Σε μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας τα επόμενα χρόνια εξελίσσεται η άνοια, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να αποτελεί την πιο συχνή αιτία άνοιας των ηλικιωμένων. Οι ασθενείς με άνοια ξεπερνούν σήμερα τα 50 εκατομμύρια παγκοσμίως και θα υπερτριπλασιαστούν μέχρι το 2050, εάν δε βρεθεί τρόπος ανάσχεσης της εξέλιξης της νόσου, κυρίως με την έγκαιρη παρέμβαση που είναι καίριας σημασίας.

Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη

Προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται και οι σχετικές μελέτες που γίνονται για την άνοια, με στόχο να αντιμετωπίζεται η νόσος σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο. Για το λόγο αυτό, οι  επιστήμονες εστιάζουν με προσοχή στην εμφάνιση ήπιας νοητικής διαταραχής στα άτομα της μέσης και τρίτης ηλικίας (η άνοια πλήττει το 5,4 % των ανθρώπων άνω των 65 ετών), καθώς η ήπια νοητική διαταραχή θεωρείται ένα πιθανό πρώιμο στάδιο της νόσου, με στοιχεία μελετών να δείχνουν ότι σε ποσοστό 15% η ΗΝΔ μπορεί να εξελιχθεί σε άνοια.  Η ΗΝΔ εκδηλώνεται αρχικά με δυσκολίες στην προσοχή και τη μνήμη αλλά και αδυναμία προσανατολισμού.

Σεπτέμβριος: Παγκόσμιος Μήνας Alzheimer: «Ζώντας καλά με την άνοια»

Η κοινωνικοοικονομική  διάσταση της άνοιας, η ελληνική πραγματικότητα και τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ αναλύθηκαν σε συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η Εταιρεία Αlzheimer Αθηνών με την ευγενική υποστήριξη της Ελληνικής Φαρμακοβιομηχανίας ELPEN. Ομιλητές στην εκδήλωση ήταν οι κ.κ. Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος - Ψυχίατρος, Πρόεδρος της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και Πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια, Μάγδα Τσολάκη, Νευρολόγος – Ψυχίατρος, καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer και Τάκης Βιδάλης, Νομικός, Πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους. 

Τα 50 εκατομμύρια παγκοσμίως που είναι ο πληθυσμός των ασθενών με άνοια έχουν ένα ετήσιο κόστος που ξεπερνά σε παγκόσμιο επίπεδο το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.

Η δραματική  αύξηση των ατόμων της τρίτης ηλικίας καθιστά την άνοια μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας τα επόμενα χρόνια. Η νόσος Αλτσχάιμερ  είναι η πιο συχνή αιτία της άνοιας των ηλικιωμένων και αποτελεί μεγάλο κοινωνικοοικονομικό φορτίο σε όλες τις χώρες του κόσμου, αφού πρόκειται για μία μη αναστρέψιμη, προοδευτικά εξελισσόμενη,  νευροεκφυλιστική  νόσο που οδηγεί σε αναπηρία.

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της, η κα Σακκά ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν επενδυθεί τεράστιοι πόροι, ενέργεια και προσπάθεια από τις κοινωνίες και την ερευνητική κοινότητα σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Στο πλαίσιο αυτό, επισήμανε τη μεγάλη πρόοδο που έχει συντελεστεί σε επίπεδο κατανόησης της νόσου, ανακάλυψης νέων παθολογικών αιτιών και νέων μεθόδων ανίχνευσής τους, αλλά και σε ό,τι αφορά στα γενετικά αίτια και τη συμβολή του τρόπου ζωής στη διατήρηση των νοητικών ικανοτήτων.

Όπως τόνισε η κα Σακκά: «Τα άτομα με άνοια μπορούν και πρέπει να ζήσουν καλά σε κοινωνίες φιλικές προς την άνοια,  έχοντας  πρόσβαση σε έγκαιρη διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση. Η διασφάλιση μιας προσωποκεντρικής, συντονισμένης και ποιοτικής φροντίδας καθ’ όλη τη διάρκεια της νόσου αποτελεί αναμφίβολα ένα ζήτημα κρίσιμης σημασίας.  Σε μια κοινότητα φιλική προς την άνοια οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής και ελέγχου της καθημερινότητάς τους, αντιμετωπίζονται με σεβασμό και προσφέρουν στους συνανθρώπους τους».

Το γεγονός ότι στην Ελλάδα, η οικογένεια στηρίζει τα πάσχοντα από άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ άτομα είναι ένας από τους λόγους που ο επιπολασμός στη χώρα μας είναι μικρότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες, ενώ σε αυτό συμβάλλουν επίσης η κατανάλωση καλής ποιότητας ελαιόλαδου και το χαμηλό ποσοστό εμφάνισης του γονιδίου Ε4, που σχετίζεται με την εμφάνιση της άνοιας.

Άνοια: Πρόληψη και Διαχείριση

Στην τοποθέτησή της η κα Τσολάκη αναφέρθηκε στη σημασία της προστασίας των ηλικιωμένων από την άνοια, εστιάζοντας σε τρεις στόχους. Ειδικότερα, τόνισε πως

• Ο πρώτος στόχος σχετίζεται με την επίτευξη της προφύλαξης και αφορά σε 9 τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι εάν αξιολογηθούν έγκαιρα, μπορούν να ελαττώσουν τον αριθμό των ασθενών με άνοια σε ποσοστό που φτάνει το 30%. Για τον έλεγχο αυτών των παραγόντων κινδύνου, είναι απαραίτητη μεταξύ άλλων: η καλή σωματική άσκηση αλλά και η νοητική άσκηση, η υγιεινή διατροφή, η διατήρηση της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας, η διατήρηση της κοινωνικότητας του ατόμου, ο έγκαιρος και σωστός ιατρικός έλεγχος.
• Ο δεύτερος στόχος έχει να κάνει με την αξιόπιστη και έγκαιρη διάγνωση, που αφήνει σημαντικά περιθώρια για άμεσες παρεμβάσεις, όπως είναι η διοργάνωση εξατομικευμένων και συντονισμένων σχεδίων φροντίδας, ο έλεγχος των συμπτωμάτων, η ελάττωση του κόστους, η συμμετοχή σε κλινικές μελέτες που τροποποιούν την πορεία της νόσου, αλλά και η καθυστέρηση στην ιδρυματοποίηση.
• Ο τρίτος στόχος αφορά στην ανεύρεση ριζικής θεραπείας των πρώιμων σταδίων της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία να μπορεί να σταματήσει ή ακόμη και να αναστρέψει τη νευροεκφύλιση που σχετίζεται με τη συγκεκριμένη νόσο, αναχαιτίζοντας σημαντικά τη νοητική έκπτωση.

Ελληνικές μελέτες και εφαρμογές για την πρόληψη της άνοιας

Οι έρευνες και μάλιστα με ελληνική σφραγίδα έχουν αποδώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα, τόνισε η κα Μ. Τσολάκη, η ομάδα της οποίας, στο Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης,  δημιούργησε ένα αποτελεσματικό διαγνωστικό εργαλείο, μία ψηφιακή εφαρμογή, ένα εικονικό σούπερ μάρκετ, για την πρόγνωση της ήπιας νοητικής διαταραχής που έχει ήδη εγκριθεί και χρησιμοποιείται στην Αίγυπτο και στην Τουρκία, ενώ σύντομα αναμένεται η υιοθέτησή του και από άλλα κράτη.

Δύο ακόμα ελληνικές έρευνες που βασίζονται στην πρόληψη με τη χρήση ελληνικών φυτικών προϊόντων ανέφερε η κυρία Τσολάκη:

• Μίαμελέτη για τον κρόκο Κοζάνης, που έδειξε ότι, μετά από ένα  χρόνο συστηματικής κατανάλωσης, βελτίωσε την κατάσταση όλων των ασθενών, που συμμετείχαν στη μελέτη.
• Μία μελέτη για το ελαιόλαδο (η μελέτη αφορούσε το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και το αγουρέλαιο), η οποία επίσης έδειξε ότι η συστηματική χρήση (3 κουταλιές της σούπας την ημέρα) για ένα χρόνο βελτίωσε την κατάσταση όλων των ασθενών.

Οι μελέτες αυτές έδειξαν ότι μπορεί να αλλάξει μέχρι και η εικόνα των μαγνητικών  τομογραφιών των ασθενών, καθώς σημειώθηκε αύξηση του όγκου των εγκεφαλικών νευρώνων.

Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Άνοια

Τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια έχουν ήδη γίνει στη χώρα µας, µε την εκπόνηση και ψήφιση από τη Βουλή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Άνοια και την προώθηση της άνοιας ως προτεραιότητα στη Δηµόσια Υγεία. Ήδη 8 Κέντρα Ημέρας για άτομα με άνοια, 12 Ιατρεία Μνήμης και 2 Μονάδες Τελικού Σταδίου βρίσκονται στην τελική φάση υλοποίησης και θα λειτουργήσουν άμεσα στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος.

Αναφερόμενος στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την άνοια, ο κ. Βιδάλης ανέφερε ότι «Μια από τις βασικές προτεραιότητές του είναι η κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ασθενών και των φροντιστών τους. Η προετοιμασία για τη δράση αυτή ξεκίνησε ήδη από την ίδρυση του Παρατηρητηρίου το 2014, με κατάληξη τη σύσταση ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής στο υπουργείο Υγείας για την εκπόνηση ιδιαίτερου σχεδίου νόμου. Η επιτροπή ήδη βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης του έργου της, που πρόκειται να κατατεθεί στον υπουργό έως τα Χριστούγεννα. Πρόκειται για νομοθετική εργασία – τομή, καθώς για πρώτη φορά έχουμε ένα λεπτομερές νομοθέτημα με επίκεντρο τα θεμελιώδη δικαιώματα των ασθενών και μάλιστα σε ένα πεδίο όπου την αυτονομία των ασθενών υπονομεύει η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών τους. Το σχέδιο νόμου τονίζει, ιδίως, το σεβασμό της αξιοπρέπειας του ασθενούς, ακόμη και υπό συνθήκες όπου η νόσος εμποδίζει κρίσιμες εκδηλώσεις της προσωπικότητάς του».

Από αριστερά προς τα δεξιά: Τάκης Βιδάλης , Μάγδα Τσολάκη, Παρασκευή Σακκά