Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

H Προαγωγή του εμβολιασμού έναντι της νόσου COVID – 19 μέσα από τα φαρμακεία αποτελεί ένα στοίχημα για τους φαρμακοποιούς στην προσπάθειά τους να αναδείξουν το σημαντικό ρόλο που μπορούν να παίξουν στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και γι’ αυτό γι’ αυτό ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος και το Ινστιτούτο δια βίου Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης Φαρμακοποιών (ΙΔΕΕΑΦ) -του αρμόδιου για την επιμόρφωση των φαρμακοποιών φορέα του ΠΦΣ- κατέβαλλαν κάθε δυνατή προσπάθεια να κάνουν την κατάλληλη προετοιμασία για να ανταποκριθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε ό,τι τους αναλογεί στην επιχείρηση της πολιτείας να ελευθερωθεί η κοινωνία από τα δεσμά ενός αόρατου δυνάστη.

Έτσι με την επιστημονική καθοδήγηση του Καθηγητή Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας κ. Χρήστου Λιονή, μία ομάδα φαρμακοποιών που αποτελείτο από  τους κ.κ. Ανδρέα Βίτσο, Αντώνη Γεωργακόπουλο, Διαµαντή Κληµεντίδη, Κωνσταντίνο Λιάρα, Βασίλη Μπιρλιράκη και Ελευθέριο Τεπερεκίδη προχώρησαν στη δημιουργία του εκπαιδευτικού προγράμματος «Προαγωγή του εμβολιασμού έναντι της νόσου COVID – 19 μέσα από τα φαρμακεία» το οποίο αποτελεί βασικό εργαλείο στα χέρια των φαρμακοποιών για να πετύχουν σε αυτήν τους την προσπάθεια.

Τo DailyPharmaNews μίλησε με έναν από τους συντελεστές της προσπάθειας, τον κ. Διαμαντή Κλημεντίδη, MSc Clinical Pharmacy, MSc Διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων ο οποίος ανέλαβε το κομμάτι εκείνο που έχει και το μεγαλύτερο αντίκτυπο στην απόφαση του πολίτη να εμβολιαστεί, τις απαντήσεις σε συχνά ερωτήματα που αφορούν την COVID – 19.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας που έγινε από τον ΠΦΣ για την δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού προς τoυς φαρμακοποιούς ώστε να μπορέσουν να ενημερώσουν σωστά τους πολίτες για την ανάγκη εμβολιασμού κατά της Covid-19, αναλάβατε ένα καθοριστικό κομμάτι, να δώσετε απαντήσεις στα πιο συχνά ερωτήματα τους. Πόσο εύκολη ήταν η διαδικασία;

Η ευκολία και η δυσκολία προφανώς είναι έννοιες σχετικές. Όταν μαζευτήκαμε αυτή η ομάδα των φαρμακοποιών που αναλάβαμε σε αυτή τη φάση να κάνουμε αυτή τη δουλειά το είδαμε ως ένα project. Είπαμε ότι έχουμε να φτιάξουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα έχει ορισμένα συγκεκριμένα κεφάλαια και μιλώντας μεταξύ μας είδαμε ποιος είναι άμεσα διαθέσιμος να κάνει τι. Εγώ πρότεινα να αναλάβω το συγκεκριμένο κομμάτι γιατί έχω εμπειρία σε αυτό που ονομάζουμε εκλαΐκευση της επιστήμης. Το κάνω αρκετά χρόνια και μέσα από την ιστοσελίδα μου και στα κοινωνικά δίκτυα, οπότε θεώρησα ότι έχω μία ευχέρεια να απλοποιήσω κάπως πιο σύνθετες έννοιες. Δεν θα έλεγα ότι ήταν εύκολο ή δύσκολο. Θα έλεγα ότι ήταν κάτι που έπρεπε να γίνει. Τώρα το πόσο καλά έγινε, αυτό μένει στους συναδέλφους να το απαντήσουν.

Συνολικά υπάρχουν 21 ερωτήματα. Με ποια κριτήρια επιλέξατε τα ερωτήματα αυτά;

Ήταν ένας συνδυασμός προσωπικής εμπειρίας, δηλαδή προέρχονταν από ερωτήματα που λάμβανα στο inbox,  στο email μου, τηλεφωνικά, δια ζώσης είτε ερωτήματα που έβλεπα να πλανώνται στα κοινωνικά δίκτυα κάτω από άρθρα που σχολιάζει ο κόσμος, ερωτήσεις σε γκρουπ επαγγελματιών. Παρακολουθώ πολύ και το τι γίνεται σε γκρουπ στο εξωτερικό, στις ΗΠΑ, στην Αγγλία που ξεκίνησαν τον εμβολιασμό πριν από εμάς, οπότε ας πούμε ότι προσπαθούσα να κάνω μία πρόβλεψη υποθέτοντας ότι πράγματα που ρωτάνε εκεί, που ξεκινούν εκεί ως παρανοήσεις θα έρθουν και σε μας. Θα έλεγα ότι ήταν ένας συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων. Περιέλαβα ερωτήσεις που θα μπορούσε να έχει ο επαγγελματίας υγείας από μόνος του έως και απορίες που αναμένεται να κληθεί να απαντήσει στον πολίτη που ανησυχεί, που δεν είναι καλά ενημερωμένος, που κάτι έχει ακούσει και έχει καταλάβει λάθος.    

Ποια για εσάς είναι τα πλέον κρίσιμα;

Κρίσιμα από τη δικιά μου την πλευρά είναι εκείνα που είναι και το πιθανότερο να έχουν παρανοηθεί από συναδέλφους. Είναι δηλαδή κομμάτια που άπτονται της δουλειάς μας μεν αλλά είναι δύσκολο να κατανοηθούν επειδή δεν υπάρχει η απαραίτητη εξειδίκευση. Για παράδειγμα δεν είναι όλοι οι φαρμακοποιοί εξειδικευμένοι στο regulatory για να ξέρουν πως γίνεται η αδειοδότηση, παρόλο που κάποιος μπορεί να θεωρεί ότι λόγω ειδικότητας είναι ενημερωμένος. Για παράδειγμα τέτοιου είδους ερωτήματα είναι το «γιατί είχαμε τόσο γρήγορη ανάπτυξη του εμβολίου» και «γιατί δεν κράτησαν δέκα χρόνια οι κλινικές δοκιμές». Εκεί υπάρχουν κάποιες παρανοήσεις. Η δεκαετία δεν είναι αυτοσκοπός, δεν είναι καλό πράγμα να κρατούν δέκα χρόνια οι διαδικασίες αδειοδότησης. Είναι το σύμπτωμα μίας κατάστασης που θα έπρεπε να αλλάξει. Ή ένα άλλο ερώτημα είναι το «με ποιο καθεστώς αδειοδοτούνται τα εμβόλια στην Ευρώπη, πού έγκειται η ευθύνη και ποιος έχει την ευθύνη». Όλα αυτά έκρινα πως θα ήταν καλό να αποσαφηνιστούν, να ξέρουμε δηλαδή τι σημαίνει η «Άδεια Χρήσης Έκτακτης Ανάγκης»  και τι το διαφορετικό είναι η «Άδεια Κυκλοφορίας υπό Όρους»  που δόθηκε για το εμβόλιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ο.κ.

Ασχολήθηκα και με θέματα τεχνολογίας των εμβολίων δηλαδή το τι είναι το κάθε εμβόλιο, πως παράγεται κτλ. τα οποία αναλύουν περισσότερο άλλοι συνάδελφοι καθώς εγώ επέλεξα να αναφερθώ στα σημεία εκείνα που θα έφερναν και τις περισσότερες ερωτήσεις.

Πρόκειται για απαντήσεις που έρχονται να καλύψουν κυρίως τους πολίτες ή και τους φαρμακοποιούς;

Θα έλεγα και τους δύο. Και οι φαρμακοποιοί άλλωστε είναι πολίτες και μπορεί και εκείνοι να έχουν απορίες.

Είναι επαγγελματίες υγείας…

Είναι επαγγελματίες υγείας μεν αλλά καταλαβαίνετε ότι με την τρομερή ταχύτητα παραγωγής γνώσης και πληροφορίας πια στις μέρες μας είναι μάλλον αδύνατο για έναν επαγγελματία ο οποίος εργάζεται με τα ωράρια που εργάζονται οι φαρμακοποιοί να παραμένει συνεχώς απόλυτα ενημερωμένος και ειδικά στη φάση αυτή μέσα σε μία πανδημία, όπου η παραγωγή δημοσιεύσεων είναι τεράστια και πιστεύω κανείς δεν μπορεί να τα διαβάσει όλα αυτά που καθημερινά δημοσιεύονται.

Πόσο σημαντικό στοιχείο είναι η προσπάθεια ενημέρωσης από πλευράς φαρμακοποιού ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στο ρόλο του συμβούλου υγείας προς τον πολίτη;

Η θέση του φαρμακοποιού ως επαγγελματία υγείας μέσα σε μία κοινότητα δεν είναι κάτι που το ανακαλύψαμε εμείς και το προβάλλουμε. Δηλαδή δεν θέλουμε να ευλογήσουμε τα γένια μας. Το ότι ο φαρμακοποιός έχει προνομιακή θέση σ’ ένα οικοσύστημα υγείας είναι καλά διαπιστωμένο και έχει περιγραφεί εξαντλητικά στη διεθνή βιβλιογραφία. Είναι ο πιο προσβάσιμος επαγγελματίας υγείας. Τελεία. Γενικώς, όχι μόνο στην Ελλάδα, όπου υπάρχει ίσως η καλύτερη διασπορά φαρμακείων παγκοσμίως. Επομένως το φαρμακείο είναι εκ των πραγμάτων το σημείο εκείνο στο οποίο θα απευθυνθεί ευκολότερα ο πολίτης, ο ασθενής. Τούτου δοθέντος είναι προφανώς πάρα πολύ σημαντικό ο φαρμακοποιός να είναι σε θέση να δίνει αξιόπιστη, έγκυρη, ενημερωμένη πληροφορία. Εάν ο φαρμακοποιός θέλει να παίξει σωστά το ρόλο τότε θα πρέπει να εμπλακεί σ’ ένα σύστημα επικαιροποίησης των γνώσεών του.     

Καταγράφεται μία –το σε ποιο βαθμό θα φανεί- δυσπιστία απέναντι στα εμβόλια όχι μόνο στους πολίτες αλλά και στους επιστήμονες υγείας. Που πιστεύετε ότι οφείλετε αυτό;

Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα. Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα. Εδώ έρχεται να κολλήσει αυτό που είπα προηγουμένως. Η επικαιροποίηση των γνώσεων δεν είναι καθημερινή συνήθεια, δεν έχει εμπεδωθεί τόσο καλά από το σύνολο των επιστημόνων ή των επαγγελματιών υγείας. Για διάφορους λόγους. Από απλά ζητήματα καθημερινότητας έως την έλλειψη χρόνου, έως την έλλειψη εμπιστοσύνης στους φορείς. Είναι πολυδιάστατο το φαινόμενο. Εγώ δεν μπορώ να κατακρίνω κάποιον που φοβάται να εμβολιαστεί σε καμιά περίπτωση. Είναι στη βάση της μία συναισθηματική απόφαση. Το λιθαράκι που μπορώ να βάλω με το μικρό βήμα που μου δίνεται είναι να προσπαθήσω ώστε ο φόβος αυτός να μην εδράζεται σε λάθη, να μη φοβάται κάποιος τα λάθος πράγματα.

 Ο φαρμακοποιός είναι ο επιστήμονας υγείας που όπως έχει προκύψει από έρευνες εμπιστεύονται περισσότερο οι πολίτες. Υπάρχει κατά την άποψή σας κίνδυνος γι’ αυτή την σχέση εξαιτίας του ρόλου που αναλαμβάνει αυτή τη στιγμή ο φαρμακοποιός να ενημερώσει τον πολίτη για ένα θέμα για το οποίο υπάρχει φόβος και δυσπιστία;

Αυτό θα είχε βάση εάν πράγματι ο εμβολιασμός κατά της COVID 19 θα ήταν προβληματικός, δηλαδή εάν το να εμβολιαστεί ο κόσμος οδηγούσε σε προβλήματα.

Μακροπρόθεσμα αυτή τη στιγμή κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος…

Αφενός ναι, αφετέρου από την εμπειρία μας γενικώς με τα εμβόλια ξέρουμε ότι αυτό που ονομάζεται μακροπρόθεσμες ανεπιθύμητες ενέργειες δεν είναι κάτι που υπάρχει τελικά. Για τα δεκάδες εμβόλια που κυκλοφορούν στην αγορά δεν έχουν καταγραφεί μακροπρόθεσμες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως τις φοβάται κάποιος να εμφανιστούν μετά από χρόνια. Ακόμη και οι πιο καθυστερούμενες ανεπιθύμητες ενέργειες εμφανίζονται μέσα σε έξι εβδομάδες. Είναι κάτι που έχει μελετηθεί. Ήδη από τις κλινικές δοκιμές είχαν παρακολουθηθεί οι εθελοντές δύο μήνες ενώ ήδη συμπληρώνουμε ένα μήνα πολύ μεγάλης κλίμακας εμβολιασμούς, επομένως τα δεδομένα έρχονται. Έχουμε μία σχετικά καλή άποψη για την ασφάλεια των εμβολίων.

Αλλά για να γυρίσω το ερώτημα. Αυτό που ο φαρμακοποιός και ο κάθε επαγγελματίας υγείας πρέπει να κάνει δεν είναι απαραίτητα να πείσει. Δεν είναι αυτοσκοπός να πειστεί ο άλλος τελικά, δεν μπορείς να πείσεις κάποιον ο οποίος φοβάται, με επιστημονικά επιχειρήματα. Αυτό είναι βασικό, είναι μελετημένο στη βιβλιογραφία. Αυτό που πρέπει να κάνει ο κάθε επαγγελματίας υγείας και αυτό που λέει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ότι πρέπει να κάνει είναι να παραθέτει τα δεδομένα, να παραθέτει την τεκμηρίωση που υπάρχει με αμερόληπτο αντικειμενικό τρόπο. Να διαλύει προφανώς τις αμφιβολίες όταν δεν εδράζονται σε δεδομένα. Όταν δηλαδή κάποιος φοβάται κάτι που είναι παράλογο να το φοβάται οφείλεις ως επαγγελματίας υγείας να του παραθέσεις την επιστημονική άποψη ξέροντας ότι η απόφαση είναι πάντα του ασθενούς, του πολίτη. Από τη στιγμή που ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός, ο βασικός σου ρόλος για να παίξεις είναι αυτός του συνηγόρου της επιστήμης.    

Μια και το αναφέρετε, πιστεύετε ότι θα βοηθούσε το να γινόταν υποχρεωτικός ο εμβολιασμός;

Η προσωπική μου άποψη είναι πως όχι. Η υποχρεωτικότητα σε αυτή τη φάση μάλλον θα είχε τα αντίθετα αποτελέσματα.

Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι θα παίξουν περισσότερο ρόλο στο να υπάρξει ένα καλό αποτέλεσμα και πόσο εύκολο θα είναι αυτό;

Το να δώσουν το καλό παράδειγμα οι επιστήμονες και οι επαγγελματίες υγείας είναι βασικό. Δεν μπορείς να μιλάς για τα οφέλη του εμβολιασμού όταν ο ίδιος δεν εμβολιάζεσαι και είσαι παράδειγμα στην κοινότητα γι’ αυτό. Επομένως η δική μου προτροπή προς τους συναδέλφους θα ήταν να φροντίσουν να εκμεταλλευτούν την προνομιακή θέση που έχουν ως επαγγελματίες υγείας να έχουν πρόσβαση στο εμβόλιο πριν από τον γενικό πληθυσμό και να το κάνουν. Το πόσο εύκολο ή δύσκολο θα είναι δεν μπορώ να το πω. Ελπίζω να μην είναι τόσο δύσκολο όσο φοβόμαστε, για να μην γίνω μάντης κακών. Ο εμβολιασμός από μόνος του προφανώς δεν θα λύσει το πρόβλημα της πανδημίας, είναι όμως ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που θα φέρει το τέλος αυτού του εφιάλτη πιο κοντά. Άρα θα πρέπει να το αξιοποιήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε.     

Εάν τελικά το ποσοστό των συναδέλφων που θα πάνε να εμβολιαστούν δεν είναι τόσο ψηλό, δεν περάσει το 70%, το όριο που χρειάζεται να πιάσουμε στο γενικό πληθυσμό για να πετύχουμε την πολυπόθητη συλλογική ανοσία, πως θα αισθανθείτε με την έννοια ότι εδώ και κάποιες μέρες υπάρχει αναρτημένο αυτό το εκπαιδευτικό υλικό που φτιάχτηκε από την ομάδα σας για να λύσει απορίες και να βοηθήσει στην καλή πληροφόρηση του κόσμου για να πάει να εμβολιαστεί;

Δεν θέλω να το προκαταβάλω. Ελπίζω ότι δεν θα είναι χαμηλό το ποσοστό των συναδέλφων που θα θέλουν να πάνε να εμβολιαστούν. Θα ήθελα να είναι υψηλό το ποσοστό αυτών που θα αποφασίσουν να εμβολιαστούν. Θα ήθελα να δω στην πράξη αυτό που περιμένω από τους επαγγελματίες υγείας γενικώς, όχι μόνο τους φαρμακοποιούς. Θα πρέπει δηλαδή να δείξουν ότι συναισθάνονται την ευθύνη της θέσης και του ρόλου τους. Δεν έχω δεδομένα. Ελπίζω το ποσοστό να είναι τόσο μεγάλο ώστε να είμαστε περήφανοι όλοι.

Γίνεται μία συζήτηση για το εάν και κατά πόσο θα έπρεπε να δοθούν κάποια κίνητρα σε αυτούς που θα εμβολιαστούν. Κάποιοι μιλούν για ένα διαβατήριο COVID, ένα έντυπο που θα δίνει τη δυνατότητα μόνο σε όσους έχουν εμβολιαστεί να μπορούν να μπορούν να ταξιδέψουν με αεροπλάνο στο εξωτερικό ή να μπορούν να μπουν σε εστιατόρια, σινεμά, θέατρα, χώρους εστίασης, ψυχαγωγίας, διασκέδασης χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να φορούν μάσκα. Πως το βλέπετε αυτό;

Σίγουρα, εφόσον προωθηθεί, θα είναι ένα σημείο τριβής και ίσως πόλωσης. Δεν μπορώ όμως να το δω αρνητικά. Τα ταξίδια για παράδειγμα με αεροπλάνο είναι εκ των πραγμάτων προβληματικά. Ακόμη κι εάν κυκλοφορείς μόνο με μάσκα σ’ ένα τόσο μικρό χώρο που θα μείνεις για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα, ειδικά για τα μεγάλα ταξίδια, είναι θέμα. Μιλάμε αυτόματα για χώρο μετάδοσης του ιού στα… κόκκινα. Επομένως δεν μπορώ να πω ότι δεν αντιλαμβάνομαι τη σημασία ενός τέτοιου εντύπου. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήδη υπάρχουν αντίστοιχες οδηγίες εδώ και πάρα πολλά χρόνια  για ταξίδια σε συγκεκριμένες χώρες. Όταν κάπου υπάρχει ενδημική μία νόσος οι αρχές της χώρας απαιτούν από τον ταξιδιώτη να έχει κάνει τα αντίστοιχα εμβόλια.  Άρα δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Το κατά πόσο αυτό θα μεταφραστεί ως ένας μοχλός πίεσης μένει να το δούμε. Σαν φιλοσοφία, σαν οπτική υπάρχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια.

Εδώ ωστόσο μιλάμε και για ένα ενδεχόμενο εντύπου που να μην αφορά μόνο τα ταξίδια αλλά και δραστηριότητες στην καθημερινότητα των πολιτών.

Δεν θα ήθελα να πω κάτι. Είναι υποθετικά όλα αυτά. Θα μπορούσαμε να το ξαναδούμε αυτό όταν παρουσιαστεί ένα τέτοιο σενάριο. Τώρα να κάνουμε ασκήσεις επί χάρτου δεν νομίζω ότι βοηθάει.   

Ποια είναι η ανταπόκριση που βλέπετε από τους συναδέλφους σας στην προσπάθεια που κάνατε σε ό,τι αφορά το εκπαιδευτικό πρόγραμμα;

Oμολογώ ότι τα μέχρι στιγμής μηνύματα είναι συγκινητικά. Τους ευχαριστούμε όλους. Έχω ακούσει πολύ καλά λόγια. Αρκετός κόσμος έχει μπει, έχει παρακολουθήσει τη διαδικασία, κάθε μέρα που περνάει όλο και περισσότεροι το κάνουν. Νομίζω δεν υπάρχει άλλος τρόπος.  Σήμερα είναι η πανδημία και το εμβόλιο. Αύριο θα είναι κάτι άλλο. Νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να μας γίνει συνήθεια, ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός επικαιροποίησης γνώσης.

Έχετε ακούσει έστω και σαν αστείο από συνάδελφό σας, «με έπεισες, θα πάω να κάνω το εμβόλιο»;

Θα ήθελα να το πω αλλά δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο.  Αλλά να πω την αλήθεια από τη δική μου την αλληλεπίδραση με συναδέλφους δεν έχω δει ιδιαίτερα μεγάλη διστακτικότητα. Αντίθετα βλέπω συναδέλφους που ανήκουν στις γκρίζες ζώνες, που έχουν δηλαδή κάποιο υποκείμενο νόσημα ή γυναίκες έγκυες ή θηλάζουσες και ψάχνουν να βρουν με ποιον τρόπο θα εμβολιαστούν.   

Εσείς μέσα σας θεωρείτε ότι έχουν απαντηθεί όλα εκείνα τα ερωτήματα που αφορούν το θέμα της COVID 19;

Όχι, σε καμιά περίπτωση. Έχουμε πολλά να μάθουμε ακόμη.

Θέλετε να αναφερθείτε σε ένα – δύο ερωτήματα που εσάς σας απασχολούν;

Κάτι που θέλω οπωσδήποτε να αποσαφηνιστεί είναι καταρχάς για ποιο λόγο  κάποιοι άνθρωποι περνούν τη νόσο ελαφρά, «στο πόδι», και κάποιοι άλλοι κινδυνεύουν ή τελικά χάνουν τη ζωή τους παρόλο που φαίνονται να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά –δεν μιλάω για τα υποκείμενα νοσήματα. Έχουμε δει νέους ανθρώπους μέχρι και παιδιά –ιδιαίτερα όταν αφήνεται η νόσος να αλωνίζει όπως σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες είδαμε αρκετά περιστατικά πολύ σοβαρών συνδρόμων και σε παιδιά ακόμη – όταν ξέρουμε ότι γενικά τα παιδιά περνούν τη νόσο ελαφριά. Κι όμως όταν αφήσεις να νοσήσουν εκατομμύρια άνθρωποι θα βρεις και παιδιά που θα νοσήσουν σοβαρά. Το άλλο που μένει να αποσαφηνιστεί είναι το λεγόμενο Long COVID Syndrome, δηλαδή για ποιο λόγο ενώ μερικοί που αναρρώνουν, ακόμη και μήνες μετά συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα και δεν έχουν επανέλθει πλήρως, είτε αυτά είναι αγευσία και ανοσμία είτε τρομερή κόπωση για την οποία διαβάζουμε. Από κει και πέρα θέλω πάρα πολύ να δω επιτέλους ένα αποτελεσματικό φάρμακο.

Να πω την αλήθεια τα εμβόλια εγώ δεν περίμενα ότι θα τα έχουμε τόσο γρήγορα. Δεν περίμενα στην αρχή ότι θα έχουμε εμβόλια γιατί αργήσαμε μέχρι να συνειδητοποιήσουμε όλοι πόσα τεράστια κεφάλαια επενδύθηκαν και πόσο μεγάλο ανθρώπινο κεφάλαιο επενδύθηκε εάν σκεφτεί κανείς ότι ασχολήθηκαν ερευνητικές ομάδες από όλον τον κόσμο, τα καλύτερα μυαλά θα λέγαμε. Στην αρχή λοιπόν οι περισσότεροι πιστεύαμε ότι θα έχουμε πρώτα κάποιο φάρμακο και μετά εμβόλιο. Τώρα φτάσαμε να έχουμε εμβόλια τα οποία φαίνεται να είναι όχι απλά αποτελεσματικά αλλά ίσως από τα πιο αποτελεσματικά που έχουν φτιαχτεί ποτέ με βάση τουλάχιστον τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών αλλά φάρμακο που να κάνει τη διαφορά δεν έχει φανεί ακόμη στον ορίζοντα. Οπότε θα ήθελα και εκεί να δω κάτι.

Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι διαθέσιμα τα δύο από τα εμβόλια που ετοιμάζονται και το επόμενο διάστημα θα έχουμε και άλλα. Είναι και τα δύο τεχνολογίας mRNA. Επειδή υπάρχει μία καχυποψία απέναντι σε αυτήν τη νέα τεχνολογία, δικαιολογείται κατά την άποψή σας το ότι κάποιοι μπορεί να περιμένουν τα επόμενα εμβόλια προκειμένου να εμβολιαστούν;

Καταρχάς και τα επόμενα εμβόλια που θα έρθουν και που δεν θα είναι τεχνολογίας mRNA, τα εμβόλια της AstraZeneca/Οξφόρδης, της Johnson & Johnson κτλ. και αυτά δεν θα είναι συμβατικής τεχνολογίας. Η τεχνολογία ιικού φορέα είναι και αυτή τεχνολογία αιχμής. Συμβατικής τεχνολογίας εμβόλια, δηλαδή εμβόλια με αδρανοποιημένους ιούς ή ακόμη και με ζωντανό εξασθενημένο ιό παρόλο που είναι υπό ανάπτυξη καθώς πάνω από 200 εμβόλια είναι υπό ανάπτυξη, είναι ακόμη αρκετά μακριά. Ειδικά γι’ αυτά τα εμβόλια για τα οποία μπορεί κάποιος να αισθάνεται πιο άνετα γιατί είναι παλιάς δοκιμασμένης τεχνολογίας δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την αποτελεσματικότητά τους καθώς γενικά τα αδρανοποιημένα εμβόλια δεν είναι τα πιο αποτελεσματικά εμβόλια.  Διάβαζα ένα report του Reuters από τη Βραζιλία που δοκιμάζει ένα από τα κινέζικα εμβόλια το οποίο φαίνεται να έχει πολύ χαμηλή αποτελεσματικότητα, ίσως και κάτω από 60%. Βέβαια δεν είναι άχρηστο, οτιδήποτε πάνω από 50% μας κάνει σε αυτή τη φάση που είμαστε τώρα αλλά όταν έχεις ένα εμβόλια με μικρή αποτελεσματικότητα θα πρέπει να εμβολιάσεις όλον τον πληθυσμό, χωρίς να αφήσεις κανέναν απέξω. Όταν έχεις ένα εμβόλιο με 95% αποτελεσματικότητα τότε μπορείς να φτιάξεις τείχος ανοσίας, ανοσία αγέλης και με μικρότερο ποσοστό εμβολιασμένου πληθυσμού.