Από τη Μαρία Τσιλιμιγκάκη

Το τελευταίο συνέδριο που διοργάνωσε το dailypharmanews με βασικό θέμα την αξία της συμμόρφωσης στην θεραπεία, έγινε θέμα συζήτησης σε πολλούς κύκλους ειδικών σε θέματα οικονομικών υγείας, ιατρικών θεμάτων αλλά και ψυχολογίας. Στο πλαίσιο αυτό, η Δρ. Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια, από την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο και πρόεδρος της «Δράσης για την Ψυχική Υγεία» συνέγραψε ένα άρθρο για το θέμα.

Μας εξηγεί η Δρ Θεοτοκά:

«Ο βαθμός, στον οποίο, ο ασθενής ακολουθεί τις οδηγίες του γιατρού σε σχέση με τη λήψη φαρμάκων, τη διατροφή?, την σωματική δραστηριότητα και το γενικότερο τρόπο ζωής ονομάζεται συμμόρφωση (compliance).

Η ίδια η νόσος, η γνώση που έχει ο ασθενής για τη νόσο, η ηλικία, η προσωπικότητα και το μορφωτικό επίπεδο του ασθενούς, τα πιθανά ψυχολογικά προβλήματα του ασθενούς, το συγγενικό περιβάλλον, αλλά και η συμπεριφορά και η επικοινωνία του γιατρού, η σχέση δηλαδή γιατρού-ασθενούς αποτελούν τους κύριους παράγοντες για την συμμόρφωση

Σήμερα ,περισσότερο από ποτέ, γνωρίζουμε ότι η συμμόρφωση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την θεραπευτική σχέση και τις επικοινωνιακές δεξιότητες του γιατρού.

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς περισσότερο εμπιστεύονται το γιατρό, πάρα κατανοούν αυτό που τους λέει(Jenkins V, Fallowfield L: Reasons for accepting or declining to participate in randomized clinical trials for cancer therapy. Br J Cancer 82:1783-1788, 2000, What doctors say and what patients hear. McDonald A, British Medical Journal, 2016). Επίσης, τα συναισθήματα επηρεάζουν περισσότερο από την καθαρή γνώση τις επιλογές και την λήψη αποφάσεων (Zikmund-Fisher et al.,2010).

Οι απόψεις που έχουν οι ασθενείς για το γιατρό τους και την θεραπευτική σχέση, τη σχέση, δηλαδή, γιατρού - ασθενούς είναι καθοριστικές ως προς την λήψη αποφάσεων για την θεραπεία τους, την συμμόρφωση και τη σωστή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής.

Στο πλαίσιο αυτό, η ισότιμη διαχείριση των ασθενών, η ενσυναίσθηση και οι σαφείς επεξηγήσεις από την πλευρά του γιατρού, οι οποίες δεν αφήνουν ανεπίλυτα και νεφελώδη θέματα ως προς την θεραπεία, διασφαλίζουν και την συμμόρφωση.

Συχνά, οι γιατροί δεν ασχολούνται με το πως νιώθει ο ασθενής ,πώς αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες του προβλήματος τους. Αγνοούν τις επιθυμίες τους και δεν ασχολούνται με το πώς αφομοίωσαν οι ασθενείς αυτά που τους είπαν.

Επίσης παρατηρούμε ότι πολλοί γιατροί ακολουθούν το πατερναλιστικό μοντέλο στη σχέση γιατρού ασθενούς, ενώ πλέον ο ασθενής επιζητά μια πιο ισότιμη σχέση με το γιατρό. Η κοινή λήψη αποφάσεων (Shared decision making) παρέχει στους ασθενείς τεκμηριωμένη, ισορροπημένη και κατανοητή πληροφορία ενημερώνοντας τους για τις αποφάσεις. Ο γιατρός βοηθά τον ασθενή να κατανοήσει την ιατρική τεκμηριωμένη πληροφορία, σχετικά με τις αποφάσεις που καλείται να πάρει και παράλληλα να κατανοήσει τις ανάγκες του ,τις αξίες του και τις προτιμήσεις του σε σχέση με αυτές τις αποφάσεις. Έτσι, γιατρός και ασθενής αποφασίζουν μαζί ένα πλάνο θεραπείας το οποίο είναι συμβατό με την τεκμηριωμένη ιατρική και τις εξατομικευμένες ανάγκες.

Για τους παραπάνω λόγους είναι σημαντική η εγκατάσταση μίας σχέσης εμπιστοσύνης. Πως μπορεί να γίνει αυτό;

Τσεκάρετε πόσα θέλει να ξέρει ο ασθενής για τη νόσο του, ελέγξτε αν κατάλαβε αυτά που του είπατε. Παρατηρείτε τις αντιδράσεις του.

Ενημερώστε τους ασθενείς για τις θεραπευτικές επιλογές και ρωτήστε τους αν θέλουν και σε ποιο βαθμό επιθυμούν να αναμειχθούν στη λήψη αποφάσεων. Οι ασθενείς που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων δείχνουν καλύτερη συμμόρφωση.

• Ενημερώστε για τις αλλαγές στον τρόπο ζωής.
• Ρωτήστε αν θέλουν γραπτές πληροφορίες και που μπορούν να τις βρουν (Ίντερνετ κ.λπ.).
• Εξηγείστε στους ασθενείς που μπορεί να κάνουν λάθος και πώς αυτές οι επιλογές τους επηρεάζουν.

Συνεπώς, ο επικοινωνιακός γιατρός πρέπει να έχει και τη γνωσιακή και συναισθηματική  ικανότητα έτσι, ώστε  να ενσταλάξει  το αίσθημα εμπιστοσύνης για να καταλάβει ο ασθενής: τη φύση της ασθένειας, να συμμορφωθεί στη θεραπεία και να προσαρμοστεί ο ίδιος και η οικογένεια  στην  νόσο του».