ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

Τάσος Τερζής, Πρόεδρος του ΦΣ Έβρου: Αναγκαία η λήψη μέτρων από την πολιτεία για τα συμπληρώματα διατροφής

Τάσος Τερζής, Πρόεδρος του ΦΣ Έβρου:  Αναγκαία η λήψη μέτρων από την πολιτεία για τα συμπληρώματα διατροφής

Η δυναμική της αγοράς συμπληρωμάτων διατροφής στη χώρα μας κρύβει κινδύνους για το καταναλωτικό κοινό, εάν δεν ληφθούν ορισμένα μέτρα από πλευράς πολιτείας.

 

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

 

Αυτό είναι το επιστέγασμα των όσων ανέφερε ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Έβρου κ. Τάσος Τερζής μιλώντας σε στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Παρόν και μέλλον των Συμπληρωμάτων Διατροφής στην ανάπτυξη του Ελληνικού Φαρμακείου» το οποίο διεξήχθη στο πλαίσιο του 18ου  Pharma Point στη Θεσσαλονίκη.

Η αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής στην Ελλάδα φαίνεται πως θα έχει μία δυναμική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Όπως ανέφερε ο κ. Τερζής στη χώρα μας είναι ακόμη σχετικά χαμηλά αλλά στον υπόλοιπο κόσμο και ειδικά σε κάποιες χώρες, όπως στην Αμερική και στη Δυτική Ευρώπη, η χρήση τους είναι ιδιαίτερα αυξημένη και βαίνει αυξανόμενη. Η παγκόσμια αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής εκτιμάται ότι το 2020 θα φτάσει τα 180 δισ. δολάρια. Το 80% των ενηλίκων στις ΉΠΑ κάνουν χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ενώ στη Βρετανία το ποσοστό ήδη το 2007 έφτανε στο 40%.

Η χρήση λοιπόν των συμπληρωμάτων διατροφής θα βαίνει διαρκώς αυξανόμενη. Ωστόσο, το κοινό, όπως είπε, είναι όλο και πιο (παρα)πληροφορημένο από διάφορες αναξιόπιστες πηγές τη στιγμή που η αύξηση της αγοράς δημιουργεί «ευκαιρίες» για καθένα που επιθυμεί να κερδίσει γρήγορα κι εύκολα χωρίς να σέβεται την ποιότητα και τη Δημόσια Υγεία.

Με δεδομένο ότι τα συμπληρώματα διατροφής έχουν τοξικότητα, αλληλεπιδράσεις, ασυμβατότητες ενώ η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι πάντα αποδεδειγμένη, είναι αναγκαίο να γίνουν ορισμένα πράγματα προς όφελος του πολίτη.

Ο κ. Τερζής από την αρχή της ομιλίας του επισήμανε το γεγονός ότι αν και μιλάμε για «συμπληρώματα διατροφής» βρίσκονται στο φαρμακείο. Έθεσε λοιπόν μία σειρά επί μέρους ερωτημάτων προκειμένου να απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα για το εάν τελικά τα συμπληρώματα διατροφής είναι τρόφιμα ή φάρμακα.

Συνοπτικά ο κ. Τερζής σημείωσε ότι τα συμπληρώματα διατροφής περιέχουν συστατικά που λαμβάνουμε από τις τροφές αλλά περιέχουν και συστατικά που ένας μέσος Έλληνας ποτέ δεν θα λάμβανε από τις τροφές του.  Έχουν φαρμακολογική δράση και μάλιστα πολλά συμπληρώματα διατροφής κυκλοφορούν ακόμη με κουπόνι, ως φάρμακα που συνταγογραφούνται για παθήσεις. Μπορεί επίσης να έχουν αλληλεπιδράσεις με φαρμακευτική αγωγή ενώ πολλά από αυτά και σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, εάν ληφθούν σε ποσότητα αρκετά μεγαλύτερη από την συνιστώμενη ημερήσια δόση ενδεχομένως να εμφανίσουν ζητήματα τοξικότητας.

Ο κ. Τερζής απαντώντας ένα – ένα τα ερωτήματα που έθεσε, στάθηκε ιδιαίτερα στο ποιο   πλαίσιο ρυθμίζει την παραγωγή και κυκλοφορία τους λέγοντας ότι «εδώ μπαίνουν πάρα πολλά ερωτηματικά. Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι στις περισσότερες χώρες του κόσμου, όχι μόνο στην Ελλάδα,  (τα συμπληρώματα διατροφής) κατηγοριοποιούνται κυρίως ως τρόφιμα και όχι ως φάρμακα και επομένως το πλαίσιο που ρυθμίζει την παραγωγή και την κυκλοφορία τους είναι λιγότερο αυστηρό από εκείνο των φαρμάκων ενώ δεν θα έπρεπε κατά την άποψή μου να είναι έτσι».

Εξέφρασε δε τον προβληματισμό του για το ποιος εγγυάται τα ποιοτικά στάνταρ παρασκευής και διάθεσης αυτών των προϊόντων θυμίζοντας ότι «στην Ελλάδα για μία εταιρεία που θέλει να κυκλοφορήσει ένα συμπλήρωμα διατροφής απαιτείται μία απλή γνωστοποίηση φακέλου στον ΕΟΦ». Το ερώτημα ωστόσο για τον κ. Τερζή είναι «από εκεί και πέρα τι γίνεται όμως;»

Και βέβαια ένας άλλο σοβαρό ζήτημα έχει να κάνει με το ποιος μπορεί να τα χορηγήσει, με τον πρόεδρο του ΦΣ Έβρου να θυμίζει ότι τα συμπληρώματα διατροφής «δεν δίνονται μόνο από τα φαρμακεία αλλά και από συγκεκριμένες άλλες πηγές υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και φυσικά και από το διαδίκτυο».

Έθεσε τέλος το ερώτημα για το εάν η χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής είναι evidence based, για το εάν και κατά πόσο δηλαδή όταν προτείνει ο φαρμακοποιός ένα συμπλήρωμα σε κάποιον που το θέλει για μία συγκεκριμένη χρήση είναι βέβαιος ότι αυτό το συμπλήρωμα διατροφής πράγματι θα τον βοηθήσει. «Πόσο αξιόπιστες είναι οι μελέτες, εάν υπάρχουν, οι οποίες να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα αυτού του προϊόντος; Υπάρχει ένα ζήτημα με τα συμπληρώματα διατροφής, τα περισσότερα από αυτά έχουν βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και γενικά ουσίες που δεν είναι πατενταρισμένες και δεν μπορεί να είναι πατενταρισμένες. Δεν υπάρχει κίνητρο για τη διεξαγωγή μελετών από τις εταιρείες. Μη πατενταρισμένα προϊόντα δυστυχώς έχουν πολύ μειωμένο κίνητρο διεξαγωγής κλινικών ή φαρμακοεπιδημιολογικών μελετών που θα μας έδιναν και πιο ασφαλή αποτελέσματα για την πραγματική αποτελεσματικότητα ή τοξικότητά τους».

Ο φαρμακοποιός, σημείωσε ο κ. Τερζής χρειάζεται να έχει τέτοιες μελέτες στα χέρια του. Είναι σημαντικό «να μπορούμε για τους κατάλληλους ανθρώπους, τις κατάλληλες παθήσεις και τις κατάλληλες κατηγορίες ασθενών να προτείνουμε και το κατάλληλο προϊόν».

Ζητήματα ασφάλειας

Εκτός όμως από τα ζητήματα αποτελεσματικότητας, υπάρχουν και τα ζητήματα ασφάλειας. Καταρχήν υπάρχουν συμπληρώματα διατροφής με μικρότερη (ή μεγαλύτερη) πραγματική περιεκτικότητα από την αναγραφόμενη. Το θέμα βεβαίως είναι ποιος κάνει τον έλεγχο. Στην πραγματικότητα κανείς. Μπορεί ο ΕΟΦ κάποια στιγμή να επιλέξει να πάρει κάποια προϊόντα της τάδε εταιρείας και τσεκάρει ότι πράγματι καλύπτει ό,τι αναγράφεται στη συσκευασία τους αλλά οι έλεγχοι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με τους ελέγχους που γίνονται στο φάρμακο και οι οποίοι είναι πολύ πιο αυστηροί.

Θέματα ασφαλείας πέρα από την πραγματική περιεκτικότητα του συμπληρώματος είναι ακόμη η πιθανότητα επιμόλυνσής του με άλλες ουσίες, η ύπαρξη συνθετικού ενεργού συστατικού αντί της κατά τον ισχυρισμό της εταιρείας φυσικής προέλευσής του, η προσθήκη ουσιών που θεωρούνται φάρμακα ή ανάλογα φαρμάκων, ζητήματα απορρόφησης του δραστικού συστατικού, φαρμακοκινητικές ασυμβατότητες ή συστατικά και Παρασκευή άγνωστης προέλευσης.

Όλα αυτά τα θέματα ασφαλείας υπάρχουν, όπως είπε ο κ. Τερζής σ’ ένα περιβάλλον, όπου η παγκοσμιοποίηση της παραγωγής και διανομής των συμπληρωμάτων διατροφής κάνει έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά δύσκολη τη διασφάλιση της ποιότητάς τους.

Μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν την ασφάλεια είναι βεβαίως και το γεγονός ότι η προμήθεια συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να γίνει από διάφορες πηγές όπως π.χ.  διαδίκτυο, telemarketing, καταστήματα βιολογικών, λαϊκές, σούπερ μάρκετ και όχι μόνο από το φαρμακείο, οπότε η χρήση τους αλλά και η σύνθεσή τους μπορεί να μην είναι γνωστή στο γιατρό ή το φαρμακοποιό του χρήστη.

 

Προτάσεις

Απέναντι σε όλα αυτά ο κ. Τερζής πρότεινε τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων διασφάλισης της ποιότητας και ποιότητας των συμπληρωμάτων διατροφής.

Κύριο μέτρο είναι οι εκπαιδευτικές καμπάνιες ενημέρωσης κοινού αλλά και επαγγελματιών υγείας για τη σημασία της ποιότητας στα συμπληρώματα διατροφής

Δημόσιοι Οργανισμοί Υγείας, Επιστημονικοί Σύλλογοι και Εταιρείες, Βιομηχανία πρέπει να επενδύσουν, όπως είπε ο κ. Τερζής, σε εκπαιδευτικές ενημερωτικές καμπάνιες ως προς την επιλογή ποιοτικών συμπληρωμάτων διατροφής και να ενημερώσουν για τους πιθανούς κινδύνους από προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας και προέλευσης.

Στο πλαίσιο αυτό οι καταναλωτές πρέπει να είναι ενήμεροι ότι τα προϊόντα που προμηθεύονται πρέπει να ελέγχονται από ανεξάρτητους οργανισμούς  πιστοποίησης ώστε να διασφαλίζεται ότι πράγματι περιέχουν ό,τι αναγράφεται. Αλλά και ότι αυτό που αναγράφεται είναι ασφαλές.

Σημαντικό τέλος, είναι οι καμπάνιες αυτές να επικεντρωθούν στα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού (ηλικιωμένοι, παιδιά, εγκύους, στρατιωτικούς και άτομα που γυμνάζονται εντατικά).

Άλλο μέτρο είναι να γίνουν επαρκείς δημόσιες επενδύσεις σε φορείς πιστοποίησης των συμπληρωμάτων διατροφής. Είναι ευθύνη του κράτους και της ΕΕ να δημιουργήσει και να στελεχώσει φορείς πιστοποίησης αυτών των προϊόντων. Ο ΕΟΦ δεν έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό σήμερα, εκτίμησε ο κ. Τερζής «Με το ζόρι το κάνει για τα φάρμακα, πόσο μάλλον για τα συμπληρώματα διατροφής».

Ένα τρίτο μέτρο είναι η διασφάλιση ότι όλα τα συμπληρώματα διατροφής συμμορφώνονται με θεσμοθετημένες, καθολικές και επιστημονικά βασισμένες απαιτήσεις ως προς την ταυτότητα των συμπληρωμάτων διατροφής, την περιεκτικότητα, την ποιότητα κατασκευής και την καθαρότητα. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγεται, όπως είπε ο κ. Τερζής η κυκλοφορία συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν και αμιγώς φαρμακευτικές ουσίες ή ανάλογα αυτών τα οποία δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στα συμπληρώματα.

Πολύ βασικό για τον κ. Τερζή είναι η εισαγωγή μίας καθολικής «κοινής ονομασίας» (ΙΝΝ), στο πλαίσιο που αυτό γίνεται και για τα φάρμακα. «Με αυτόν τον τρόπο, όταν αναφερόμαστε σε συγκεκριμένη δραστική ή συγκεκριμένο εκχύλισμα, θα εννοούμε ακριβώς το ίδιο πράγμα» εξήγησε ο πρόεδρος του ΦΣ Έβρου .

Σημαντική τέλος είναι η ενίσχυση των διαρκών ελέγχων ποιότητας, αλλά και της φαρμακοεπαγρύπνησης στα συμπληρώματα διατροφής. Τέτοια δεδομένα θα ενισχύσουν την ασφάλεια των χρηστών συμπληρωμάτων διατροφής αλλά και θα βοηθήσουν την πολιτεία να κατανοήσει αν τα «εθελοντικά» στάνταρ είναι αρκετά ή εάν θα πρέπει να προχωρήσει σε περαιτέρω αυστηροποίηση του πλαισίου.

Με δεδομένο ότι τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και στη χώρα μας ο κ. Τερζής κατέληξε στα εξής τελικά συμπεράσματα:

Η πολιτεία πρέπει να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και τη διασφάλιση της ποιότητας των συμπληρωμάτων διατροφής

Οι επιστήμονες υγείας έχουν κομβικό ρόλο στην ορθή ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση του κοινού, καθώς και στην αποφυγή χρήσης επικίνδυνων και κακών ποιοτικά συμπληρωμάτων διατροφής

Για να το κάνουν αυτό απαιτείται η συνδρομή από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς στα θάματα ποιότητας και η διαρκής εκπαίδευσή τους στη βαθύτερη γνώση των συμπληρωμάτων διατροφής σε όλο τους το φάσμα (ενδείξεις, αντενδείξεις, αλληλεπιδράσεις, ασυμβατότητες, τοξικότητες, evidence based δράση)