Επειδή δεν παρουσιάζονται μόνο γυναικολογικές αλλοιώσεις από τον HPV είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλα όσα αφορούν τις συγκεκριμένες βλάβες στην πρωκτική περιοχή.

Συνέντευξη: Ρούλα Σκουρογιάννη

Είναι δυσάρεστα εντυπωσιακή η διαπίστωση των ειδικών ότι περίπου 3 στους 4 σεξουαλικά ενεργούς ενήλικες είναι φορείς του ιού HPV. Παγκοσμίως, περίπου το 10% των γυναικών όλων των ηλικιών με φυσιολογικό τεστ Παπανικολάου είναι φορείς του HPV, 8-10% στη Βόρεια Ευρώπη, 6-8% στη Νότια Ευρώπη και περίπου 6% στην Ελλάδα.

Οι βλάβες από τον ιό, όμως, δεν περιορίζονται μόνο στις γυναίκες και δεν αφορούν μόνο την περιοχή του τραχήλου της μήτρας.

Ο HPV προκαλεί κοινά θηλώματα και κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων. Ενώ για τους περισσότερους ανθρώπους ο ιός είναι αβλαβής και το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι σε θέση να τον καταστείλει, μπορεί ωστόσο, να προκαλέσει μια σειρά προκαρκινικών βλαβών ακόμα και διηθητικών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πρωκτού, του τραχήλου, του πέους, του κόλπου, του αιδοίου και του στοματοφάρυγγα.

Οι αλλοιώσεις στην περιοχή του πρωκτού, που οφείλονται σε μόλυνση από τον ιό HPV, είναι πολύ συχνές σε άνδρες και γυναίκες και χρήζουν αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Για το θέμα, αυτό και για τον τρόπο διαπίστωσης της ύπαρξης HPV λοίμωξης στο πρωκτικό κανάλι, μιλήσαμε με το Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Χριστόφορο Λοιζίδη*, ο οποίος μας εξήγησε ό,τι αφορά στην πρόληψη αλλά και την ενδεδειγμένη θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού.  

DPhN: Κύριε Λοιζίδη, αποτελεί μία δυσάρεστη πραγματικότητα η ολοένα και αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης κονδυλωμάτων στη γεννητική και πρωκτική περιοχή. Ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισής τους;

Είναι, όντως, μια πραγματικότητα που ωστόσο, μπορεί να αντιμετωπιστεί με το σωστό τρόπο και καθοδήγηση, κυρίως από ομάδα ιατρών. Απαραίτητο για κάθε άντρα και γυναίκα είναι χωρίς άγχος, να έχει κατά νου πως, εφόσον έχει ενεργή σεξουαλική ζωή, θα  πρέπει να ελέγχεται για την πιθανότητα προσβολής από τον ιό HPV.

 Η ύπαρξη κάποιας ορατής ή ψηλαφητής βλάβης που μοιάζει με κρεατοελιά ή ψηλαφητή πλάκα με τραχεία επιφάνεια, στη γεννητική ή περιπρωκτική περιοχή, θα πρέπει να μας θέσει την υποψία και να απευθύνουμε σε κάποιον ειδικό.

Από κει και πέρα, προτείνεται ο προληπτικός έλεγχος σε άτομα που έχουν πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους ή σεξουαλικές πρακτικές που αυξάνουν την πιθανότητα να προσβληθούν περιοχές που είναι δύσκολο να ανευρευθούν στην αυτοεξέταση, όπως π.χ. τα ενδοπρωκτικά κονδυλώματα.

Τέλος, το πολυδύναμο εμβόλιο που έχει παρασκευαστεί και χρησιμοποιείται προς το παρόν στη χώρα μας μόνο για τον προληπτικό εμβολιασμό νέων κοριτσιών και γυναικών είναι ένα άλλο δυνατό μέσο αντιμετώπισης, ίσως και το πιο αποτελεσματικό.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε με απλά λόγια, ας είμαστε υποψιασμένοι και ενημερωμένοι, χωρίς πανικό, γιατί τα κονδυλώματα είναι πολύ πιθανόν να μας απασχολήσουν κάποια στιγμή της ζωής μας, τουλάχιστον για να εμβολιαστούμε.

DPhN: Τις περισσότερες φορές, φαίνεται να αρκεί στον ασθενή η απαλλαγή από τα εξωτερικά κονδυλώματα, κυρίως για αισθητικούς λόγους. Τι γίνεται, όμως, με αυτά που είναι πιο εσωτερικά; Το πρωκτικό παπ Τεστ δεν είναι μία ευρέως γνωστή εξέταση. Ποιες πληροφορίες μας δίνει και σε ποιους απευθύνεται;

Συνήθως, κάποιος ή κάποια θα οδηγηθεί στο γιατρό από την παρουσία εξωτερικών κονδυλωμάτων. Οι γυναίκες με το τεστ Παπανικολάου που πραγματοποιούν, ανευρίσκουν την παρουσία HPV λοίμωξης στον τράχηλο. Υπάρχει και ανάλογη εξέταση για τη διερεύνηση του πρωκτικού καναλιού που, δυστυχώς, στη χώρα μας είναι ελάχιστα γνωστή.

Το πρωκτικό τεστ Pap, έχει την ίδια φιλοσοφία, με την αρχική εξέταση που περιέγραψε ο Έλληνας γιατρός Γεώργιος Παπανικολάου, το 1928, και σε συνδυασμό με σύγχρονες τεχνικές in situ υβριδισμού μας δίνει πληροφορίες τόσο για την ύπαρξη HPV λοίμωξης στο πρωκτικό κανάλι, όσο και για την ενεργότητα της, καθώς και για την ύπαρξη πιθανής κυτταρικής ατυπίας, προκαρκινικών ή καρκινικών αλλοιώσεων. Πρόκειται για μια γρήγορη, εύκολη και φθηνή εξέταση με πολύ αξιόπιστα αποτελέσματα που, παρότι δεν υπάρχουν ακόμα καθορισμένα μεσοδιαστήματα για το κάθε πότε θα πρέπει να πραγματοποιείται, από την κλινική εμπειρία φαίνεται να έχει μεγάλη αξία και χρησιμότητα.

Μπορεί, αν κάποιος κάνει μια έρευνα στο διαδίκτυο, να έχει την εντύπωση πως είναι μια εξέταση που αφορά οροθετικούς ομοφυλόφιλους άνδρες, κάτι που είναι λανθασμένο. Απλώς, τα στοιχεία που υπάρχουν ως σήμερα από μελέτες έχουν προκύψει από αυτή την ομάδα και εκεί υπάρχουν πιο σαφείς οδηγίες για το πότε και κάθε πότε πρέπει να εφαρμόζεται.

Το τεστ Pap πρωκτού είναι μια εξέταση που θα πρέπει να πραγματοποιούν άντρες που κάνουν σεξ με άνδρες, άνδρες και γυναίκες που ανεξάρτητα με τους σεξουαλικούς συντρόφους που επιλέγουν, απολαμβάνουν το πρωκτικό σεξ ή τα πρωκτικά παιχνίδια.

Το σεξ δεν είναι κάτι που επιδέχεται κριτικής και για αυτό θα πρέπει να δομηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης ασθενούς με το γιατρό τους και να του αναφέρεται το πραγματικό λόγο της επίσκεψης τους.

DPhN: Εκτός από το γυναικολόγο και το δερματολόγο, ποιες άλλες ειδικότητες εμπλέκονται στη διάγνωση του HPV και τη θεραπεία των κονδυλωμάτων;

Η κάθε ειδικότητα έχει τη δική της συμβολή και εξειδίκευση. Όταν μπορεί να υπάρξει συνεργασία μεταξύ τους δίνονται ιδανικά αποτελέσματα.  Ο Δερματολόγος και ο Γυναικολόγος είναι δυο ειδικότητες που πρωταγωνιστούν και δίνουν την αρχική διάγνωση. Ο Γαστρεντερολόγος, ο Γενικός Χειρουργός και ο Κυτταρολόγος συνεργάζονται και παρεμβαίνουν όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο. Το σημαντικό είναι να δίνεται η δυνατότητα στον ασθενή να έχει χωρίς κόπο σωστή καθοδήγηση και πρόσβαση στους γιατρούς ανάλογα με το θέμα που αντιμετωπίζει. Στην Κ41* αυτό προσπαθούμε να του προσφέρουμε.

DPhN: Η επίσκεψη του ενδιαφερόμενου σε τόσες πολλές ειδικότητες είναι μάλλον δύσκολη. Υπάρχουν συνεργαζόμενες ομάδες γιατρών των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων; Αναφερόμαστε σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Φυσικά, σε πολλά δημόσια νοσοκομεία, υπάρχουν όλες οι αναφερόμενες ειδικότητες και μπορεί κάποιος να απευθυνθεί, αν και δεν είναι γνωστό κατά πόσο είναι οργανωμένη κάποια μονάδα αντιμετώπισης κονδυλωμάτων, και σίγουρα δεν είναι γνωστό να πραγματοποιείται κάπου το τεστ Pap πρωκτού. Στον ιδιωτικό τομέα, υπάρχουν κάποια ιατρεία που ασχολούνται με τη διάγνωση και θεραπεία του HPV. Είναι σημαντικές αυτές οι προσπάθειες. Στη δική μας ομάδα, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο πρόληψης και αντιμετώπισης κονδυλωμάτων και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων μολύνσεων ανάλογων με αυτών του εξωτερικού.

 DPhN: Το σημαντικό είναι ότι τα κονδυλώματα μπορούν να προληφθούν. Ο εμβολιασμός στα κορίτσια είναι γνωστός αν και όχι όσο διαδεδομένος θα έπρεπε. Για τους νεαρούς άνδρες τι ισχύει και τι θα έπρεπε να γνωρίζουν τόσο οι έφηβοι όσο και οι γονείς τους; 

Πράγματι, πλέον υπάρχει τρόπος πρόληψης, και κατ΄ επέκταση, αντιμετώπισης των κονδυλωμάτων και αυτός συνίσταται στον εμβολιασμό των ατόμων πριν την έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής και την επαφή τους με τον ιό HPV.

Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού, υπάρχει έγκριση για δωρεάν χορήγηση σε  κορίτσια και νέες γυναίκες από 12 έως 18 ετών. Προσπαθούμε να συμβάλλουμε όσο μπορούμε στην ενημέρωση προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς το σύνολο του πληθυσμού θα πρέπει να εμβολιάζεται και αυτό φαίνεται από δεδομένα που έχουν προκύψει από άλλες χώρες που εφαρμόζεται σε ικανοποιητικό ποσοστό ο συγκεκριμένος εμβολιασμός.

Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι άνδρες ή γυναίκες που έχουν ήδη εκτεθεί σε ένα ή περισσότερα από τα στελέχη του HPV θα μπορούσαν ακόμα να επωφεληθούν από το εμβόλιο. Ο εμβολιασμός μπορεί να προστατεύσει από τα στελέχη στα οποία δεν έχουν εκτεθεί και  οδηγούν σε κονδυλώματα ή άλλες μεταβολές των κυττάρων, συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου.

Το «θεραπευτικό εμβόλιο» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να αναφέρεται σε εμβόλια που μπορούν να θεραπεύσουν ασθένειες, αφού πρώτα έχουν αναπτυχθεί, ωστόσο, χρειάζεται περαιτέρω μελέτη στον τομέα αυτό.

Είναι σημαντική η συζήτηση με το γιατρό για τα οφέλη του εμβολιασμού και η επιλογή, ανεξάρτητα από την ηλικία και το φύλο, αυτού που θα προσφέρει τη μέγιστη προστασία ανάλογα με τις σεξουαλικές επιλογές. Όλοι πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τόσο τη δική μας υγεία και την πιθανότητα ανάπτυξης κονδυλωμάτων όσο και την πιθανότητα μετάδοσής τους στους συντρόφους μας.

Όσο για νέα κορίτσια και αγόρια. Υπάρχει όπως προαναφέρθηκε το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού νέων κοριτσιών από 12 ετών. Ελπίζουμε πως σύντομα θα επεκταθεί ο εμβολιασμός και στα νέα αγόρια.

* Χριστόφορος Λοιζίδης, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, μέλος της ιατρικής ομάδας k41.