ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

Α. Πελετίδη: Οι υπηρεσίες από τα φαρμακεία

Α. Πελετίδη: Οι υπηρεσίες από τα φαρμακεία

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

 

Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει μία συζήτηση τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στη χώρα μας για την παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών μέσα από τα φαρμακεία.

Η Δρ. Αλίκη Πελετίδη Λέκτορας Φαρμακευτικής Πρακτικής και Κλινικής Φαρμακευτικής, Πρόγραμμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Υπεύθυνη Εκπαίδευσης και Υπηρεσιών της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) και Ακαδημαϊκός Συντονιστής του προγράμματος ΑΡΕΤΑΙΟΣ (www.aretaioshealth.gr) μιλώντας στο Συνέδριο του Πειραϊκού Φαρμακευτικού Συνεταιρισμού (ΠΕΙΦΑΣΥΝ) Φαρμακείο: Αύριο ένα νέο Επάγγελμα - «Ο πολύπλευρος ρόλος των φαρμακοποιών στη μετά-covid εποχή» και αναφερόμενη στο θέμα της ανίχνευσης των κινδύνων νόσησης και της καθοδήγησης σε ένα υγιεινό μοντέλο ζωής τόνισε ότι σήμερα στην Ευρώπη ακόμη και σε χώρες με πολύ λίγα φαρμακεία όπως η Δανία με 7 μόλις φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους ήδη παρέχουν πάρα πολλές και διαφορετικές υπηρεσίες και μάλιστα με την προοπτική επέκτασης και αύξησης αυτών των υπηρεσιών στο άμεσο μέλλον.

Η κ. Πελετίδη η οποία μίλησε για την υποστήριξη της αυτοφροντίδας μέσω των υπηρεσιών και πιο συγκεκριμένα της υποστήριξης του υγιεινού τρόπου ζωής αλλά και της αντιμετώπισης ελάσσονος σημασίας ασθενειών μέσα από το κοινοτικό φαρμακείο, τόνισε ότι «με περίπου 88 φαρμακεία ανά 100.000 άτομα είμαστε πάρα πολλοί και μπορούμε να παρέχουμε υπηρεσίες στο κοινοτικό φαρμακείο».   

Οι κοινοτικοί φαρμακοποιοί, συνέχισε, μπορούν να παρέχουν συμβουλές για απλά πράγματα όπως για τον βήχα, για το κρυολόγημα για τους πόνους όπως και μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Έχουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση για την υγεία αλλά και την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής. Σημείωσε δε ότι «αυτό θα βοηθήσει το κοινό. Πέρα από το ότι θα αυξήσει τον αλφαβητισμό του στην υγεία -και βλέπουμε τα τελευταία χρόνια ότι αυξάνεται η γνώση των ατόμων σε σχέση με την υγεία- θα δώσει την αυτοπεποίθηση στον κόσμο ότι μπορούν από μόνοι τους να ελέγξουν την υγεία τους, πάντα βέβαια με τη βοήθεια των επαγγελματιών υγείας».

Μάλιστα συμπλήρωσε, μέσα από όλο αυτό δίνεται στους γιατρούς η δυνατότητα να επικεντρωθούν στην φροντίδα ασθενών που έχουν υψηλότερο κίνδυνο, με συνοσηρότητες, σε χρόνια προβλήματα υγείας και ταυτόχρονα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη βιωσιμότητα του εθνικού συστήματος υγείας.

H κ. Πελετίδη αναφέρθηκε στο μοντέλο Tannahill τονίζοντας ότι η εκπαίδευση της υγείας, η πρόληψη αλλά και η προαγωγή της υγείας με μία λογική συνοχή αυτών των τριών πραγμάτων αφορούν ένα βασικό κομμάτι του ρόλου του φαρμακοποιού.

Προφανώς στο πλαίσιο αυτό ο φαρμακοποιός μπορεί να αναπτύξει σειρά υπηρεσιών μέσα από το φαρμακείο του. Υπάρχει ήδη ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, όπως είπε στα φαρμακεία των σκανδιναβικών χωρών όπως και στην Αγγλία αλλά και στον Καναδά, χώρες για τις οποίες έχει μία πολύ καλή εικόνα.

Ωστόσο ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μίας υπηρεσίας από τους φαρμακοποιούς στην κοινότητας δεν είναι τόσο απλή υπόθεση.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με την υπηρεσία της φαρμακευτικής ανασκόπησης (Medicines Use Review – MUR) στην Αγγλία, στο οποίο έκανε μία σύντομη αναφορά η κ. Πελετίδη στην ημερίδα του ΠΕΙΦΑΣΥΝ, είπε όμως αρκετά πράγματα στη συνέχεια μιλώντας στο DailyPharmaNews.έχοντας ιδιαίτερη σχέση με το συγκεκριμένο θέμα αφού έχει πιστοποίηση να διενεργεί Medication Use Reviews από το Πανεπιστήμιο του Reading. 

Η συγκεκριμένη υπηρεσία ήταν αναγνωρισμένη στο να παρέχεται από τα κοινοτικά φαρμακεία ήδη από τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του αιώνα. Μάλιστα υπήρχε σχετική εκπαίδευση των φαρμακοποιών προκειμένου να μπορούν να την παρέχουν και δεν μπορούσε να την παρέχει ο κάθε φαρμακοποιός παρά μόνο εκείνοι που είχαν εκπαιδευτεί και είχαν δώσει εξετάσεις μετά την εκπαίδευσή τους προκειμένου να πιστοποιηθούν.

Ωστόσο τα κονδύλια που θα δίνονταν στους φαρμακοποιούς που θα παρείχαν αυτή την υπηρεσία κόπηκαν καθώς υπήρξαν πάρα πολλά άρθρα που σχολίαζαν ότι οι φαρμακοποιοί πρόσφεραν τη συγκεκριμένη υπηρεσία στη λογική μίας απλής συμπλήρωσης μίας λίστας ερωτήσεων που έπρεπε απλά να συμπληρωθούν, ενός check list. Δεν έμπαιναν δηλαδή στην ουσία της υπηρεσίας, να εξηγούν για τα φάρμακα. Τους ενδιέφερε περισσότερο να συμπληρώνουν το ερωτηματολόγιο που είχαν στα χέρια τους μαρκάροντας τις ερωτήσεις που έκαναν χωρίς να μπαίνουν σε μία συζήτηση σε βάθος με τον ασθενή. Έτσι αποφασίστηκε να σταματήσει η συγκεκριμένη υπηρεσία και να αντικατασταθεί με μία άλλη που να βλέπει ακριβώς σε βάθος το όλο ζήτημα παρακολούθησης της φαρμακοθεραπείας είτε αυτό αφορά φάρμακα για χρόνιες νόσους είτε ένα νέο φάρμακο που μπαίνει στη φαρμακευτική αγωγή. Στην ουσία άλλαξε τελείως ο τρόπος που ο φαρμακοποιός θα προσφέρει τη συγκεκριμένη υπηρεσία του στο σύστημα.

Πέρα από τα δημοσιεύματα πίσω από όλα αυτά φαίνεται πως υπήρξε και κάτι άλλο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην όλη εξέλιξη και αυτό ήταν ένας ανταγωνισμός γιατρών και φαρμακοποιών για τη συγκεκριμένη υπηρεσία.

«Επειδή το ίδιο πράγμα πρόσφεραν και οι γιατροί υπήρχε ένα κομμάτι ανταγωνισμού. Ο καθένας προσπαθούσε να κερδίσει περισσότερο καθώς όλο αυτό είχε να κάνει και με χρήματα. Εάν η υπηρεσία γινόταν στο φαρμακείο, θα έπαιρνε ο φαρμακοποιός τα χρήματα, εάν γινόταν στο ιατρείο, θα έπαιρνε ο ιατρός τα χρήματα. Οπότε υπήρχε και ένα τέτοιο κομμάτι που έπαιξε σημαντικό ρόλο γενικότερα για το πρόβλημα αυτό με τα MUR’ s» σημείωσε η κ. Πελετίδη. 

Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι οι φαρμακοποιοί σε αυτήν την περίπτωση αποδείχτηκαν κατώτεροι των περιστάσεων. Ωστόσο η κ. Πελετίδη από την πλευρά της θεωρεί ότι αυτό ίσως είναι λίγο υπερβολικό να το πει κανείς. «Το είδαν περισσότερο ως μία υπηρεσία ρουτίνας, μία κατάσταση όπου απλά “μιλάω με το άτομο και συμπληρώνω ένα ερωτηματολόγιο” παρά ως μία υπηρεσία που η ουσία της ήταν ακριβώς “πως θα εκπαιδεύσω το άτομο έτσι ώστε να βελτιώσει τη συμμόρφωσή του αλλά και να γνωρίζει και τις παρενέργειες αλλά και ό,τι άλλο χρειάζεται να γνωρίζει για τη φαρμακευτική του αγωγή”.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό ζήτημα που τέθηκε από πολλά άρθρα εφημερίδων είναι το πως μπορεί τελικά ο φαρμακοποιός να προσφέρει μία υπηρεσία όταν τα άτομα δεν τη θέλουν, δεν έχουν το χρόνο γι’ αυτήν την υπηρεσία, δεν είναι διατεθειμένοι να καθίσουν δέκα λεπτά με τον φαρμακοποιό τους για να συζητήσουν μαζί αυτό το θέμα. Επομένως υπήρχαν διάφορες γνώμες για τους λόγους που σταμάτησε.

Πάντως ναι μεν η υπηρεσία της φαρμακευτικής ανασκόπησης σταμάτησε από τον Απρίλιο του 2021 ωστόσο το σύστημα φρόντισε να καλύψει το κενό. «Πλέον η υπηρεσία προσφέρεται με άλλο όνομα ως Υπηρεσία Συμφιλίωσης στην Φαρμακευτική Αγωγή – Medicines Reconciliation Service- και στοχεύει σε μία σε βάθος συζήτηση, ενημέρωση, εξήγηση σε ό,τι αφορά την ανασκόπηση των φαρμάκων».

Στο MUR, όπως προαναφέρθηκε, υπήρχε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο έπρεπε να συμπληρωθεί και ανάλογα με το τι απαντούσε το άτομο ο φαρμακοποιός του έδινε κάποιες συμβουλές. Τώρα πλέον με το Medicines Reconciliation Service γίνεται δουλειά σε βάθος, γίνεται συνέντευξη, ανάλυση κάθε φαρμάκου ξεχωριστά κάτι που προφανώς απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο.

Όπως λέει η κ. Πελετίδη η νέα υπηρεσία θα παρέχεται μία φορά το χρόνο στα άτομα εκείνα που ανήκουν στις ομάδες πληθυσμού που μπορούν να λάβουν αυτήν την υπηρεσία καθώς δεν αφορά όλους τους ασθενείς αλλά είναι για συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών δηλαδή ασθενείς που παίρνουν φάρμακα χρόνια, ασθενείς που λαμβάνουν πολλά διαφορετικά φάρμακα, ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις.

Φαίνεται λοιπόν ότι εκεί που στην υπηρεσία MUR υπήρχε μία ρουτίνα, μπορούσε ένας φαρμακοποιός να κάνει και 5-6 MUR’ s την ημέρα, πλέον με το Medicines Reconciliation Service χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για την παροχή της υπηρεσίας που όμως είναι πλέον ή τουλάχιστον υπάρχει η φιλοδοξία ότι θα αποτελέσει μία ουσιαστική υπηρεσία.

Η υπηρεσία τονίζει η κ. Πελετίδη, δεν είναι κάτι που το βγάζουμε στην κοινωνία και το αφήνουμε απλά να τρέχει. Είναι κάτι που εφόσον γίνει όπως πρέπει, δομημένο και θεσμοθετημένο, θα πρέπει να επικαιροποιείται ως υπηρεσία, να ελέγχεται για το κατά πόσο γίνεται σωστά, να υπάρχει μία επαναξιολόγηση και από τα ίδια τα άτομα που παρέχουν την υπηρεσία όσο και από εκείνα που τη λαμβάνουν ώστε να μπορούμε να δούμε εάν όντως βοηθάει. Γιατί μπορεί τελικά μία υπηρεσία να αποδειχθεί στην πράξη ότι δεν βοηθάει, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που αναμενόταν. Είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο να σχεδιάζουμε μία υπηρεσία αλλά να την αξιολογούμε κατά τη διάρκεια των χρόνων».

Καίριας σημασίας ζήτημα επίσης για την κ. Πελετίδη είναι στο σχεδιασμό μίας υπηρεσίας να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν η ανάγκη, η επιθυμία του ατόμου να συμμετάσχει και να λάβει την υπηρεσία. Για να μπορεί να πετύχει μία παρεχόμενη από το φαρμακείο υπηρεσία «θα πρέπει να αυξήσουμε την πληροφορία που έχει το άτομο τόσο για την ίδια την υπηρεσία όσο και για εκείνον που την παρέχει. Είναι σημαντικό ο πολίτης καταρχήν να γνωρίζει ποιες υπηρεσίες μπορεί να προσφέρει ο φαρμακοποιός. Γιατί οι ασθενείς, ακόμη και στην Αγγλία για πάρα πολλά χρόνια πίστευαν ότι “ο φαρμακοποιός είναι ο πάροχος υγείας όπου θα πάω μόνο για να μου δώσει τα φάρμακά μου”. Έπρεπε λοιπόν να εκπαιδεύσουμε τον ασθενή και να κάνουμε μία διαφήμιση των υπηρεσιών που ο φαρμακοποιός μπορεί να προσφέρει στο φαρμακείο. Να ενημερώσουμε τους πολίτες, να τους αφυπνίσουμε για το τι μπορεί να προσφέρει ο φαρμακοποιός».

Και βέβαια εδώ τίθεται το ερώτημα. Τι δεν πήγε καλά σε ό,τι αφορά τους πολίτες στο να ανταποκριθούν στο MUR, μία υπηρεσία που κατεξοχήν ανήκει στα καθήκοντα του φαρμακοποιού;

«Στην Αγγλία αυτήν την υπηρεσία δεν την έδινε ο κάθε “φαρμακοποιός βάρδιας” αλλά μόνο ο εκπαιδευμένος φαρμακοποιός. Επομένως θα έπρεπε να υπάρχει ενημέρωση γι’ αυτό. Ο κόσμος θεωρούσε ότι πάω απλά στο φαρμακείο να πάρω το φάρμακό μου. Τα τελευταία χρόνια λόγω της ενημέρωσης που υπάρχει αρχίζει ο κόσμος και καταλαβαίνει ότι ο φαρμακοποιός μπορεί να του παράσχει πολλά περισσότερα από ένα φάρμακο. Και βέβαια όπως προείπα στην απόσυρση της υπηρεσίας (σ.σ. που ήρθε να αντικατασταθεί με μία πολύ πιο επικεντρωμένη στην ουσία της φαρμακευτικής ανασκόπησης που είναι η σε βάθος συζήτηση με τον ασθενή των θεμάτων που την αφορούν) συνέβαλλαν και οι ίδιοι οι φαρμακοποιοί. Το έκαναν γρήγορα χωρίς να μπαίνουν στην ουσία. Ο κόσμος έβλεπε ότι δεν είχε κάποιο όφελος από όλο αυτό. Δεν του έλεγε ο φαρμακοποιός κάτι καινούργιο ή κάτι που δεν ήξερε».

Στο πλαίσιο της συζήτησης για τις νέες υπηρεσίες που προσδοκά η διοίκηση των φαρμακοποιών να θεσμοθετηθούν επίσημα και στη χώρα μας η τοποθέτηση αυτή της κ. Πελετίδη έχει τη σημασία της. Όπως άλλωστε και η ίδια ανέφερε «ο μόνος δρόμος για πετυχημένες υπηρεσίες στο φαρμακείο είναι η συνεχόμενη εκπαίδευση των φαρμακοποιών και η ενημέρωση του κοινού για τις υπηρεσίες που προσφέρει ο φαρμακοποιός».

 

Η Δρ. Αλίκη Πελετίδη Λέκτορας Φαρμακευτικής Πρακτικής και Κλινικής Φαρμακευτικής, Πρόγραμμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Υπεύθυνη Εκπαίδευσης και Υπηρεσιών της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) και Ακαδημαϊκός Συντονιστής του προγράμματος ΑΡΕΤΑΙΟΣ