Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Την αποφασιστικότητα των φαρμακοποιών να αναλάβουν έναν ηγετικό ρόλο στο θέμα της συμμόρφωσης των ασθενών στη θεραπεία εξέφρασε ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Απόστολος Βαλτάς από το βήμα του 2^nd Evidence Based Health Conference.

Ο κ. Βαλτάς στην ομιλία του με θέμα «Συμμόρφωση του ασθενούς στη φαρμακοθεραπεία, αντικατάσταση φαρμάκου και ο ρόλος το

υ φαρμακοποιού» επέλεξε να εστιάσει στη συμμόρφωση δίνοντας πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τη σημασία της τόσο από άποψη υγείας, ποιότητας ζωής όσο και από οικονομική άποψη.

Το πλέον σημαντικό όμως είναι ότι έδωσε το μήνυμα ότι ήδη γίνεται δουλειά από πλευράς Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου προς την κατεύθυνση ενδυνάμωσης αυτού του ρόλου που έχει και πρέπει να παίξει ο φαρμακοποιός σε αυτό το ζήτημα.

Ήδη λοιπόν, όπως είπε, ο ΠΦΣ πραγματοποίησε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δια Βίου Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης Φαρμακοποιών και τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Σερρών, εκπαιδευτικό σεμινάριο για φαρμακοποιούς, με θέμα «Σωστή χρήση συσκευών χορήγησης εισπνεόμενων φαρμάκων - Ο ρόλος του φαρμακοποιού» με μεγάλη επιτυχία πριν λίγες μέρες και η προσπάθεια αυτή θα συνεχισθεί και θα διευρυνθεί και το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα με άλλους τοπικούς Φαρμακευτικούς Συλλόγους.

Αφού έδωσε έναν ορισμό της έννοιας της συμμόρφωσης του ασθενούς στη φαρμακοθεραπεία ο κ. Βαλτάς, λέγοντας ότι είναι «η έγκαιρη, ορθή, συνεπής, ολοκληρωμένη και παρακολουθούμενη ανά τακτά χρονικά διαστήματα λήψη του φαρμάκου και η πορεία της επίδρασής του φαρμάκου στον οργανισμό από τον ασθενή», αναφέρθηκε σε πλήθος στατιστικών στοιχείων για να τονίσει την αξία της.

Τα στοιχεία για τη συμμόρφωση

Στατιστικά στοιχεία από τις  Η.Π.Α. και την Μεγάλη Βρετανία αποκαλύπτουν ότι 8 στις 10 συχνότερες αιτίες θανάτου, κι από αυτές οι 3 συχνότερες με μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες, οφείλονται σε χρόνιες ή σοβαρές χρόνιες ασθένειες που αντιμετωπίζονται κατά βάση με φαρμακευτική αγωγή.

Σύμφωνα με τις μελέτες στις παραπάνω χώρες:

• Τo 50% των ασθενών δεν λαμβάνει το φάρμακό του όπως αυτό έχει συνταγογραφηθεί, με αποτέλεσμα να έχουμε  ετησίως 125.000 θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.
• Το οικονομικό κόστος της μη συμμόρφωσης των ασθενών για το Σύστημα Υγείας ανέρχεται στα 300 δις δολάρια γιατί τo 10% των συνεπειών από την μη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή καταλήγει ως περιστατικό σε Νοσοκομείο.
• Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το 50% των περιστατικών της μη συμμόρφωσης θα μπορούσε εύκολα να αποφευχθεί με καλύτερη οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

Στον αντίποδα τώρα τα στοιχεία που αφορούν την συμμόρφωση στην φαρμακευτική αγωγή για τις δύο παραπάνω χώρες δείχνουν:

• Βελτίωση κατά 10% της συμμόρφωσης των ασθενών στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής, οδηγεί σε  εξοικονόμηση των δαπανών  στο Σύστημα Υγείας κατά 29%.
• Βελτίωση κατά μόλις 1% της συμμόρφωσης ανά ασθενή εξοικονομεί κατά Μ.Ο. 50 δολάρια ανά ασθενή.

Αναφερόμενος στα αίτια της μη συμμόρφωσης ο κ. Βαλτάς επικαλέστηκε στοιχεία που αφορούν στην Μεγάλη Βρετανία.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτά, βασικά αίτια μη συμμόρφωσης είναι:

1. Μη  έγκαιρη εκτέλεση -  επανεκτέλεση της συνταγής καθώς:

• Τα 2/3 των περιστατικών της μη συμμόρφωσης οφείλονται σε αδυναμία πληρωμής του κόστους φαρμάκων (συμμετοχή).
• Δυσκολία πρόσβασης στο Φαρμακείο.

Αυτό, όπως είπε, αποδεικνύει την μεγάλη χρησιμότητα των πληθυσμιακών κριτηρίων, αλλά και της ύπαρξης περιορισμών στις αποστάσεις μεταξύ των φαρμακείων. Τα 11.500 φαρμακεία της Ελλάδος είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα σε όλη την χώρα από τα πιο δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές μέχρι τα ακριτικά νησιά μας, ίδια ομοιόμορφη χωροταξική κατανομή υπάρχει και στα αστικά κέντρα.

1. Μή ορθή λήψη των φαρμάκων που οφείλεται:

• Στον μη εκπεφρασμένο φόβο των παρενεργειών
• Στην παραπλάνηση από την πρώιμη βελτίωση της υγείας του ασθενούς που οδηγεί σε διακοπή ή παραμέληση της αγωγής
• Στην σύγχυση στο πότε λαμβάνονται τα φάρμακα όσο αυξάνεται ο αριθμός των διαφορετικών φαρμάκων που λαμβάνονται από έναν ασθενή
• Στην μη κατανόηση της σημασίας της λήψης της αγωγής ή στην σύγχυση στις οδηγίες λήψης από τους ασθενείς

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα αυτά ο κ. Βαλτάς σημείωσε ότι «καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η αξία του Φαρμακείου στο οποίο υπάρχει επαρκώς καταρτισμένο προσωπικό με επικεφαλή φαρμακοποιό που χαίρει εμπιστοσύνης του ασθενούς, για την ανίχνευση τέτοιων περιστατικών».

Προτάσεις

Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες προτάσεις για την βελτίωση  της συμμόρφωσης των ασθενών και συγκεκριμένα:

1. Μείωση των συμμετοχών των ασθενών και ευρύτερη χρήση γενοσήμων.
2. Επίλυση του προβλήματος των ελλείψεων που οδηγεί στην απορρύθμιση των ασθενών λόγω διακοπής της θεραπείας τους.
3. Στενότερη σχέση ασθενών – φαρμακοποιών.

Με τον τρόπο αυτό, όπως είπε, επιτυγχάνουμε:

• Έγκαιρη ανίχνευση παρενεργειών – αλληλεπιδράσεων με άλλα φάρμακα ή τροφές,
• Προτροπή για συνεπή και υπεύθυνη λήψη φαρμάκων (αυτό επιτυγχάνεται από την εμπιστοσύνη προς τον Φαρμακοποιό και την εύκολη πρόσβαση των ασθενών στα φαρμακεία )
• Υπενθύμιση για την λήψη των δόσεων (πχ. ειδικά κουτιά φύλαξης χαπιών με ώρες και ημέρες). Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος  έχει δημιουργήσει μια εφαρμογή για κινητά ακριβώς για τον σκοπό αυτό (Take-Care). Αυτή η εφαρμογή  υπενθυμίζει στον ασθενή, πότε πρέπει να πάρει το φάρμακο του και σε ποια δόση.
• Εξατομικευμένες λύσεις ανά περιστατικό.

Κριτική για τη στοχοποίηση του φαρμακοποιού αντί της εκμετάλλευσης του

Ο κ. Βαλτάς τόνισε ότι «ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος  θεωρεί τη συμμόρφωση των ασθενών στην θεραπεία τους ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, τόσο για την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής, όσο και για την εξοικονόμηση πόρων του συστήματος».

Μάλιστα σε ό,τι αφορά την οικονομική διάσταση του θέματος βρήκε την ευκαιρία να ασκήσει κριτική στις επιλογές που έχουν γίνει μέχρι σήμερα και που σε μεγάλο βαθμό έχουν στοχοποιήσει τα φαρμακεία και τους φαρμακοποιούς, αφήνοντας εκτός πολιτικές που θα μπορούσαν να τους αξιοποιήσουν, όπως για παράδειγμα η συστηματική προσπάθεια αύξησης της συμμόρφωσης των ασθενών στη φαρμακοθεραπεία. Υπενθύμισε λοιπόν δηλώσεις του Υπουργού Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθού τον Οκτώβριο  του 2018, που έλεγε τότε ότι «η κατά κεφαλή δαπάνη υγείας / έτος στην Ελλάδα είναι 1.650 ευρώ, στα 2/3 του μέσου ευρωπαϊκού όρου.  Η εικόνα αυτή οδηγεί στην ανάγκη ενίσχυσης των δημόσιων δομών υγείας, αλλά κυρίως την  ορθολογικότερη κατανομή των διαθέσιμων πόρων, με προτεραιότητα στους τομείς επιβαρύνονται οικονομικά οι πολίτες».

Η κριτική του κ. Βαλτά είχε να κάνει με το γεγονός ότι «ειδικά στη χώρα μας, που βρίσκεται εδώ και μια δεκαετία σχεδόν στη δίνη μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, η περιστολή των δαπανών έγινε βίαια και στοχοποίησε το φάρμακο. Οι οικονομικοί “επαΐοντες” λοιπόν επαίρονταν στην αρχή για την εξοικονόμηση δαπανών, και στην αρχή αυτό διεφάνη. Η συνέχεια όμως τους διέψευσε κατηγορηματικά. Οι περικοπές οδήγησαν στην μείωση ή το σταμάτημα της φαρμακευτικής αγωγής για οικονομικούς λόγους και αυτό με την σειρά του οδήγησε στην αύξηση των αρρύθμιστων ασθενών, στην αύξηση των ημερών νοσηλείας και τελικά στην επιβάρυνση των δομών υγείας».

Το πρώτο βήμα

Και συνέχισε ο πρόεδρος του ΠΦΣ: «Κατανοεί λοιπόν κανείς τη σημασία της συμμόρφωσης των ασθενών στην φαρμακευτική αγωγή. Η σωστή ενημέρωση του ασθενούς αλλά και  η ορθή λήψη της αγωγής  είναι το κρίσιμο σημείο για την θεραπεία.

 Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή ξεκινά την υλοποίηση ενός ευρύτερου προγράμματος σε ολόκληρη την Ελλάδα  για την σωστή χρήση των αναπνευστικών συσκευών σε ασθενείς που λαμβάνουν εισπνεόμενα φάρμακα σε συνεργασία με τις Ιατρικές Σχολές της χώρας.

Είναι το πρώτο εγχείρημά μας στην εκπαίδευση των Φαρμακοποιών σε θέματα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας με άμεσο λήπτη αυτών των υπηρεσιών, τον ασθενή. Ήδη ξεκινήσαμε από τις Σέρρες, όπου οι Φαρμακοποιοί που παρακολούθησαν το πρόγραμμα εκπαίδευσης έλαβαν και το αντίστοιχο πιστοποιητικό.

Σύμφωνα με στοιχεία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι ασθενείς που χρησιμοποιούν αναπνευστικές συσκευές παρουσιάζουν πολύ μικρή βελτίωση λόγω της μη σωστής χρήσης. Επιπλέον έχει   παρατηρηθεί παγκοσμίως ότι 7 στους 10 ασθενείς  υποθεραπεύονται γιατί δεν κάνουν σωστή  χρήση  των συσκευών αυτών. Ο ρόλος των Φαρμακοποιών είναι καθοριστικός στον τομέα αυτόν. Η εκπαίδευση τους σε αυτή την συγκεκριμένη  διαδικασία θα ωφελήσει πρωτίστως τους ασθενείς γιατί θα λαμβάνουν σωστά τα φάρμακα τους, και σε δεύτερη φάση το Σύστημα Υγείας   γιατί η ατελής αγωγή σημαίνει επιπλοκές, επιδείνωση της νόσου, ακόμη περισσότερα φάρμακα, ακόμη μεγαλύτερη δαπάνη.

Ο Φαρμακοποιός κατέχει κομβικό ρόλο στην λήψη της φαρμακευτικής αγωγής. Μεσολαβεί  στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας μεταξύ του ιατρού και του ασθενούς. Πιστεύουμε ότι πλέον έχει ωριμάσει ο καιρός για την συνεργατική συμμετοχή στην φαρμακευτική αγωγή όλων των εμπλεκομένων, γιατρών, φαρμακοποιών και ασθενών. Ο  στόχος είναι ένας κοινός: H πρόσβαση των ασθενών στην αποτελεσματική θεραπεία».

Η Ευρώπη δείχνει το δρόμο

Οι δυνατότητες εξοικονομήσεων πόρων είναι μεγάλες και ο ρόλος του φαρμακοποιού σε όλη αυτήν την προσπάθεια σημαντικότατος καθώς μπορεί να προσφέρει άμεσα, όπως είπε ο κ. Βαλτάς ο οποίος επικαλέστηκε για μία ακόμη φορά δεδομένα, αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης Φαρμακοποιών.

«Και για να κατανοήσει κανείς με νούμερα τις δυνατότητες στην εξοικονόμηση πόρων αλλά και στην άμεση προσφορά του φαρμακοποιού στην συμμόρφωση των ασθενών θα σας παραθέσω τα παρακάτω στοιχεία που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Φαρμακοποιών:

• 000 Φαρμακοποιοί στην Ευρώπη
• 000.000 άνθρωποι  επισκέπτονται καθημερινά τα φαρμακεία σε ολόκληρη τη Ευρώπη.
• Τα Φαρμακεία σε 25 Ευρωπαϊκές Χώρες μετέχουν στην εκστρατεία για την επιστροφή και καταστροφή ληγμένων φαρμάκων.
• Σε 9 Ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες μπορούν να εμβολιάζονται για την γρίπη στα Φαρμακεία
• Το 98% του πληθυσμού έχει την δυνατότητα να  επισκεφθεί  το κοντινότερο φαρμακείο σε λιγότερα από 30 λεπτά
• Σε 20 Ευρωπαϊκές  χώρες οι πολίτες μπορούν να δεχθούν την υποστήριξη για διακοπή του καπνίσματος στα Φαρμακεία.

Εν κατακλείδι στην χώρα μας η  φτωχοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού λόγω των αλλεπάλληλων μνημονίων,  είναι πλέον πραγματικότητα. Έξαλλου  ο ένας μετά τον άλλον διεθνείς οργανισμοί μιλούν ανοικτά πλέον για την αποτυχία των συστημάτων υγείας και την απαραίτητη στροφή σε πιο ασθενοκεντρικά  συστήματα.
Αυτό σημαίνει πως ο ασθενής πρέπει να έχει την ιατρική, νοσηλευτική και κυρίως την φαρμακευτική κάλυψη που ενδείκνυται ανάλογα με την πάθηση του και όχι με την οικονομική του κατάσταση.

Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος  με τα 11.500 φαρμακεία μπορεί να αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο στην αναμόρφωση του Συστήματος Υγείας  της χώρας μας με την συμμετοχή του στο Σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, η οποία  έχει μεν προβλεφθεί αλλά δεν έχει προσδιορισθεί λεπτομερώς.

Το  Φάρμακο είναι ένα κοινωνικό αγαθό, καθοριστικής σημασίας για την αναδιαμόρφωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, το οποίο δεν πρέπει να κατατάσσεται στην κατηγορία του εμπορικού προϊόντος» κατέληξε στην ομιλία του ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της φαρμακευτικής AbbVie και με την ευγενική υποστήριξη των: Astellas Pharma, Elpen, Genesis Pharma, Janssen, Pfizer, Roche και Sanofi.

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα των: Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, ΣΦΕΕ, ΠΕΦ, Pharma Innovation Forum Greece, Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ, ΕΛΕΑΝΑ, Πανελλήνια Ομοσπονδία Ατόμων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, Σύλλογος Ασθενών Πνευμονικής Υπέρτασης, ΡευμαΖην και ΕΛΛΟΚ.