Εξαιρετικά σημαντικό το ερευνητικό έργο της Μονάδας Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του του ΕΚΠΑ στη λειτουργία της IMS

Το εκπαιδευτικό συνέδριο της Παγκόσμιας Εταιρείας του Πολλαπλού Μυελώματος (International Myeloma Society-IMS), διοργανώνεται στις 26 και 27 Οκτωβρίου, στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο Royal Olympic.

Η Παγκόσμια Εταιρεία του Πολλαπλού Μυελώματος αποτελεί τον κύριο παγκόσμιο φορέα για την αντιμετώπιση του πολλαπλού μυελώματος και την ενημέρωση ασθενών και συγγενών τους.

Η χώρα μας, μέσω της Μονάδας Πλασματο-κυτταρικών Δυσκρασιών της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, μετέχει ενεργά στη λειτουργία της IMS και κατέχει ιδιαίτερα σημαντική θέση μεταξύ των χωρών που ασχολούνται με τη θεραπεία και την έρευνα στο πολλαπλούν μυέλωμα.

Επιπρόσθετα, έχει κυρίαρχη θέση και στο χώρο της ΝΑ Ευρώπης, καθώς ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Μελέτιος Α. Δημόπουλος, είναι πρόεδρος της Βαλκανικής Ομάδας Μελέτης του Πολλαπλού Μυελώματος.

Για τους λόγους αυτούς, η IMS επέλεξε να οργανώσει εκπαιδευτικό συνέδριο στην Αθήνα με τη συμμετοχή ομιλητών-κορυφαίων ερευνητών του μυελώματος-από όλο τον κόσμο. Η εκδήλωση θα καλύψει όλο το φάσμα του πολλαπλού μυελώματος, από τη διάγνωση μέχρι τη θεραπεία και τις επιπλοκές της νόσου και των θεραπειών που δίδονται. Θα γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην ανοσοθεραπεία και ο αντιπρόεδρος της IMS, Nikhil Munshi, καθηγητής Αιματολογίας στο πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ, θα μιλήσει για την ανοσοθεραπεία με τροποποιημένα λεμφοκύτταρα (CAR-T cells), που αποτελεί μεγάλη ελπίδα για την ίαση της νόσου.

Η εκδήλωση αποτελεί ιδιαίτερο γεγονός για την ευρύτερη περιοχή και αναμένονται ιατροί που ασχολούνται με τις πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες από όλες τις χώρες των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης και του Ισραήλ. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι η εκδήλωση συνδιοργανώνεται από το ΕΚΠΑ, ενώ εκτός του Πρύτανη, ομιλητές στην εκδήλωση είναι και τέσσερα μέλη ΔΕΠ του ΕΚΠΑ, τα τρία από τη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών.

Το εξαιρετικό επιστημονικό και ερευνητικό έργο της Μονάδας Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών του ΕΚΠΑ

Για το έργο της Μονάδας Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών, ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Μελέτιος Α. Δημόπουλος, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «έχει ιδιαίτερη επικέντρωση, πέρα από την βασική και τη μεταφραστική έρευνα, και στην κλινική έρευνα με τη διεξαγωγή κλινικών μελετών για την καλύτερη αντιμετώπιση των αρρώστων της Μονάδας». Οι κλινικές μελέτες παρέχουν νεότερες και πρωτοποριακές θεραπείες στους αρρώστους με πλασματο-κυτταρικές δυσκρασίες, και ιδιαίτερα σε αρρώστους που έχουν περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές λόγω ανθεκτικής νόσου (έχουν δηλαδή εξαντλήσει τις καθιερωμένες θεραπείες). Επίσης παρέχουν στους ασθενείς τη δυνατότητα νέων συνδυασμών με αυξημένη αποτελεσματικότητα και πιθανώς μειωμένη τοξικότητα, προσπαθούν να εξασφαλίσουν εξατομικευμένη αντιμετώπιση σε ομάδες αρρώστων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (όπως συγκεκριμένες χρωμοσωματικές ανωμαλίες), παρέχουν τα υψηλού κόστους φάρμακα και τις εργαστηριακές/απεικονιστικές εξετάσεις δωρεάν στους αρρώστους και εξασφαλίζουν το υψηλότερο επίπεδο όσον αφορά την θεραπευτική προσέγγιση και παρακολούθηση των ασθενών.

Τα αποτελέσματα αυτών των κλινικών μελετών έχουν οδηγήσει στην καθιέρωση νέων θεραπειών στις πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες οι οποίες έχουν αλλάξει δραματικά τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των νοσημάτων αλλά επίσης έχουν βελτιώσει εντυπωσιακά την έκβαση και την πρόγνωση των αρρώστων οι οποίοι αντιμετωπίζονται σήμερα με αυτές. Πολλές από τις θεραπείες που εγκρίθηκαν τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών καθοδηγήθηκαν από τον Καθηγητή κ. Δημόπουλο και  από τη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών, η οποία επιπλέον  αποτέλεσε και το κέντρο (μεταξύ πλήθους κέντρων σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία) με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην κλινική έρευνα.

Τέτοιες θεραπείες, που σήμερα αποτελούν βασικές θεραπευτικές επιλογές σε όλο τον κόσμο, είναι η καθιέρωση των συνδυασμών λεναλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης, πομαλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης, ελοτουζουμάβης με λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη,  δαρατουμουμάβης με λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη, καρφιλζομίδης και δεξαμεθαζόνης σε αρρώστους με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα. Επίσης οι συνδυασμοί ριτουξιμάβης με κυκλοφωσφαμίδη και δεξαμεθαζόνη στη Μακροσφαιριναιμία Waldenström, της ιβρουτινίβης με ή χωρίς ριτουξιμάβη στη Μακροσφαιριναιμία Waldenström, και ο συνδυασμός βορτεζομίδης και δεξαμεθαζόνης στην AL αμυλοείδωση καθιερώθηκαν μετά από κλινική έρευνα υπό την καθοδήγηση του Πρύτανη του ΕΚΠΑ.

Η Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών και το πρωτοποριακό κλινικό της έργο 

Η Μονάδα λειτουργεί στην Αιματολογική / Ογκολογική Μονάδα της Θεραπευτικής Κλινικής περισσότερο από 20 χρόνια και έχει να επιδείξει ιδιαίτερο και πρωτοποριακό κλινικό και ερευνητικό έργο στις πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες. Διευθυντής της Μονάδας, όπως και της Θεραπευτικής Κλινικής είναι ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Μελέτιος Α Δημόπουλος. Το ανθρώπινο δυναμικό της μονάδας αποτελείται από ιατρούς μέλη ΔΕΠ του ΕΚΠΑ (Καθηγητή Ευάγγελο Τέρπο, Αν. Καθηγητή Ευστάθιο Καστρίτη, Αν. Καθηγήτρια Φλώρα Ζαγουρή και Επ. Καθηγήτρια Μαρία Γαβριατοπούλου), ιατρούς πανεπιστημιακούς υποτρόφους του ΕΚΠΑ, ειδικευόμενους ιατρούς και ιατρούς επιστημονικούς συνεργάτες, νοσηλεύτριες, νοσηλευτές των κλινικών μελετών και προσωπικό υπεύθυνο για τη γραμματειακή και οργανωτική υποστήριξη της μονάδας και των κλινικών μελετών.

Η επικέντρωση της μονάδας αφορά στη διάγνωση, παρακολούθηση και  αντιμετώπιση αρρώστων με πλάσματοκυτταρικές δυσκρασίες, όπως με πολλαπλούν μυέλωμα, πρωτοπαθή (AL) αμυλοείδωση, Μακροσφαιριναιμία του Waldenström και άλλες σπανιότερες πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες, όπως νόσοι εξ εναποθέσεων μονοκλωνικών ανοσοσφαιρινών, σύνδρομο POEMS, σύνδρομο Schnitzler κ.αλ.

Κάθε χρόνο, η Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών:

• δέχεται περίπου 20.000 επισκέψεις που αφορούν τη διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση αρρώστων με πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες (80-100 ασθενείς ημερησίως),
• χορηγεί θεραπεία σε περίπου 160 νεοδιαγνωσμένους αρρώστους με πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες και σε 500 ασθενείς με πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες σε διάφορες φάσεις της νόσου τους, 
• πραγματοποιεί περίπου 40 αυτόλογες μεταμοσχεύσεις σε αρρώστους με μυέλωμα,
• αντιμετωπίζει περίπου 100 νέους αρρώστους με πολλαπλούν μυέλωμα. Το πολλαπλούν μυέλωμα είναι μία κακοήθης νόσος των πλασματοκυττάρων,  δηλαδή των κυττάρων του αίματος τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των ανοσοσφαιρινών / αντισωμάτων.  Η νόσος αυτή μπορεί να εκδηλώνεται με διαταραχές όπως αναιμία, οστικοί πόνοι και κατάγματα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια και υπερασβεστιαιμία. Η αντιμετώπιση της νόσου μπορεί να είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και απαιτητική και πέρα από την θεραπεία που αφορά στην ίδια την καταστολή των κακοήθων πλασματοκυττάρων απαιτεί και την αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου και τη συνολική υποστηρικτική αγωγή του αρρώστου. Για τους νεότερους ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα,  η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει και τη χορήγηση αυτόλογης μεταμοσχεύσεις αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (μυελού των οστών).

Περίπου 35 άρρωστοι διαγιγνώσκονται επίσης κάθε χρόνο στην Μονάδα με πρωτοπαθή συστηματική (AL) αμυλοείδωση, ένα σχετικά σπάνιο νόσημα το οποίο χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση ινιδίων μιας άμορφης ουσίας που ονομάζεται αμυλοειδές και η οποία προέρχεται από τις ανοσοσφαιρίνες (τις ελαφρές αλυσίδες τους) που παράγονται από κακοήθη πλασματοκύτταρα. Το νόσημα αυτό μπορεί να προσβάλλει την καρδιά, τους νεφρούς, το συκώτι, τα νεύρα και άλλα όργανα και η αντιμετώπισή του είναι ιδιαίτερα περίπλοκη καθώς απαιτεί συνολική αντιμετώπιση τόσο του υποκειμένου κακοήθους νοσήματος όσο και των επιπλοκών όπως είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, η νεφρική ανεπάρκεια, η ηπατική δυσλειτουργία και η νευροπάθεια.

 Η  Μακροσφαιριναιμία του Waldenström είναι ένα σπάνιο λέμφωμα το οποίο χαρακτηρίζεται από την διήθηση του μυελού των οστών από κακοήθη λεμφοκύτταρα τα οποία όμως παράγουν μονοκλωνική ανοσοσφαιρίνη τύπου IgM η οποία μπορεί να προκαλεί διάφορα προβλήματα όπως υπέργλοιότητα του αίματος, νευροπάθεια κ.α.  Στη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών αντιμετωπίζουμε περίπου 15-20 καινούργιους αρρώστους με αυτό το σπάνιο λέμφωμα κάθε χρόνο, με θεραπείες που αφορούν την χορήγηση χημειοθεραπείας αλλά και άλλων παρεμβάσεων όπως είναι η  πλασμαφαίρεση για την αφαίρεση από το αίμα της  τοξικής ανοσοσφαιρίνης IgM.

Κάθε χρόνο στη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών διαγιγνώσκονται περίπου 25 άρρωστοι με πολλαπλούν μυέλωμα, το οποίο όμως δεν έχει προκαλέσει συμπτώματα και χαρακτηρίζεται ως ασυμπτωματικό πολλαπλούν μυέλωμα. Οι άρρωστοι αυτοί παρακολουθούνται στενά ούτως ώστε να ξεκινήσουν θεραπεία όταν αυτό απαιτηθεί αλλά και να αποφύγουν τη χορήγηση θεραπείας εάν αυτό πράγματι δεν είναι αναγκαίο.  Περίπου 80 νέες περιπτώσεις μονοκλωνικής γαμμαπάθειας αδιευκρίνιστης σημασίας (ΜΓΑΣ) ή MGUS όπως είναι διεθνώς γνωστή διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Μονάδα. Η MGUS αποτελεί μία  πρώιμη κατάσταση  η οποία μπορεί  να εξελιχθεί είτε σε πολλαπλούν μυέλωμα, είτε σε μακροσφαιριναιμία είτε σε αμυλοείδωση. Οι περισσότεροι «ασθενείς» με MGUS δεν θα αναπτύξουν συμπτώματα και για το λόγο αυτό δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη θεραπευτική αντιμετώπιση κατά τη διάγνωση της, όμως  απαιτείται προσεκτική και μακροχρόνια παρακολούθηση ούτως ώστε να αναγνωριστούν έγκαιρα πιθανές επιπλοκές οι οποίες να απαιτούν τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας αλλά και προσεκτική εκτίμηση και αξιολόγηση για να αποφευχθεί η χορήγηση μιας μη απαραίτητης αλλά τοξικής θεραπείας. 

Η Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών έχει ιδιαίτερη εξειδίκευση τόσο στη διάγνωση όσο και στο χειρισμό των αρρώστων με μονοκλωνικά γαμμαπαθειες και έχει αναπτύξει ιδιαίτερη ερευνητική προσπάθεια στην αναγνώριση των παραγόντων εκείνων οι οποίοι σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο εξέλιξης των καταστάσεων αυτών σε πιο επικίνδυνες καταστάσεις οι οποίες να απαιτούν θεραπεία (όπως είναι το πολλαπλούν μυέλωμα, η αμυλοείδωση και η μακροσφαιριναιμία). Με βάση την ερευνητική δουλειά που γίνεται στη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών έχουν αναγνωριστεί πολλοί παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης των μονοκλωνικών γαμμαπαθειών και οι οποίες έχουν περάσει και στις παγκόσμιες κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν στη διάγνωση και την αναγνώριση των ασθενών υψηλού κινδύνου, οι οποίοι ωφελούνται από την πρωϊμότερη έναρξη θεραπείας.

Η Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών έχει ιδιαίτερα πλούσιο ερευνητικό έργο και τα τελευταία 20 χρόνια έχει εκατοντάδες (>450) δημοσιεύσεις σε διεθνή ιατρικά περιοδικά που αφορούν στο πολλαπλούν μυέλωμα (352 δημοσιεύσεις), τη Μακροσφαιριναιμία του Waldenström (59 δημοσιεύσεις), την πρωτοπαθή συστηματική (AL) αμυλοείδωση (37 δημοσιεύσεις) αλλά και άλλες πλασματοκυτταρικες δυσκρασίες.  Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι πολλές εργασίες έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά ιδιαίτερου κύρους όπως είναι το New England Journal of Medicine (10),  το Lancet Oncology (17),  Journal of Clinical Oncology (40) και το Blood (36). Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν σε όλες τις Διεθνείς (Παγκόσμιες και Ευρωπαϊκές) κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν στη διάγνωση, την θεραπεία και στην αντιμετώπιση των επιπλοκών των πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών τα αποτελέσματα των εργασιών της Μονάδας αποτελούν βασικά συστατικά στοιχεία ενώ σε πολλές από τις Διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες,  ο Διευθυντής της Μονάδας και Πρύτανης Κος Δημόπουλος είναι ο κύριος συντονιστής.

Τέλος, ακολουθώντας τα υψηλότερα και αυστηρότερα διεθνή πρότυπα η Ογκολογική / Αιματολογική Μονάδα και η Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών φέρει πιστοποίηση ποιότητας ISO 9001 από το 2012  που αφορά την παροχή θεραπείας σε επίπεδο Μονάδας Βραχείας Θεραπείας,  τη διεξαγωγή μεταφραστικής έρευνας και τον σχεδιασμό και εκτέλεση κλινικών μελετών.