του Χαράλαμπου Πετρόχειλου

Ένα σημαντικό και δυστυχώς συχνό φαινόμενο στη χώρα μας είναι η αποσπασματικότητα των όποιων προσπαθειών γίνονται για την επίτευξη κάποιου στόχου είτε αυτές ξεκινούν από μεμονωμένα άτομα, συλλόγους, εταιρείες, φορείς, υπουργεία, κυβερνήσεις.

Πολλά πράγματα ξεκινούν με τις καλύτερες των προθέσεων αλλά στη συνέχεια είτε μένουν στα χαρτιά, είτε υλοποιούνται ως ένα βαθμό, είτε ολοκληρώνονται αλλά αποδεικνύονται αποσπασματικά. Αφορμή γι΄ αυτές τις σκέψεις είναι η δημοσιοποίηση των Οδηγών Καλής Πρακτικής που συνέταξε η Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικής Πρακτικής για τη διάθεση των φαρμάκων.

Το DailyPharmaNews.gr μίλησε με τα μέλη του Δ.Σ της Εταιρείας κ.κ. Βασίλη Μπιρλιράκη και Κωνσταντίνο Περαντζάκη φαρμακοποιούς, γι’ αυτήν την προσπάθεια. Ο κ. Μπιρλιράκης ο οποίος και εκπόνησε τους Οδηγούς εξήγησε ότι όταν ιδρύθηκε αυτή η εταιρεία, πριν περίπου τρία χρόνια «ο στόχος που βάλαμε ήταν  να αλλάξουμε τον τρόπο που εργάζονται οι φαρμακοποιοί στο φαρμακείο. Να τον αλλάξουμε όχι λόγω μιας ιδεοληψίας ή απλά ενός ονείρου, αλλά επειδή πιστεύουμε βαθιά ότι μπορούν οι φαρμακοποιοί υιοθετώντας τα ευρωπαϊκά και τα παγκόσμια πρότυπα πρακτικής, όπως ορίζονται και από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Φαρμακοποιών να επιτύχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Καλύτερα αποτελέσματα τόσο για την ποιότητα ζωής των ασθενών όσο για τα αποτελέσματα της φαρμακοθεραπείας αλλά εν τέλει και για τη μείωση των εξόδων τόσο του κρατικού προϋπολογισμού για τα φάρμακα ή για τις νοσηλείες ή ακόμη και του οικογενειακού προϋπολογισμού. Η προσπάθεια αυτή τη στιγμή εστιάζεται περισσότερο στη δημιουργία μίας βάσης γνώσεων η οποία λείπει από τη χώρα μας ώστε στη συνέχεια πάνω σε αυτήν τη βάση να μπορέσουμε να κάνουμε εφαρμογή όλων αυτών των πραγμάτων, να κάνουμε μέτρηση των αποτελεσμάτων  και να μπορέσουμε να αποδείξουμε και εδώ ότι –κάτι που είναι ήδη αποδεδειγμένο σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο- μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά αυτή».

Το πρόβλημα έχει να κάνει με το πρόγραμμα σπουδών της φαρμακευτικής στην Ελλάδα. Όπως εξηγεί ο κ. Κωνσταντίνος Περαντζάκης «…ο λόγος ύπαρξης της Εταιρείας είναι η έλλειψη στην Ελλάδα αυτού του Τομέα που λέγεται φαρμακευτική πρακτική ο οποίος στο εξωτερικό υφίσταται και ως πανεπιστημιακή ειδικότητα αλλά και αναδεικνύει το ρόλο του φαρμακοποιού αλλά με θεσμοθετημένο τρόπο. Στα ελληνικά πανεπιστήμια δεν διδάσκεται καν ως μάθημα.

Είναι κάτι που προσπαθούμε να το καλύψουμε. Ζώντας καθημερινά τον πάγκο του φαρμακείου βλέπουμε την ανάγκη να καθιερωθούν κάποιες πρακτικές επιστημονικές που και να κατοχυρώνουν το ρόλο του φαρμακοποιού αλλά και να εξυπηρετούν την ασφαλή πρόσβαση του κοινού στο φάρμακο».

Κι όμως οι αλλαγές έχουν ξεκινήσει και προχωρούν με γρήγορα βήματα σε άλλες χώρες. Σύμφωνα με τον κ. Μπιρλιράκη «…η αλλαγή αυτή έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετές δεκαετίες στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη το κύμα αυτών των αλλαγών ξεκίνησε εδώ και μία 20ετία. Ξεκίνησε σταδιακά. Μην ξεχνάμε ότι μιλούμε για ένα επάγγελμα το οποίο διανύει πάρα πολλούς αιώνες ζωής και επομένως είναι και πολύ δύσκολο να αλλάξει. Το κατεξοχήν πρόβλημα που έχουμε στην Ελλάδα – ένα πρόβλημα όμως που το αντιμετωπίζουν οι φαρμακοποιοί και στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική- είναι ότι οι σπουδές είναι προσανατολισμένες σ’ ένα μοντέλο φαρμακοποιού το οποίο εστίαζε στο προϊόν, το πώς θα παρασκευάσει το προϊόν.

Εμείς από τα ελληνικά πανεπιστήμια βγαίνουμε πάρα πολύ καλοί στο να μπορούμε να παρασκευάσουμε ένα φάρμακο. Τα σύγχρονα δεδομένα εστιάζουν στο επάγγελμά μας στη χρήση του φαρμάκου, όχι στην παρασκευή του. Αυτή η αλλαγή στα πανεπιστήμια της Ελλάδος δεν έχει γίνει ώστε να επανεστιάσουμε σε αυτό που προανέφερα στο σύνολο του προγράμματος σπουδών. Στην Ευρώπη αυτό είναι σε εξέλιξη ενώ στην Αμερική έχει ήδη γίνει.  

Στην Αμερική τέτοιες πρακτικές έχουν κατοχυρωθεί. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης επίσης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι της Μεγάλης Βρετανίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ολλανδίας, των βορειοευρωπαϊκών χωρών κτλ. Στη χώρα μας δεν είναι θεσμοθετημένες τέτοιου είδους υπηρεσίες».

Τι λοιπόν πρέπει να γίνει;

Η Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικής Πρακτικής δημοσιοποιώντας τους Οδηγούς που εκπόνησε για τη σωστή διάθεση των φαρμάκων έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις με σκοπό η όλη προσπάθεια να μη μείνει στα χαρτιά. Συγκεκριμένα πρότεινε:

Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ), η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοποιών (ΠΕΦ) και η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοποιών Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων (ΠΕΦΝΙ) να αναλάβουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και την ευθύνη που τους αναλογεί για τον μετασχηματισμό της συγκεκριμένης φαρμακευτικής πρακτικής.

• Τα τμήματα των Φαρμακευτικών Σχολών να επανεξετάσουν τον ερευνητικό τους προσανατολισμό και να αναπροσαρμόσουν το περιεχόμενο των σπουδών τους λαμβάνοντας υπόψη την νέα ασθενοκεντρική αντίληψη του επαγγέλματος του φαρμακοποιού και στην ειδικότερη αυτή περίπτωση να προετοιμάσουν τον μελλοντικό φαρμακοποιό για τη νέα μορφή με την οποία θα πρέπει να γίνεται η διάθεση του φαρμάκου.
• Οι φαρμακοποιοί να εστιάσουν την καθημερινή τους πρακτική στις ανάγκες των ασθενών και του συστήματος υγείας και στην ειδικότερη αυτή περίπτωση να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν τη νέα μορφή διάθεσης του φαρμάκου.
• Οι υπόλοιποι επαγγελματίες υγείας να συνεργαστούν με τους φαρμακοποιούς στην επίλυση των προβλημάτων υγείας των ασθενών και στην προστασία της Δημόσιας Υγείας.
• Η Πολιτεία να σχεδιάσει και να εφαρμόσει πολιτικές που θα προάγουν και θα προστατεύουν το νέο αυτό σχήμα διάθεσης των φαρμάκων.

Και εδώ λοιπόν φτάνουμε πίσω στην αρχή του κειμένου. Μία ακόμη προσπάθεια που θα μείνει στα χαρτιά;

Ο κ. Περαντζάκης λέει πως «…θα  ήταν ευκταίο και σίγουρα αποτελεί στόχο μας να υπάρξει μία θεσμοθέτηση επιστημονικών πρακτικών αλλά αυτή τη στιγμή εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να καταγράφουμε τέτοιες πρακτικές και να τις δημοσιοποιούμε αναδεικνύοντάς την αξία τους. Δεν έχουμε θεσμικό ρόλο. Μπορούμε μόνο να προτείνουμε. Βεβαίως οποιοσδήποτε επίσημος φορέας όπως το υπουργείο Υγείας ή ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος ενδιαφερθεί για τη δουλειά που κάνουμε είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε με την επιστημονική μας γνώση.

Προτεραιότητά μας είναι η σωστή εξυπηρέτηση και η ασφάλεια του ασθενή αλλά θέλουμε και όλο το σύστημα υγείας να μπορέσει να ωφεληθεί με την έννοια ότι μέσα από τη σωστή πρακτική διαχειριζόμαστε κάποια λάθη  στη χορήγηση φαρμάκων ή λάθη στην αυτοθεραπεία που θα μπορούσαν να προβλεφθούν και έτσι να μην έχουμε τις δυσάρεστες παρενέργειες που πιθανότατα θα αντιμετωπίσουμε με την έλλειψη φαρμακοποιών σε κάποιους χώρους που κάποια μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα θα χορηγούνται πλέον».  

Και από πλευράς οικονομίας πόρων, όμως, να δει κανείς μία τέτοια προσπάθεια αξίζει να δοκιμάσει σε μία χώρα που πλέον και το κάθε ευρώ μετράει καθώς, όπως αναφέρει ο κ. Περαντζάκης «…υπολογίζεται ότι το κόστος που εξοικονομείται από την εφαρμογή της σωστής φαρμακευτικής πρακτικής στη διάθεση των φαρμάκων σε σχέση με αυτό που χρειάζεται για να οργανωθεί η ορθή φαρμακοθεραπεία είναι πολλαπλάσιο».

Πρέπει κάποιοι να ασχοληθούν ζεστά με τέτοιου είδους προσπάθειες. Πρέπει να ανοίξει μία συζήτηση.

Οι Οδηγοί για τη σωστή διάθεση των φαρμάκων δεν είναι οι πρώτοι που δημοσιεύει η Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικής Πρακτικής.

Πριν από δύο μήνες είχε δημοσιεύσει Οδηγούς για τις υπηρεσίες εποπτείας σε ό,τι αφορά αναφορές Ανεπιθύμητης Ενέργειας, Προβλήματος Ποιότητας σε Φάρμακο, Ψευδεπίγραφου Φαρμάκου και Έλλειψης Φαρμάκου.

Όπως είπε ο κ. Μπιρλιράκης υπήρξε μία ανταπόκριση στην προσπάθεια αυτή αλλά χωρίς συνέχεια. «Πριν δύο μήνες, όταν δημοσιεύτηκαν οι Οδηγοί που έχουμε δημιουργήσει για την εποπτεία του Φαρμάκου, τους στείλαμε στον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο. Πράγματι ο Πανελλήνιος επικοινώνησε μαζί μας, έδειξε ενδιαφέρον αλλά από εκεί και πέρα δεν έχουμε κάνει κάτι περαιτέρω για να δούμε πως θα το εφαρμόσουμε όλο αυτό».

Καιρός να ανοίξει μία συζήτηση.