ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

Το ελληνικό φαρμακείο έχει πλεονεκτήματα για να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες εξελίξεις στο χώρο αλλά...

Το ελληνικό φαρμακείο έχει πλεονεκτήματα για να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες εξελίξεις στο χώρο αλλά...

Αγωνία για το μέλλον του ελληνικού φαρμακείου ενόψει των καταιγιστικών παγκόσμιων εξελίξεων αλλά και αισιοδοξία ότι τελικά αυτό θα μπορέσει να βρει το δρόμο του στο νέο περιβάλλον, αλώβητο, εφόσον ο κλάδος προετοιμαστεί κατάλληλα.

 

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

 

 

Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα των όσων αναφέρθηκαν στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα το μέλλον του φαρμακείου που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 10ης διημερίδας και Έκθεσης ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΓΕΊΑΣ που πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 2 και 3 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Το πάνελ των ομιλητών που αποτελείτο από δύο εκπροσώπους του κλάδου, τον κ. Ιωάννη Δαγρέ, Φαρμακοποιό, Ειδικό Γραμματέα του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής και μέλος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και τον κ. Σταύρο Μπελώνη, πρόεδρο της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος, και έναν άνθρωπο της φαρμακοβιομηχανίας, τον κ. Μιχάλη Μόνο, Διευθυντή στο Τμήμα Φαρμακείου της Johnson & Johnson στην Ελλάδα και στην Κύπρο συμφώνησε ότι οι παγκόσμιες αλλαγές είναι τεράστιες σε μέγεθος αλλά και σε ταχύτητα και πως δεν είναι εύκολο αλλά θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να «διαβαστούν» αυτές οι αλλαγές έγκαιρα ώστε το ελληνικό φαρμακείο να ανταποκριθεί σε επιτυχία σε αυτές.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Μπελώνης, «έχει ξεκινήσει μία συζήτηση τα τελευταία δέκα χρόνια για μία νέα εποχή. Μία νέα εποχή όμως που δεν έχουμε καθίσει να αναλύσουμε τι ακριβώς σημαίνει. Πάντα, ιστορικά, ανά εικοσαετία – εικοσιπενταετία μιλάμε για νέες εποχές. Το φαρμακείο σήμερα ωστόσο βιώνει μία αλλαγή που όμοιά της θα μπορούσα να τη δω πριν από εκατό και πλέον χρόνια, όταν η παρασκευή του φαρμάκου έφευγε από το γουδί και τον φαρμακοποιό, την εποχή της εκβιομηχάνισης. Για τέτοιου είδους αλλαγή μιλάμε και τώρα».

Ο φαρμακοποιός, όπως είπε, «βρίσκεται σ’ ένα μεταβατικό στάδιο, σ’ ένα στάδιο αμφισβήτησης. Αυτό που βλέπω είναι ότι πλέον μας αμφισβητούν ακόμη και τη διανομή και αυτό συμβαίνει λόγω των εξελίξεων κατά κύριο λόγο στο χώρο της τεχνολογίας. Κάποιοι μάλιστα συνάδελφοί μας τρέχουν ακόμη πιο μπροστά να προλάβουν αυτές τις εξελίξεις με αυτόματους πωλητές. Αυτό ωστόσο είναι ένα ακόμη βήμα που μας βγάζει έξω από το παιχνίδι». Τι κάνουμε λοιπόν;

Σημαντικός παράγοντας για το κ. Μπελώνη είναι ότι η χώρα μας θα συνεχίσει να κινείται σ’ έναν ασφυκτικό κλοιό και τα επόμενα πολλά χρόνια, λόγω των απορυθμίσεων που έφεραν τα μνημόνια κάτι που σημαίνει δύο πράγματα. Ότι δεν πρόκειται να μπουν καινούργια χρήματα για τη φαρμακευτική δαπάνη, ενώ πάντα υπάρχει και η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ. Μάλιστα στο σημείο αυτό ο κ. Μπελώνης μίλησε για το σημαντικό ρόλο του κ. Δαγρέ στην ανάδειξη του ρόλου και των κινδύνων της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ για τον κλάδο, επισημαίνοντας ότι «ήταν ο πρώτος, που μίλησε γι αυτήν και την αποδόμησε, όταν όλοι οι άλλοι συσκότιζαν το θέμα και έψαχναν να βρουν φαντάσματα», όπως είπε χαρακτηριστικά, ότι  «εδώ ήταν πια ξεκάθαρο ότι είχε χαραχτεί μία πορεία και όσο είναι ανοικτό αυτό το θέμα τόσο θα μετράμε ήττες». Και συνέχισε: «Και δεν είναι το θέμα προσωπικό για κανέναν. Δεν ασκώ κριτική σε κανένα. Απλά λέω ότι δεν διαβάζουμε τις εξελίξεις που έρχονται. Μιλάμε για μία νέα εποχή και δεν αναλύουμε ποια είναι αυτή η νέα εποχή για να εστιάσουμε σωστά την προσοχή μας στον τρόπο που θα την αντιμετωπίσουμε».

Ο χώρος τον οποίο εκπροσωπεί ο κ. Μπελώνης, το συνεταιριστικό κεφάλαιο, έχει προσπαθήσει διαχρονικά και προσπαθεί και τώρα να διαβάσει και να ανταποκριθεί στις εξελίξεις. «Όπως όλα αλλάζουν, ανέφερε ο κ. Μπελώνης, έτσι αλλάζει και ο ρόλος του Συνεταιρισμού. Ιστορικά στη δεκαετία του 1980 που μαζικοποιήθηκαν οι συνεταιρισμοί και έφτασαν σήμερα να έχουν το μισό της εγχώριας διακίνησης φαρμάκων, αυτό είχε να κάνει με την κάλυψη μίας ανάγκης των καιρών. Οι παλιότεροι φαρμακοποιοί συνάδελφοι πήγαιναν τη νύχτα στα πρατήρια των εταιρειών, στην ουρά και με τα χρήματα ανά χείρας για να αγοράσουν φάρμακα. Όταν ιδρύθηκαν οι Συνεταιρισμοί ήρθαν και οι πρώτες εκπτώσεις στο φαρμακείο. Ο ρόλος τους ήταν εξαιρετικά θετικός. Τον ρόλο αυτό ως φαρμακαποθήκη τον ολοκληρώσαμε επιτυχώς. Όμως τώρα καλείται και ο συνεταιρισμός να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες του φαρμακείου. Στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας ο φαρμακοποιός χρειάζεται να βρει τον πολυπόθητο χρόνο. Για να ασχοληθώ με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας όμως κάποιος πρέπει να μου λύσει όλα αυτά τα προβλήματα της καθημερινότητας του φαρμακείου (τροφοδοσία, merchandising κτλ) για να έχω τον απαραίτητο χρόνο να ασχοληθώ με τον πελάτη μου».

Το ελληνικό φαρμακείο έχει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα τα οποία απλώς καλείται να αξιοποιήσει για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο περιβάλλον. Ο κ. Δαγρές αναφέρθηκε σε μία έρευνα που έτρεξε πέρσι ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος για το τι θέλει ο πολίτης από το ελληνικό φαρμακείο.  Το πρώτο κριτήριο με το οποίο ο Έλληνας από το 2009 μέχρι το 2017 επιλέγει φαρμακείο είναι η ευκολία του (44%). Να πάει γρήγορα, να πάρει αυτό που θέλει. Το δεύτερο είναι η εμπιστοσύνη (41%) προς τον φαρμακοποιό και αυτό σημείωσε ο κ. Δαγρές είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα καθώς μιλάμε για μία «υπηρεσία μία αντιγράψιμη ακόμη από την τεχνολογία». Το τρίτο κριτήριο που έχει να κάνει με την εμπιστοσύνη είναι η ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας (36%). Η τιμή ως πρώτο κριτήριο επιλογής φαρμακείου επιλέχθηκε μόλις από το 12% των πολιτών ενώ το μέγεθος και η πολυτέλεια του φαρμακείου από το 9%.

Γι’ αυτό και η συμβουλή του διευθυντή της εταιρείας που πραγματοποίησε την έρευνα προς τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, όπως είπε ο κ. Δαγρές, ήταν να συνεχίσει ο φαρμακοποιός να κάνει ό,τι έκανε πάντα εξελίσσοντας τα δυνατά του σημεία. Κατά την άποψη του κ. Δαγρέ ο πολίτης δίνει υπεραξία στον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα των υπηρεσιών που εξακολουθεί διαχρονικά να προσφέρει το φαρμακείο και ο φαρμακοποιός και αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα απέναντι στην αυτοματοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω της τεχνολογίας.  

Σε ό,τι αφορά την κουβέντα για τις συνενώσεις και τα δίκτυα ο κ. Δαγρές εξήγησε «ότι δίκτυα δεν σημαίνει, όπως είχε πει κάποιος υπουργός μιας προηγούμενης κυβέρνησης, ότι οι πόρτες των φαρμακείων θα πρέπει να πάνε από τις 10.000 στις 5.500. Δίκτυο δεν είναι μόνο κάτι κάθετο, κάτι δηλαδή που έχει ως ιδιοκτησία παραγωγή, διανομή και λιανική πώληση σ’ ένα τετραώροφο κτίριο, δίνει ένα σωρό υπηρεσίες αλλά πρέπει να ταλαιπωρηθείς για να φτάσεις να έχεις αυτές τις υπηρεσίες. Δίκτυο μπορεί να είναι και πολλά, μικρά convenience stores, τα οποία έχουν επαρκή υποστήριξη από μεγαλύτερες δομές ως εξωτερικοί συνεργάτες που παίρνουν υπηρεσίες που δεν μπορεί να κάνει ο φαρμακοποιός για να του λύσουν τα χέρια να ασχοληθεί με τα δυνατά του σημεία. Αυτή τη στιγμή ειδικά οι συνεταιρισμοί –κάποιοι περισσότερο από κάποιους άλλους- έχουν αναλάβει αυτόν το ρόλο και αυτό είναι το μέλλον. Οι συνεταιρισμοί τουλάχιστον στα δικά μου τα μάτια έχουν πάψει πια να είναι φαρμακαποθήκες. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο. Σου δίνουν ένα πολύ καλό λογισμικό σύστημα, σε υποστηρίζουν στην οικονομική διαχείριση του φαρμακείου, μπορούν να σου παρέχουν υπηρεσίες, όπως εκπαίδευση κτλ».

Από την πλευρά του ο κ. Μόνος ανέφερε ότι το ελληνικό φαρμακείο, βλέποντας και κάποιες άλλες αγορές στα Βαλκάνια και στη νότια Ευρώπη, μετά από περίπου 28 χρόνια εμπειρίας, «έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά που μπορούμε να δούμε ως πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι το γνωστικό επίπεδο και η υπηρεσία που προσπαθεί να παρέχει, η συμβουλή προς τον ασθενή και το δεύτερο επίσης πάρα πολύ σημαντικό και για μένα αναντικατάστατο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, είναι η προσωπική σχέση εμπιστοσύνης που χτίζει με τον ασθενή. Αυτά είναι δύο κεφαλαιώδη ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελληνικού φαρμακείου. Το μειονέκτημα είναι ότι είναι μία μικρή επιχείρηση που σημαίνει μονοδιάστατο ρόλο του ιδιοκτήτη που κάνει τα πάντα. Αυτό γεννά την ανάγκη να ασχοληθεί κάποιος άλλος με τα προβλήματα για να ασχοληθώ εγώ με τον ασθενή. Το φαρμακείο ως μία μικρή επιχείρηση είναι πάρα πολύ δύσκολο από μόνο του να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις εξελίξεις που είναι σαν ένα “τσουνάμι” και από την άλλη δεν θεωρώ ότι μπορεί κάποιος να δώσει λύση στην επιχείρησή μου εάν είμαι φαρμακοποιός, έχοντας υπόψιν του όλο το κλάδο».

Με δεδομένο ότι η χώρα βρίσκεται σε μία εκλογική χρονιά ο κ. Μπέλωνης αναφέρθηκε στην πολιτεία και τα κόμματα και ήταν ξεκάθαρος στο τι μπορεί να περιμένει ο κλάδος. «Ας μας πουν πως βλέπουν, πως θέλουν το ελληνικό φαρμακείο. Έχετε μία γνώμη; Γιατί πρέπει να έχετε καθώς στην ουσία κρατικοδίαιτοι είμαστε και εμείς. Φαντάζεστε να μην είχαμε τον ΕΟΠΥΥ; Τι θα πουλάγαμε; Το 15- 20% που μένει ως μείγμα πέρα από το φάρμακο; Δεν πρέπει μόνο να με πληρώνεις. Πρέπει να έχεις κάποια standards. Ζητάτε κάτι από εμάς; Γιατί μέχρι τώρα ο ρόλος φαρμακείου και κράτους ήταν αυτός του κλέφτη και του αστυνόμου. Φύγαμε όμως από αυτό. Ήρθε η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, έλυσε πολλά θέματα, μπαίνουν πρωτόκολλα, μαζεύτηκε η δαπάνη. Το επόμενο βήμα ποιο είναι; Εμείς λοιπόν έγκαιρα διαγνώσαμε ότι ουδέποτε σε αυτήν τη χώρα είχαμε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Όλος ο πλανήτης μιλάει γι’ αυτό και μιλάει για τη συνεργασία όλων των φορέων των συναφών επαγγελμάτων περί της υγείας για να μπορέσουν να παράξουν αυτό το αποτέλεσμα που λέγεται πρόληψη. Γι’ αυτό επιλέξαμε λοιπόν μία συχνή πάθηση, το διαβήτη για να μπούμε μόνο στην πρόληψη και έχει πολλά συμπεράσματα αυτή η προσπάθεια, που ούτε και εμείς δυστυχώς τα αναδείξαμε –δεν μας δόθηκε η ευκαιρία ή ολιγωρήσαμε. Γιατί αυτό τι σημαίνει; Όταν βρω κάποιον που είναι στο στάδιο του προδιαβήτη, είναι σημαντικό πρώτα για τον ίδιο τον άνθρωπο, για την υγεία του. Τι σημαίνει για την οικογένειά του; Τι σημαίνει για τα οικονομικά της υγείας; Όλα αυτά έχουν ένα βαθμό απόδοσης που το μετρούν αυτοί που ασχολούνται με τα pharmaeconomics. Σε αυτούς θα πάμε. Από την αρχή μίλησα για ανταποδοτικότητα και κατηγορήθηκα από πολλούς ως νεοφιλελεύθερος αν και δεν έχω καμία σχέση με αυτόν το χώρο. Και εξακολουθώ να λέω ότι όσο δεν δείχνουμε με πράξεις, μετρήσιμες όμως, την πρωτοβάθμια φροντίδα που παρέχουμε όλοι οι φαρμακοποιοί σε όλη τη χώρα, ο καθένας με το δικό του τρόπο, δεν μας υπολογίζει κανείς επειδή το θεωρούν δεδομένο και δεν αξιολογείται. Έχουμε τα δεδομένα από τον Αρεταίο. Παίρνοντας τα αποτελέσματα και από τη δεύτερη δράση μας που στοχεύει τους αδιάγνωστους πολίτες με αρτηριακή υπέρταση και κολπική μαρμαρυγή και αξιολογώντας τα με τη βοήθεια της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, είναι βέβαιο ότι θα ζητήσουμε, όποιος κι αν είναι στην κυβέρνηση, μία ανταποδοτικότητα. Εάν λοιπόν μετρήσουν ότι από τους αδιάγνωστους διαβητικούς στην επόμενη δεκαετία θα ξόδευαν για παράδειγμα 100 εκατομμύρια ευρώ, ένα ποσοστό από αυτό το ποσό εγώ το θέλω ως αμοιβή των υπηρεσιών μου που προσφέρω αυτήν την εξοικονόμηση. Αυτό σημαίνει ανταποδοτικότητα στο σύστημα. Δεν με νοιάζει ποιος θα είναι και πώς θα λέγεται αυτός που θα βρίσκεται πάνω. Με νοιάζει να έχουμε τον κλάδο ενωμένο σε αυτόν τον προσανατολισμό και όσους περισσότερους βάλουμε τόσο μεγαλύτερη δύναμη θα έχουμε».

Ο κ. Μπελώνης σε αντίθεση με τον κ. Μόνο υποστήριξε ότι «δεν είναι μειονέκτημα ότι είναι πολλά τα φαρμακεία γιατί ένα τέτοιο μικρό φαρμακείο που δεν μπορεί να προσφέρει δέκα υπηρεσίες αλλά δύο, εάν φύγει από ένα στενό στη Νίκαια και αγοραστεί από έναν επιχειρηματία κεφαλαιούχο και πάει στο κέντρο του Πειραιά, αυτός που θα πρέπει να κλαίει πρώτος είναι το κράτος γιατί χάνεται ένας σύμβουλος υγείας. Δεύτερον, ο ασθενής τώρα τα θεωρεί όλα δεδομένα και δεν είναι. Και τους ασθενείς πρέπει να ενδιαφέρει και δεν τους ενδιαφέρει και αυτό δεν το έχουμε αναδείξει».

Το «κλειδί» της επιβίωσης για τον πρόεδρο της ΟΣΦΕ είναι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση που θα επιτρέψει την ποιοτικότερη παροχή υπηρεσιών προσαρμοσμένων στα νέα δεδομένα. «Εμείς θα συνεχίσουμε αυτή τη διαδικασία της εκπαίδευσης. Και από τον εαυτό μου ξέρω πόσο δύσκολο είναι να αλλάξω στη δουλειά μου και αυτό που είχα συνηθίσει να κάνω με έναν τρόπο, να το κάνω κάπως αλλιώς. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Εάν λοιπόν φέρουμε μπροστά την ανταποδοτικότητα στο σύστημα τότε δεν φοβόμαστε. Ξέρουμε τα πλεονεκτήματα μας αλλά πρέπει να τα καταδείξουμε με στοιχεία».

 Ο κ. Μπελώνης θεωρεί παρήγορο ότι στην παρουσίαση του Αρεταίου προσκλήθηκαν και πέντε ασφαλιστικές εταιρείες από τις οποίες οι δύο έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την προσπάθεια αυτή που γίνεται. «Μου είπαν ότι μας ενδιαφέρει η προσπάθεια σας, μας ενδιαφέρει να είναι ρυθμισμένοι οι άνθρωποι». Πάνω σε αυτό, αφού σημείωσε ότι «έχουμε ρόλο, τον διεκδικούμε δυναμικά για να είμαστε ένα κομμάτι της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας» υπενθύμισε ότι «δεν είμαστε μόνοι μας- υπάρχουν κι άλλοι και αυτοί οι άλλοι π.χ. οι νοσηλευτές, αναπτύσσονται ήδη, αναπτύσσουν αυτές τις υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα και αμείβονται και εμείς καθόμαστε εδώ να ομφαλοσκοπούμε». 

Και αυτό σίγουρα δεν μπορεί να βοηθήσει. Πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της J&J Alex Gorsky γνωρίζοντας από πρώτο χέρι την επιχειρηματική δραστηριότητα και την προώθηση των καταναλωτικών προϊόντων από την Amazon, δήλωσε ότι βρίσκεται σε συνομιλία με την Amazon η οποία, όπως είπε, καινοτομεί και στον τομέα των φαρμάκων και βλέπει αυτή τη συνεργασία ως μία ευκαιρία να κάνει τη διαφορά.

Ο κ. Μόνος, όταν του ζητήθηκε να τοποθετηθεί επ’ αυτού και να πει την άποψή του για το κατά πόσο το ελληνικό φαρμακείο είναι έτοιμο να ανταποκριθεί στο νέο περιβάλλον που αρχίζει να διαμορφώνεται, με δεδομένες τις εξελίξεις που φέρνει η προσπάθεια μείωσης του κόστους διανομής του φαρμάκου,  αφού έκανε λόγο για καταιγιστικές εξελίξεις ήταν σαφής στο ότι είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς για τις εξελίξεις που έρχονται.  «Πιστεύω ότι αυτό που σχεδιάζει να κάνει η Amazon ακόμη δεν το έχουμε δει. Σίγουρα η ηλεκτρονική υγεία, γιατί δεν μιλάμε μόνο για ηλεκτρονικό εμπόριο, είναι εδώ και θα παραμείνει και είτε αρέσει είτε δεν αρέσει θα μας επηρεάσει όλους. Και το φαρμακείο και τον ασθενή και τη φαρμακοβιομηχανία. Αλλά σ’ ένα καινούργιο περιβάλλον. Και αυτό θα το διαμορφώσει καλώς ή κακώς η Amazon μαζί με την J.P. Morgan, για παράδειγμα, και συγχρόνως πιθανά να είναι και οι μεγάλοι παίκτες της φαρμακοβιομηχανίας, όπως είναι η Johnson & Johnson. Σαφώς όταν αλλάζει τόσο δυναμικά το περιβάλλον καλύτερα να συμμετέχεις στο σχεδιασμό του για να δεις πως διαμορφώνεται και ποιος είναι ο ρόλος αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο ακόμη, πιστέψτε με, δεν το έχουμε δει και θα μας επηρεάσει όλους».

Σε ό,τι αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο σήμερα στην Ελλάδα, στο φαρμακείο, ο κ. Μόνος υποστήριξε πως «είναι σε λάθος βάση στημένο. Δεν έχει καμία επιστημονικότητα από πίσω –δεν μπορεί μεν να πουλήσει OTC και συνατγογραφούμενα φάρμακα αλλά μπορεί να πουλήσει προϊόντα που βελτιστοποιούν την υγεία και την ευζωϊα-  ωστόσο δεν υπάρχει καμία προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση. Όλα στηρίζονται στo pricing και όχι τόσο στo convenience. Είναι σε λάθος δομή. Εστιάζει πολύ στην τιμή. Μειώνει σημαντικά τα περιθώρια κέρδους για όλα τα μέρη. Δεν έχει κανένα ποιοτικό χαρακτηριστικό και πιστεύω ότι δεν είναι αυτό που λέμε «ηλεκτρονική υγεία» έτσι όπως θα τη δούμε σε πολύ σύντομο διάστημα να διαμορφώνεται στο παγκόσμιο περιβάλλον και στη συνέχεια βέβαια να επηρεάζει και εμάς».

Για το ίδιο ζήτημα ο κ. Δαγρές ανέφερε πως «έτσι όπως λειτουργεί το ηλεκτρονικό εμπόριο παραφαρμακευτικών ειδών στην Ελλάδα καθώς e-pharmacy δεν υπάρχει είναι τελειωμένη υπόθεση, είναι πεθαμένο, δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε μαζί του. Αιμορραγούν οι ίδιοι αυτοί που το κάνουν προκαλώντας αιμορραγία και στους υπόλοιπους. Δεν μπορείς να κάνεις κάτι γι’ αυτό. Περιμένεις να ωριμάσει η κατάσταση και να τελειώσει, μετεξελισσόμενη από ένα πεδίο κανιβαλισμού σ’ ένα e-health που θα έχει ποιοτικά χαρακτηριστικά και που βέβαια ποτέ δεν θα μπορέσει να ακυρώσει ένα φυσικό σημείο αλλά θα μοιραστεί μαζί του την υπεραξία που δίνει στην κοινωνία και κάποιοι που θα συμμετέχουν και στα δύο θα γεύονται αυτήν την υπεραξία. Θα υπάρχει όμως χώρος για όλους. Αυτή είναι μία εκτίμηση που έρχεται και από αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν και στο εξωτερικό».

Για τον κ. Δαγρέ είναι σημαντικό στοιχείο αισιοδοξίας το γεγονός ότι «παρόλη τη μεγάλη επίθεση που έχει δεχτεί το ελληνικό φαρμακείο συνεχίζουμε να έχουμε πάνω από 10.000 ανεξάρτητους, και πολύ καλά εκπαιδευμένους επιστήμονες υγείας φαρμακοποιούς και έχουμε και δεκάδες συνεταιρισμούς που τους υποστηρίζουν, με πολύ περισσότερα εργαλεία απ’ ό,τι μία απλή φαρμακαποθήκη. Αυτό είναι μία πολύ σωστή βάση για να μπορέσεις να χτίσεις το μέλλον με ό,τι ακριβώς χρειάζεται και για να σε προστατεύσει από απειλές αλλά και να σου δώσει και μία προοπτική. Αυτό δεν υπάρχει πουθενά στον δυτικό κόσμο. Είναι ένα προνόμιο που το χαιρόμαστε μόνο εμείς».

Από την άλλη, αυτό που προκαλεί ανησυχία στον κ. Δαγρέ «είναι το μέγεθος της φαρμακευτικής δαπάνης και η “φούσκα” με τα Φάρμακα Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ). Παρόλο που δεν συμμετέχουμε τόσο πολύ, είναι μία καινοτομία στην οποία πολλές εταιρείες έχουν πέσει με τα μούτρα, παράγει μία μικρή υπεραξία που όμως αυτή τη στιγμή υπερκοστολογείται, υπάρχει σοβαρότατη κερδοσκοπία πάνω σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Αυτό  συμπιέζει το σύστημα υγείας και συμπιέζει τις υπηρεσίες οι οποίες όμως είναι δεδομένες και μπορούν να προσφερθούν Αυτό ωστόσο δεν αρκεί για να προκαλέσει την ανησυχία εκείνη που θα σε αναγκάσει να πεις πως θα πρέπει να αλλάξω εκ βάθρων το μοντέλο λειτουργίας μου για να μπορέσω να ανταποκριθώ σε κάτι που θα με θίξει άμεσα».

Εν κατακλείδι ο κ. Δαγρές έφτασε σ’ ένα μήνυμα αισιοδοξίας λέγοντας ότι «δεν έχω καμία απαισιοδοξία για το μέλλον του ελληνικού φαρμακείου και για το μέλλον της ανεξαρτησίας του έλληνα φαρμακοποιού να μπορεί να παρέχει τις υπηρεσίες του, να είναι αξιοσέβαστος στο χώρο και ταυτόχρονα να μπορεί να συντηρεί μία αξιοπρεπή ζωή».

Από την πλευρά του ο κ. Μπελώνης θεωρεί σημαντικό το κομμάτι της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης ενώ προειδοποιεί ότι ο κλάδος θα πρέπει να έχει αντανακλαστικά για να προλαβαίνει τις όποιες εξελίξεις και όχι να τις ακολουθεί ασθμαίνοντας. «Κοιτάμε πολύ σοβαρά το θέμα της παροχής γνώσεων που δεν έχει πάρει ο Έλληνας φαρμακοποιός από το Πανεπιστήμιο, γνώσεις που έχουν να κάνουν για παράδειγμα την εξέλιξη των νέων φαρμάκων, τις αντιδράσεις, την κίτρινη κάρτα κτλ και να υπάρξει μία ενιαία εκπαίδευση, σε όσους θέλουν να μπουν μέσα στο σύστημα με τον πιο άρτιο και επιστημονικά αποδεκτό τρόπο. Γι’ αυτό και ο Αρεταίος και το νέο project για την αρτηριακή υπέρταση και την κολπική μαρμαρυγή είναι προσεκτικά σχεδιασμένο σε συνεργασία με την ιατρική κοινότητα, την ακαδημαϊκή κοινότητα. Στον Αρεταίο αυτό έγινε σε συνεργασία με την Ελληνική Διαβητολογική και την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, στο νέο πρόγραμμα την επιστημονική τεκμηρίωση έχει η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία. Δεν είναι ότι δεν ξέρουμε τι είναι υπέρταση αλλά το θέμα είναι να έχουμε έναν ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης γιατί μέσα από αυτόν θα πάμε να διεκδικήσουμε το ρόλο μας στην πρωτοβάθμια. Ως ένα σύνολο. Να πω επίσης ότι στην Αγγλία υπάρχουν κάποια φαρμακεία που συνταγογραφούν, υπάρχουν κάποια φαρμακεία που αμείβονται για τις υπηρεσίες που παρέχουν, όπως ο εποχικός εμβολιασμός. Το ίδιο έχει ξεκινήσει να γίνεται και στην Αυστραλία, το ίδιο και στην Αμερική. Δεν ξύπνησε ξαφνικά κάποιος ένα πρωί και είπε “θα κάνω αυτό”. Πιστοποιήθηκαν αυτά τα φαρμακεία που πέρασαν μέσα από κάποια εκπαίδευση. Και πριν τη ζητήσουν κάποιοι και τρέχουμε πανικόβλητοι να βρούμε λεφτά, να κάνουμε εξαερισμούς και ό,τι άλλο ζητηθεί για την προσαρμογή με τις κοινοτικές Οδηγίες, εμείς θα πρέπει να τα πούμε τώρα. Και τουλάχιστον στο θέμα της εκπαίδευσης ας είμαστε μία φορά μπροστά από τις εξελίξεις, να μην είμαστε πάντα πίσω. Η πιστοποίηση είναι κάτι που θα έρθει και δεν θα τεθεί ερώτημα για το εάν είσαι μικρό ή μεγάλο φαρμακείο, εάν είσαι ένας ή περισσότεροι φαρμακοποιοί. Είναι κάποιοι που το έχουν κάνει στο φαρμακείο τους και δεν μιλούν γιατί απλά είναι έτοιμοι. Εμείς είναι καλό όλα αυτά να τα βάλουμε από τώρα στο τραπέζι, να τα συζητήσουμε και να αρχίσουμε να τα αντιμετωπίζουμε από τώρα πριν μας «πάρουν μπάλα» πάλι τα γεγονότα και τρέχουμε να ξορκίσουμε το κακό και κάποιους ανθρώπους».