενείς θα συμπεριφέρονται πάντα όπως τους περιμένουμε. Ωστόσο όπως προκύπτει από αυτήν την πιλοτική μελέτη αυτό δεν ισχύει.

Ενώ από το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα έδειξε ότι υπάρχουν κάποιοι κοινοί λόγοι για τους οποίους ένας ασθενής λαμβάνει ή δεν λαμβάνει σωστά  τα φάρμακά του, το ζήτημα είναι συχνά εξαίσια προσωπικό. Οι φαρμακοποιοί σε κλινικές ομάδες μπορούν να αναπτυχθούν για να εντοπίσουν τα αίτια της μη συμμόρφωσης και προσεκτικά να προσαρμόσουν λύσεις. Είναι πλέον συνήθης πρακτική για τις ομάδες φροντίδας, οι οποίες περιλαμβάνουν τους κλινικούς φαρμακοποιούς, να εξετάζουν τακτικά τα δεδομένα σχετικά με τη φαρμακευτική συμμόρφωση για κάθε ασθενή. Η λογική πάνω στην οποία βαδίζει η ομάδα που διεξάγει αυτήν τη μελέτη είναι ότι «η φαρμακευτική συμμόρφωση είναι πρόβλημά μας, όχι πρόβλημα του ασθενούς» και ότι «τα καλύτερα φάρμακα είναι αποτελεσματικά μόνο εάν διασφαλίσουμε ότι οι ασθενείς μας θα τα πάρουν».