Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη  

Βγαίνοντας νικητές –ευτυχώς πολύ συχνά πλέον– οι ογκολογικοί ασθενείς από τον αγώνα τους, οι νεότεροι από αυτούς, οι οποίοι βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, ζητούν απάντηση σε κρίσιμα  ρωτήματα που αφορούν τη γονιμότητά τους και τις διαθέσιμες επιλογές για όσους έχουν υποβληθεί σε αντικαρκινικές θεραπείες.

Η συνεργασία ογκολόγων – γυναικολόγων μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της  γονιμότητας με το πέρας της θεραπείας

Η λύση μπορεί να δοθεί μέσα από τη συνεργασία ογκολόγων και γυναικολόγων με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, με στόχο τη διατήρηση της γονιμότητας των ογκολογικών ασθενών, όταν το πρόβλημα της υγείας τους αποτελεί παρελθόν. Πρόκειται για μία διαδικασία, που αν και προβλέπεται από διεθνείς ιατρικές συστάσεις, δε συνηθίζεται στην καθημερινή κλινική πρακτική.

Οι τύποι καρκίνου που επηρεάζουν το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας

Όπως αναφέρουν οι ειδικοί επιστήμονες, πέντε βασικοί τύποι καρκίνου επηρεάζουν το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας: ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας, ο καρκίνος των ωοθηκών, ο καρκίνος της μήτρας, ο καρκίνος του κόλπου και του αιδοίου.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η τρίτη πιο κοινή κακοήθεια στις γυναίκες παγκοσμίως. Η συχνότητα ποικίλλει σημαντικά μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Ωστόσο, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στις αναπτυσσόμενες χώρες, και ο δέκατος πιο κοινός στις ανεπτυγμένες χώρες. Ομοίως, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η δεύτερη πιο συνηθισμένη αιτία θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο στις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά δεν συγκαταλέγεται στις 10 πρώτες αιτίες στις ανεπτυγμένες χώρες.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τον Καρκίνο (EUCAN), στην Ελλάδα, το 2012, εκτιμάται ότι υπήρχαν 421 νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Την ίδια χρονιά, εκτιμάται ότι υπήρχαν 915 νέες περιπτώσεις καρκίνου των ωοθηκών στην Ελλάδα.

Υπάρχει δυνατότητα τεκνοποίησης μετά τη θεραπεία

Το πολύ σοβαρό ζήτημα της ενημέρωσης των ογκολογικών ασθενών πριν την έναρξη της θεραπείας για τη δυνατότητα διατήρησης της γονιμότητας μετά τη θεραπεία, συζητήθηκε την Τετάρτη, 20 Μαρτίου, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, με θέμα: «Η Γονιμότητα σε Ογκολογικούς ασθενείς: υπάρχει δυνατότητα τεκνοποίησης μετά τη θεραπεία; Συστάσεις, νέες εξελίξεις, παραδείγματα».

«Το ζήτημα που αφορά στη γονιμότητα ανθρώπων που έχουν υποβληθεί σε θεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι εξαιρετικά ευαίσθητο», σημείωσε ο Δρ Λάζαρος Πουγγίας, Ιατρικός Διευθυντής της φαρμακευτικής εταιρίας MSD Ελλάδα, ο οποίος συντόνισε τη συζήτηση. «Πρόκειται για μια σημαντική ομάδα ασθενών που χρειάζεται υποστήριξη. Η MSD, έχοντας δραστηριότητα και στους δύο τομείς, της ογκολογίας και της γονιμότητας, ανέλαβε την πρωτοβουλία να ενώσει αυτές τις δύο επιστημονικές κοινότητες προς όφελος των ασθενών. Μέσα από τη συνεργασία των ειδικών επιστημόνων τόσο μεταξύ τους όσο και - από κοινού - με τους ασθενείς, μπορεί να δοθεί λύση στο πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολύ κόσμο».

1 στις 2 γυναίκες με καρκίνο του μαστού ανησυχεί για τη γονιμότητά της

«Οι διεθνείς επιστημονικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) και της Διεθνούς Εταιρείας για τη Διατήρηση της Γονιμότητας (ISFP), συνιστούν σε ογκολογικούς ασθενείς που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία να συμβουλεύονται τον ιατρό τους, τη στιγμή της διάγνωσής τους, για τις πιθανές επιπτώσεις της θεραπείας στην αναπαραγωγική τους υγεία. Επίσης, συμβουλεύουν να απευθύνονται σε γυναικολόγο με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή προκειμένου να ενημερωθούν για τις επιλογές που έχουν στη διατήρηση της γονιμότητας» ,  ανέφερε η κ. Αμάντα Ψυρρή, Παθολόγος - Ογκολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ογκολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

«Η γονιμότητα φαίνεται ότι είναι ένα θέμα που απασχολεί τις γυναίκες που νοσούν. Ωστόσο, υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης των ογκολογικών ασθενών για την επίπτωση των θεραπειών στη γονιμότητα, αλλά και τη δυνατότητα διατήρησής της», σχολίασε η κ. Ελένη Γαλάνη, Παθολόγος - Ογκολόγος, Αναπλ. Διευθύντρια, Β' Ογκολογική Κλινική «Metropolitan Hospital». Σύμφωνα με διαδικτυακή έρευνα για την γονιμότητα και τον καρκίνου του μαστού, που διεξήχθη με τη συμμετοχή 657 γυναικών κάτω των 40 ετών και δημοσιεύθηκε και στο Medscape (παγκόσμιος ιστότοπος για ιατρούς και επαγγελματίες υγείας), μία στις δύο γυναίκες (57%) που είχε επιζήσει του καρκίνου ανησυχούσε για τη γονιμότητά της στο μέλλον. Οι γυναίκες που έλαβαν μέρος στην έρευνα, σε ποσοστό 29%, ήταν διατεθειμένες να επιλέξουν μία λιγότερο τοξική θεραπεία για να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, ακόμη κι αν υπήρχε αυξημένος κίνδυνος υποτροπής της νόσου. Σημαντικό είναι επίσης ότι 51%  των γυναικών θεώρησε ότι είχαν κατευναστεί οι ανησυχίες του μέσα από συζήτηση με τους ιατρούς.

Αξίζει να αναφερθεί ότι με την πρόοδο της επιστήμης και την κυκλοφορία νέων αποτελεσματικών φαρμάκων, πολλές ογκολογικές παθήσεις θεραπεύονται αν διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν εγκαίρως. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες που επέζησαν του καρκίνου του μαστού αποτελούν το ένα τρίτο όσων ζουν με καρκίνο τα τελευταία πέντε χρόνια. Αυτό ακολουθείται από τον καρκίνο του παχέος εντέρου και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Ο ρόλος της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής  

Μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς με νεοπλασίες που ξεπέρασαν το πρόβλημα της υγείας τους να κάνουν πραγματικότητα το όνειρο απόκτησης ενός παιδιού.

Άλλωστε, όπως σχολίασε ο κ. Βασίλης Αθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος εξειδικευμένος στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, Δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, «η τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία, απ’ ό,τι στο παρελθόν, είναι μια τάση που αυξάνεται στις ανεπτυγμένες χώρες, καθώς πολλές γυναίκες και ζευγάρια σήμερα αναβάλλουν την απόκτηση παιδιού λόγω σπουδών, καριέρας, οικονομικών ζητημάτων και προβλημάτων υγείας». Όμως, η  γυναικεία γονιμότητα αρχίζει να μειώνεται πολλά χρόνια πριν την εμμηνόπαυση και αρχίζει να γίνεται εμφανής, σε πολλές περιπτώσεις, από την ηλικία των 35 ετών, ενώ ταυτόχρονα με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται και το ποσοστό των αυτόματων αποβολών.

Οι ορμονοεξαρτώμενοι καρκίνοι δεν είναι αντένδειξη για την κατάψυξη γενετικού υλικού

Στο πολύ σημαντικό αυτό ζήτημα, που ταυτόχρονα αποτελεί βασικό ερώτημα πολλών θεραπευμένων πλέον ασθενών, δίνει θετική απάντηση ο κ. Ιωάννης Ζερβομανωλάκης, Μαιευτήρας-Χειρουργός-Γυναικολόγος, Δρ Πανεπιστημίου Βόννης, εξειδικευμένος στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, επισημαίνοντας ότι η εξέλιξη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να προσφέρει αρωγή και να αποτελέσει λύση  και για τους ογκολογικούς ασθενείς.

Ειδικότερα, όπως ανέφερε ο κ. Ζερβομανωλάκης στο dailypharmanews.gr, επιστημονικές μελέτες, όπως της ιατρικής σχολής του Cornell University, ήδη από το 2008, αναφέρουν ότι εφαρμόζοντας σωστά τις ενδεικνυόμενες επιστημονικές πρακτικές διατήρησης της γονιμότητας πριν από την έναρξη της θεραπείας (όπως με την κατάψυξη ωαρίων) υπάρχει απόλυτη ασφάλεια για την απόκτηση ενός υγιούς μωρού.

«Η χρήση αποτελεσματικών πρωτοκόλλων διέγερσης των ωοθηκών πριν τη χημειοθεραπεία ή και την ακτινοθεραπεία, η κατάψυξη των εμβρύων, των ωαρίων ή του σπέρματος, με πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης μετά την απόψυξη και η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού, είναι μερικές από τις μεθόδους που δίνουν την ευκαιρία στους ασθενείς να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους», ανέφερε ο κ. Ζερβομανωλάκης. Προϋπόθεση αποτελεί η συνεργασία ογκολόγων και γυναικολόγων με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Τέλος, ο κ. Ζερβομανωλάκης, απαντώντας σε ερώτηση του dailypharmanews.gr, για την ασφάλεια της γυναίκας που πέρασε τη δοκιμασία της ασθένειας και της αντικαρκινικής θεραπείας, να μείνει έγκυος, τόνισε ότι επιστημονικά ερευνητικά δεδομένα διαπιστώνουν ότι πρώην ογκολογικοί ασθενείς που έμειναν έγκυοι μετά τη θεραπεία δεν παρουσίασαν αυξημένο κίνδυνο υποτροπής της νόσου.