Η πρόεδρος της ΕΝΕ, Καθηγήτρια Νεφρολογίας και Διευθύντρια Νεφρολογικής Κλινικής ΑΠΘ, κυρία Αικατερίνη Παπαγιάννη, μίλησε στο dailypharmanews.gr για τη διαδικασία καταγραφής των ασθενών με ΧΝΝ και την ανάγκη βελτίωσης των διαδικασιών ανεύρεσης μοσχευμάτων.

Στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού, στην οποία αφιερώνεται κάθε χρόνο -από το 2006- η δεύτερη Πέμπτη του Μαρτίου, είναι η κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση της ιατρικής κοινότητας, των αρμόδιων αρχών και του κοινού για την πρόληψη των νεφρικών νοσημάτων και την προαγωγή της υγείας των νεφρών.

Η εκστρατεία ενημέρωσης είναι κοινή πρωτοβουλία της Διεθνούς Νεφρολογικής Εταιρείας (International Society of Nephrology, ISN) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Ιδρυμάτων Νεφρού (International Federation of Kidney Foundations, IFKF). Στην Ελλάδα, η εκστρατεία υποστηρίζεται από την Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία, η οποία συνεργάζεται με τους παραπάνω Διεθνείς Οργανισμούς και επαγγελματίες υγείας,  οργανώνοντας δράσεις ενημέρωσης σχετικά με τα νεφρικά νοσήματα.

Η πρόεδρος της ΕΝΕ, Καθηγήτρια Νεφρολογίας και Διευθύντρια Νεφρολογικής Κλινικής ΑΠΘ, κυρία Αικατερίνη Παπαγιάννη, αναφέρθηκε σε στοιχεία μελετών που προέρχονται από τις ΗΠΑ, αλλά και την Ευρώπη, σύμφωνα με τα οποία περίπου το 8-10% του ενήλικου πληθυσμού ανά την υφήλιο πάσχει από κάποιου βαθμού Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ). Η συχνότητα της νόσου  αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας, ενώ ακόμη και η βαρύτητά της ποικίλλει. Έτσι, αρκετά σοβαρά προβλήματα από τους νεφρούς εμφανίζει περίπου το 10% του πληθυσμού των ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο, ενώ το 10% των παραπάνω ασθενών πάσχει από Χρόνια Νεφρική Νόσο Τελικού Σταδίου και για να επιβιώσουν, υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση με τεχνητό νεφρό ή περιτοναϊκή κάθαρση ή/και μεταμόσχευση νεφρού. Η κατάσταση αυτή σχετίζεται με εμφάνιση επιπλοκών από πολλά όργανα και ιδιαίτερα από την καρδιά, τα αγγεία και τα οστά και κοστίζει στην παγκόσμια κοινότητα κάθε χρόνο χιλιάδες νεκρούς και δισεκατομμύρια ευρώ, λόγω της ιδιαίτερα υψηλής νοσηρότητας και θνητότητας των ασθενών με ΧΝΝ Τελικού Σταδίου και του υψηλού κόστους της εξωνεφρικής κάθαρσης (αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση) και των φαρμάκων που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου. Επιπλέον, μελέτες έδειξαν ότι ο αριθμός των ατόμων ανά την υφήλιο που πάσχουν από ΧΝΝ αυξάνεται συνεχώς και ότι αναμένεται το έτος 2030 ο αριθμός των ατόμων που θα πάσχουν από ΧΝΝ Τελικού Σταδίου και θα υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση να φθάσει τα 5,4 εκατομμύρια, όντας περίπου διπλάσιος από τον αριθμό τους το 2010.

Όπως σημείωσε η κυρία Παπαγιάννη: «Η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ), η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα κάθε ηλικίας και εθνότητας, αποτελεί μια κατάσταση κατά την οποία συμβαίνει βαθμιαία απώλεια της νεφρικής λειτουργίας, που συνήθως επηρεάζει και τους δύο νεφρούς. Οι νεφροί επιτελούν πολλές και σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού μας. Αποβάλλουν τοξικά προϊόντα του μεταβολισμού και την περίσσεια νερού, ρυθμίζουν την ισορροπία των χημικών στοιχείων του σώματος, συμμετέχουν στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, διατηρούν υγιή τα οστά και την καρδιά και βοηθούν στην παραγωγή αίματος (ερυθρών αιμοσφαιρίων). Όταν η νεφρική λειτουργία μειωθεί κάτω από ένα επίπεδο, εμφανίζεται νεφρική ανεπάρκεια, πράγμα που έχει ως συνέπεια την εμφάνιση επιπλοκών από όλα σχεδόν τα όργανα και συστήματα του οργανισμού. Πρόκειται για μια κατάσταση απειλητική για τη ζωή του ασθενούς, η οποία απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Σε αρχικό στάδιο, τα συμπτώματα της ΧΝΝ δεν γίνονται αντιληπτά. Είναι δυνατόν, κάποιος να χάσει μέχρι και το 90% της νεφρικής του λειτουργίας και να μην εμφανίζει συμπτώματα!  Η έγκαιρη λοιπόν διάγνωση της νόσου είναι κρίσιμη, καθώς η επαρκής θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της, προλαμβάνοντας την ανάγκη για σοβαρή ιατρική παρέμβαση, αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση ή ακόμη και μεταμόσχευση νεφρού.  Σε πρώιμο στάδιο η διάγνωση της ΧΝΝ μπορεί να γίνει με τις συνήθεις εξετάσεις ούρων ή αίματος».

Ακόμη, συμπλήρωσε ότι η  υψηλή αρτηριακή πίεση και ο σακχαρώδης διαβήτης είναι οι πιο συνήθεις αιτίες της ΧΝΝ, αποτελώντας το αίτιο σε  >50% των περιπτώσεων ΧΝΝ Τελικού Σταδίου στις περισσότερες χώρες.  Επίσης, ανέφερε ότι προληπτικός έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας δε συστήνεται διεθνώς σε όλα τα άτομα, αλλά σε εκείνα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη της νόσου. Συγκεκριμένα, έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας συστήνεται στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο και με αρτηριακή υπέρταση, στα άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου, στους παχύσαρκους, στους καπνιστές, στα άτομα ηλικίας > 50 ετών και τέλος,  στα άτομα με καταγωγή από την Αφρική, την Ασία και τη Νέα Ζηλανδία. Όσον αφορά δε στα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου, με ιστορικό παθολογικού προ- ή περι-γεννητικού υπερηχογραφήματος νεφρών,  εκείνα που εμφανίζουν μειωμένη ανάπτυξη, δυσλειτουργία ούρησης ή παθολογικά ευρήματα από τα ούρα,  καθώς και εκείνα που γεννήθηκαν πρόωρα ή με χαμηλό βάρος γέννησης, πρέπει να ελέγχονται για παρουσία νεφρικής νόσου. Επιπλέον, τόνισε την εξαιρετική σημασία του ελέγχου όλων των ατόμων, και ιδιαίτερα των παιδιών, που ανήκουν στις παραπάνω ομάδες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη ΧΝΝ, δεδομένου ότι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, καθώς και η κατάλληλη παρακολούθηση, είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες για θετική έκβαση και αποτροπή ανάπτυξης ΧΝΝ Τελικού Σταδίου και των σοβαρών επιπλοκών που σχετίζονται με τη νόσο, μεταξύ των οποίων είναι και ο πρόωρος θάνατος των ασθενών αυτών κυρίως από καρδιαγγειακά αίτια (στεφανιαία νόσος, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2016, καταγράφηκαν στην Ελλάδα 10.453 ασθενείς που υποβάλλονταν σε αιμοκάθαρση σε 164 κέντρα αιμοκάθαρσης, 713 ασθενείς που υποβάλλονταν σε περιτοναϊκή κάθαρση σε 33 μονάδες περιτοναϊκής κάθαρσης και 2.651 μεταμοσχευμένοι σε 5 μεταμοσχευτικά κέντρα. Παράλληλα, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Νεφρολογικής Εταιρείας (ERA-EDTA) στην οποία αποστέλλουν τα ατομικά στοιχεία των ασθενών οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, το 2015 ο αριθμός των ασθενών που εντάχθηκαν σε αιμοκάθαρση στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα υψηλός, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες (194 ασθενείς/εκατομμύριο πληθυσμού), καθώς και η συχνότητα του σακχαρώδη διαβήτη ως αιτίου ΧΝΝ Τελικού Σταδίου (60 ασθενείς/εκατομμύριο πληθυσμού). Αντίθετα, δυστυχώς ο αριθμός των ασθενών που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση νεφρού, η οποία προσφέρει στους ασθενείς με ΧΝΝ Τελικού Σταδίου καλύτερη ποιότητα ζωής και μεγαλύτερη επιβίωση σε σύγκριση με την αιμοκάθαρση ή την περιτοναϊκή κάθαρση, ήταν από τους χαμηλότερους  (11 ασθενείς/εκατομμύριο πληθυσμού).

Σχετικά με την καταγραφή των ασθενών με ΧΝΝ, η κα Παπαγιάννη, μιλώντας στο dailypharmanews.gr επεσήμανε ότι είναι μία πολύ απαιτητική διαδικασία, η οποία γίνεται ακόμα πιο δύσκολη λόγω της τεράστιας έλλειψης προσωπικού. «Η ΕΝΕ στηρίζει την καταγραφή συνδράμοντας με προσωπικό», σημείωσε η πρόεδρος της επιστημονικής εταιρείας. «Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα είναι από τις πιο συνεπείς μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς στέλνουμε αναλυτικά και ατομικά στοιχεία για κάθε ασθενή, κάθε χρόνο».
Ένα άλλο σημείο στο οποίο μειονεκτεί η καταγραφή, σύμφωνα με την κα Παπαγιάννη είναι ότι, δυστυχώς, δεν υπάρχει καταγραφή της επίπτωσης σε αρχικό στάδιο, ώστε να λειτουργήσει η καταγραφή και ως διαδικασία που θα συμβάλλει στην πρόληψη. Συμπλήρωσε, επίσης, ότι για να έχουμε πρόληψη θα πρέπει να γίνεται σωστός και συστηματικός έλεγχος στις ομάδες υψηλού κινδύνου και να υπάρχει συστηματική ενημέρωση του κοινού για τη σημασία της υγείας των νεφρών.  «Η σημασία της υγείας των νεφρών και ο σωστός έλεγχος θα πρέπει να είναι το μήνυμα σε κάθε εκστρατείας ενημέρωσης», τόνισε η πρόεδρος της ΕΝΕ.

Η μεγάλη σημασία της δωρεάς οργάνων

«Η έλλειψη μοσχευμάτων είναι μεγάλη. Σε ένα σημαντικό βαθμό θα μπορούσε να βοηθήσει η ενημέρωση του κόσμου. Οι ενημερωτικές καμπάνιες σχετικά με τη μεταμόσχευση και τη σημασία της δωρεάς οργάνων θα πρέπει να είναι πιο συστηματικές».

«Είναι απαραίτητο, στα μεταμοσχευτικά κέντρα, να δημιουργηθούν ομάδες με αρμοδιότητα την εύρεση δοτών. Τα μοσχεύματα προέρχονται από πτωματικούς δότες –συνήθως ασθενείς που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ είτε μετά από κάποιο ατύχημα είτε από άλλο συμβάν.  Δυστυχώς, κάποιοι από τους ασθενείς αυτούς δεν καταφέρνουν να συνέλθουν. Οι θεράποντες ιατροί αφενός βρίσκονται σε πολύ άβολη θέση αφετέρου δεν είναι νομιμοποιημένοι να πλησιάσουν τους συγγενείς να ενημερώσουν για τη δωρεά οργάνων. Αυτή η κατάσταση είναι μία καθημερινότητα. Στο σημείο αυτό, θα έπαιζε σημαντικότατο ρόλο να είναι ενημερωμένο το κοινό για την αξία της δωρεάς και να υπάρχουν οι αρμόδιες για τη μεταμόσχευση ομάδες που θα έχουν αυτήν ακριβώς την αποστολή: την ανεύρεση δοτών, τη συζήτηση με τους συγγενείς και το συντονισμό των διαδικασιών. Από ένα άτομο που χάνεται μπορούν να σωθούν πολλές ζωές, καθώς μπορεί να δωρίσει όργανα απαραίτητα για τη ζωή πολλών ασθενών: καρδιά, νεφρά, πνεύμονες, ήπαρ».

«Συγκεκριμένα για τη δωρεά νεφρών, υπάρχει η περίπτωση να έχουμε συγγενή δότη ή και συναισθηματικό δότη (φιλικό άτομο του ασθενή που δεν είναι συγγενής). Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να κινηθεί η κατάλληλη νόμιμη διαδικασία και να βγει με δικαστική απόφαση, άδεια για τη μεταμόσχευση».

Προσπάθειες εύρεσης του κατάλληλου μοσχεύματος γίνονται και μέσω της «διασταυρούμενης μεταμόσχευσης», μας ανέφερε η κα Παπαγιάννη. «Δηλαδή, όταν το οικείο με τον ασθενή άτομο (σύντροφος, σύζυγος, συγγενής) είναι πρόθυμος δότης αλλά δεν είναι συμβατό το μόσχευμα, γίνεται προσπάθεια ανεύρεσης συμβατού μοσχεύματος σε άλλη οικογένεια ασθενούς».

Πρόεδρος ΕΝΕ, Καθηγήτρια Νεφρολογίας και Διευθύντρια Νεφρολογικής Κλινικής ΑΠΘ, κα Αικατερίνη Παπαγιάννη.