Τι αναφέρθηκε στο 4^ο Πανθεσσαλικό Φαρμακευτικό Συνέδριο

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ήταν τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την επισκόπηση του ρόλου και της συμβολής του φαρμακοποιού στον αντιγριπικό εμβολιασμό σε παγκόσμιο επίπεδο την οποία πραγματοποίησαν και παρουσίασαν από κοινού κατά τη διάρκεια του 4ου Πανθεσσαλικού Συνεδρίου ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου κ. Κωνσταντίνος Βαρδιάμπασης και η πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Κοζάνης κ. Ελισάβετ Δερβενιωτάκη με σκοπό και σε σύγκριση με ό,τι (δεν) συμβαίνει σήμερα στο θέμα αυτό στη χώρα μας να προσφέρουν ένα πλαίσιο συζήτησης πάνω στο οποίο σημαντικό αυτό θέμα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που ήταν και το κεντρικό θέμα του συνεδρίου.   

Ο κ. Βαρδιάμπασης ξεκίνησε την ομιλία του κάνοντας αναφορά στα όσα αναφέρει το φύλλο οδηγιών του νέου τετραδύναμου αντιγριπικού εμβολίου με σκοπό να δείξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται σήμερα από την ελληνική πολιτεία ο φαρμακοποιός στο θέμα του αντιγριπικού εμβολιασμού.

Από το φύλλο λοιπόν οδηγιών του εμβολίου προκύπτει ότι ο φαρμακοποιός έχει τη δυνατότητα να συμβουλεύσει και να πει σε κάποιον εάν πρέπει ή όχι να κάνει το εμβόλιο, η χορήγησή του ωστόσο επιτρέπεται επίσημα μόνο από τον ιατρό και τον νοσηλευτή.

Στη συνέχεια, αφού παρουσίασε κάποια βασικά στοιχεία για τον ιό της γρίπης αλλά και για την αξία του αντιγριπκού εμβολιασμού τόσο από πλευράς δημόσιας υγείας όσο και από πλευράς οικονομίας κάνοντας μία σύντομη αναδρομή στις μεγάλες πανδημίες γρίπης από το 1918 -όταν και εμφανίστηκε η φονικότερη μέχρι σήμερα σύγχρονη πανδημία γρίπης- ο κ. Βαρδιάμπασης έφτασε στο σήμερα σημειώνοντας ότι από το 1918 μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει άλλες τέσσερις πανδημίες χωρίς καμία να έχει προκαλέσει τόσους θανάτους κυρίως λόγω του αντιγριπικού εμβολιασμού αλλά και της βελτίωσης των συνθηκών υγιεινής.

Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθώς, όπως σημειώνει, τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού σε πολλές χώρες είναι σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα με αποτέλεσμα να αυξάνει ο κίνδυνος επιδημικών εξάρσεων ή ακόμη και εμφάνισης νέας πανδημίας γρίπης. 

Όπως εκτιμάται ο αντιγριπικός εμβολιασμός προλαμβάνει 37.000 θανάτους ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επιτροπή δημόσιας υγείας της Commission προτρέπει από το 2014 τα κράτη – μέλη να αναλάβουν δράσεις ώστε τα επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης να φθάσουν το 75% του πληθυσμού των ομάδων υψηλού κινδύνου.  Δυστυχώς το ποσοστό – στόχος δεν έχει επιτευχθεί έως τώρα, παρά τη δραστηριοποίηση των κρατών παρά μόνο στην Σκωτία.

Οι αιτίες για τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού σε πολλές χώρες είναι πολυδιάστατες και αποδίδονται σε διάφορους παράγοντες που αφορούν διαφορετικές συστάσεις για κάθε ομάδα πληθυσμού μεταξύ των κρατών, διαφορετικές στρατηγικές ανά κράτος, αλλού επιτυχημένες και αλλού όχι, διαφορετική ανταπόκριση των υγειονομικών στη σύσταση να εμβολιάζονται οι ίδιοι και διαφορετικές δυνατότητες πρόσβασης στον εμβολιασμό από τους πολίτες.

Σε αυτό το πλαίσιο και σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακοποιών (FIP) oι φαρμακοποιοί είναι σε παγκόσμιο επίπεδο υψηλής εμπιστοσύνης επαγγελματίες υγείας, και λόγω της γενικά εύκολης πρόσβασης του κοινού στα κοινοτικά φαρμακεία συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού, επιτελώντας πρωταρχικής σημασίας έργο για τη δημόσια υγεία.

Βεβαίως η συμμετοχή των φαρμακοποιών στο σύστημα αντιγριπικού εμβολιασμού διαφέρει από χώρα σε χώρα και αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή σε κάποιες χώρες οι φαρμακοποιοί επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις να εμβολιάζουν οι ίδιοι τον πληθυσμό και να έχουν πρόσβαση στο ιστορικό υγείας των ασθενών ενώ σε άλλες χώρες όχι ακόμα.

Πάντως περίπου 193.000 φαρμακεία, σύμφωνα πάντα με την FIP, περίπου το 20% όλων των λειτουργούντων φαρμακείων σε διεθνές επίπεδο αξιοποιούνται ως κέντρα εμβολιασμού της κοινότητας, απευθυνόμενα αθροιστικά σε αντίστοιχο πληθυσμό 940 εκατομμυρίων ανθρώπων και 120.000 από αυτά προσφέρουν τη δυνατότητα υπηρεσίας διενέργειας εμβολιασμού από το φαρμακοποιό, αριθμός διόλου ευκαταφρόνητος.

Συνολικά αυτή τη στιγμή, όπως ανέφερε ο κ. Βαρδιάμπασης σε 13 χώρες ανά τον κόσμο διενεργείται εμβολιασμός από το φαρμακοποιό και συγκεκριμένα στην Αργεντινή, την Αυστραλία, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Νότιο Αφρική, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τη Δανία, την Ελβετία, την Πορτογαλία, τη Νέα Ζηλανδία, την Κόστα Ρίκα, τις Φιλιππίνες ενώ σε επιπλέον 7 χώρες επιτρέπεται επίσημα ο εμβολιασμός στο φαρμακείο αλλά όχι από φαρμακοποιό.

Τρείς είναι οι κύριοι και σημαντικοί άξονες στους οποίους κινείται ο φαρμακοποιός σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό στο φαρμακείο. Ο πρώτος είναι η  ενημέρωση και η εκπαίδευση του κοινού, ο δεύτερος η ασφαλής διακίνηση και διάθεση των εμβολίων καθώς και η φαρμακο-επαγρύπνηση και ο τρίτος είναι η καθαυτή πράξη του εμβολιασμού.

Αργεντινή

Αναφερόμενος στις χώρες εκείνες όπου επιτρέπεται ο εμβολιασμός από τον φαρμακοποιό ο κ. Βαρδιάμπασης σημείωσε ότι η Αργεντινή ήταν η πρώτη χώρα που επιτράπηκε στους φαρμακοποιούς να κάνουν εμβόλια.

Συγκεκριμένα ήδη από το 1958 υπήρξε κατοχύρωση νόμιμου δικαιώματος για ενδομυϊκές και υποδόριες ενέσεις με ιατρική εντολή ενώ το 1983 δόθηκε στους φαρμακοποιούς νόμιμο δικαίωμα για εμβολιασμό πάνω σε συγκεκριμένο πρωτόκολλο με προδιαγραφές του χώρου, του εξοπλισμού, των αναλωσίμων υλικών και διαχείριση των αποβλήτων. Το υπουργείο Υγείας αγοράζει τα εμβόλια, τα στέλνει στα φαρμακεία και τα φαρμακεία πληρώνονται μόνο την υπηρεσία του εμβολιασμού. ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν ασφαλιστικά προγράμματα αποζημίωσης.

Οι φαρμακοποιοί πρέπει να φέρουν συγκεκριμένες πιστοποιήσεις γνώσης για την πραγματοποίηση εμβολιασμών. Η εκπαίδευσή τους γίνεται από τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Αργεντινής και περιλαμβάνει γνώσεις που αφορούν γενικές πληροφορίες για την ανοσοποίηση, το πρόγραμμα εθνικού εμβολιασμού της χώρας, τη διαχείριση και φύλαξη των εμβολίων, την πραγματοποίηση του εμβολιασμού και τη διαχείριση αλλεργικών καταστάσεων και αναφυλαξίας ενώ υποχρέωση των φαρμακοποιών είναι να τηρούν αρχείο με τα βασικά στοιχεία των ασθενών που εμβολιάζονται στο φαρμακείο και να συμπληρώνουν την ατομική Κάρτα Εμβολιασμού.

Αυστραλία

Στην Αυστραλία από το 2013, σύμφωνα με το Pharmacy Board of Australia  ο εμβολιασμός αποτελεί μέρος της τρέχουσας επαγγελματικής πρακτικής των φαρμακοποιών.

Το 2014 ξεκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα εμβολιασμού στα φαρμακεία του Queensland από εκπαιδευμένους φαρμακοποιούς, ενώ η υπηρεσία επεκτάθηκε και σε υπόλοιπες περιοχές της επικράτειας μέχρι το 2016.

Τα συμπεράσματα της πιλοτικής αυτής δράσης ήταν εντυπωσιακά καθώς έδειξαν ότι 1 στους 5 πολίτες που εμβολιάστηκαν στο φαρμακείο δε θα είχε εμβολιαστεί καθόλου αν δεν προσέφερε αυτή την υπηρεσία ο φαρμακοποιός και ότι 1 στους 7 από όσους εμβολιάστηκαν στο φαρμακείο ήταν η πρώτη φορά στη ζωή του που εμβολιάστηκε για τη γρίπη.  

Από το 2017 οι κατάλληλα εκπαιδευμένοι φαρμακοποιοί μπορούν να πραγματοποιούν εμβολιασμούς και για Διφθερίτιδα - Τέτανο - Κοκκύτη, χωρίς ιατρική συνταγή. Επίσης μπορούν να εμβολιάζουν για τη γρίπη κάθε άτομο ηλικίας > 18 ετών, χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή.

Οι ασθενείς πληρώνουν την υπηρεσία του εμβολιασμού.

Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση των φαρμακοποιών είναι υποχρεωτική και ανάλογη της αντίστοιχης εκπαίδευσης άλλων επαγγελματιών υγείας (νοσηλευτών και μαίών). Επιπλέον απαιτούνται πιστοποιητικά γνώσης βασικών πρώτων βοηθειών, ΚΑΡΠΑ και αντιμετώπισης αναφυλαξίας.

Ιρλανδία

Στην Ιρλανδία ο αντιγριπικός εμβολιασμός υποστηρίζεται επίσης από εκστρατείες με μία κεντρική ενημερωτική εκστρατεία από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο. Από το 2011 ο αντιγριπικός εμβολιασμός γίνεται σε όλους τους ενήλικες από εκπαιδευμένους φαρμακοποιούς και σε περίπτωση αναφυλακτικού σοκ υπάρχει η ευθύνη αλλά και η αδειοδότηση να μπορεί να χορηγήσει ο φαρμακοποιός αδρεναλίνη.

Από το 2015 επειδή πήγε τόσο καλά ο αντιγριπικός εμβολιασμός από τους φαρμακοποιούς τους χορηγήθηκε το δικαίωμα να κάνουν και τον εμβολιασμό για τον πνευμονιόκοκκο αλλά και τον έρπητα ζωστήμα σε ενήλικες.

Το κόστος της υπηρεσίας του εμβολιασμού στο φαρμακείο καλύπτεται από την κάρτα υγείας του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας (για ασθενείς > 65ετών). Ασθενείς που δεν έχουν κάρτα υγείας και δεν ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου καταβάλλουν στο φαρμακείο το αντίτιμο του εμβολίου και της υπηρεσίας του εμβολιασμού (25€).   

Τον Μάρτιο του 2016 πραγματοποιήθηκε μία έρευνα στην Ιρλανδία για τον   αντιγριπικό εμβολιασμό στο φαρμακείο σύμφωνα με την οποία το 99% των ερωτηθέντων βαθμολόγησαν την υπηρεσία με 8,9 και 10 με άριστα το 10. Επίσης το 95% δήλωσαν πολύ ικανοποιημένοι σχετικά με την πληροφόρηση που έλαβαν και το 99% δήλωσαν πως θα ξαναπήγαιναν στο φαρμακείο για εμβολιασμό. Σημειωτέον ότι ο 1 στους 6 που εμβολιάστηκε στο φαρμακείο, εμβολιάστηκε για πρώτη φορά στη ζωή του και ο ένας στους 3 δεν είχε εμβολιαστεί σε φαρμακείο στο παρελθόν. 

Εκτός του ότι ο αριθμός των εμβολιασμών στα κοινοτικά φαρμακεία εκτοξεύτηκε μέσα σε μία πενταετία στην Ιρλανδία (από 9.125 εμβολιασμούς την περίοδο 2011-2012 στους 78.935 εμβολισμούς την περίοδο 2016-2017), πρέπει να αναφερθεί πως οι φαρμακοποιοί πέτυχαν συνολικά την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Σύμφωνα με στοιχεία του National Immunisation Office, ο εμβολιασμός αυξήθηκε όχι μόνο στα φαρμακεία αλλά ταυτόχρονα και στους Γενικούς Ιατρούς, γεγονός που αποδίδεται στη διαφήμιση και προώθηση που γινόταν στις βιτρίνες των φαρμακείων και τις σχετικές καμπάνιες. Ο κ. Βαρδιάμπασης εξήγησε ότι και εκεί υπήρξε αντίδραση από την πλευρά τους γενικούς γιατρούς και γενικότερα από την ιατρική κοινότητα γιατί να γίνεται ο εμβολισμός στα φαρμακεία. Αποδείχτηκε όμως ότι ένα μεγάλο μέρος των παραπάνω εμβολιασμών αφορούσε σ’ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπους που δεν εμβολιάζονταν πριν. Οι άνθρωποι που εμβολιάζονταν στον γιατρό τους συνέχισαν να εμβολιάζονται στα ιατρεία. Μάλιστα βρέθηκε ότι αυξήθηκε ο αριθμός των ατόμων που εμβολιάζονταν τόσο στα φαρμακεία όσο και στα ιατρεία των γενικών ιατρών. Αυτό αποδόθηκε στο γεγονός ότι τα φαρμακεία διαφήμισαν τον εμβολιασμό μέσα από τις ενημερωτικές τους εκστρατείες.   

Πορτογαλία

Την ομιλία συνέχισε η κ. Δερβενιωτάκη μιλώντας για την περίπτωση μίας άλλης μνημονιακής, όπως η Ελλάδα, χώρας, της Πορτογαλίας.

Ήδη από το 2007 οι φαρμακοποιοί στην χώρα αυτή έχουν ενεργή συμμετοχή στον εμβολιασμό του κοινού, μετά από μεταρρυθμίσεις που επέτρεψαν στα φαρμακεία να παρέχουν μια σειρά από υπηρεσίες. Πλέον, μπορούν να παρέχουν πάνω από δέκα διαφορετικούς εμβολιασμούς, ωστόσο οι περισσότερες καμπάνιες αφορούν τον αντιγριπικό.

Οι εμβολιασμοί που επιτρέπεται να γίνονται στο φαρμακείο, υποχρεωτικά με ιατρική συνταγή, είναι για Χολέρα, Διφθερίτιδα –Τέτανο - Κοκκύτη, Πνευμονιόκοκκο, Μηνιγγιτιδόκοκκο, Ηπατίτιδα Α και Β, Ανεμοβλογιά, Ροταϊό, Έρπη Ζωστήρα, Κίτρινο Πυρετό, Εποχική Γρίπη.

Σε ανάλογη έρευνα με αυτήν που πραγματοποιήθηκε στην Ιρλανδία οι πολίτες δήλωσαν σε ποσοστό 97,9% ότι θα επαναλάμβανε τον εμβολιασμό στο φαρμακείο στο μέλλον και το 98% ότι θα πρότειναν την υπηρεσία εμβολιασμού στο φαρμακείο σε συγγενείς και φίλους.

Σε ό,τι αφορά το κρίσιμο κομμάτι της εκπαίδευσης των φαρμακοποιών αυτή είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με το πρόγραμμα του American Pharmacist Association (APhA) και αρμόδιοι είναι ως φορείς οι Portuguese Pharmaceutical Society και National Association of Pharmacies. Στην εκπαίδευση περιλαμβάνονται Βασικές αρχές ανοσολογίας, γνώσεις για τα εμβόλια και τα ενέσιμα φάρμακα, νομοθεσία και κανόνες ορθής πρακτικής, πρωτόκολλα ασφαλείας (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων αντιμετώπισης αναφυλαξίας), η προσέγγιση ασθενή και τεχνικές χορήγησης ενέσιμων φαρμάκων.

Πρέπει να είναι ελάχιστης διάρκειας 7 ωρών, ενώ είναι απαραίτητο να συνυπάρχει και πιστοποιημένη εκπαίδευση για ΚΑΡΠΑ.. Τα πιστοποιητικά που χορηγούνται έχουν 5ετή ισχύ.

Μεγάλη Βρετανία

Και εδώ οι φαρμακοποιοί προωθούν τον αντιγριπικό εμβολιασμό από τα φαρμακεία με τη χρήση αφισών και φυλλαδίων με σκοπό την ενθάρρυνση του κοινού να εμβολιαστεί.

Τα φαρμακεία συμμετέχουν στο πρόγραμμα εμβολιασμού του NHS από το 2013, ενώ νωρίτερα μπορούσε να εμβολιαστεί κάποιος στο φαρμακείο μόνο εφόσον πλήρωνε ο ίδιος το κόστος του εμβολίου και της υπηρεσίας.

Πλέον οι κατάλληλα εκπαιδευμένοι φαρμακοποιοί μπορούν να εμβολιάζουν το κοινό, παιδιά και ενήλικες (στο πλαίσιο του συστήματος ΠΦΥ της Μ. Βρετανίας) για πληθώρα εμβολίων (ιλαρά, τέτανος, ηπατίτιδα Α και Β, μηνιγγιτιδόκοκκος Α,Β,C,W,Y, γρίπη, κ.α.).

Τα φαρμακεία αμείβονται από το NHS λαμβάνοντας 7,64 αγγλικές λίρες (£) για την υπηρεσία και επιπλέον 1,50 £ για κόστη εκπαίδευσης και απόρριψης κλινικών απορριμμάτων. Το κόστος της εκπαίδευσης επιβαρύνει το φαρμακείο και διαφέρει ανάλογα με το φορέα εκπαίδευσης (κυμαίνεται στις 340 £).

Τα φαρμακεία πρέπει να τηρούν αρχείο, ηλεκτρονικό ή χειρόγραφο το οποίο περιλαμβάνει τα στοιχεία του ασθενούς, τα στοιχεία του εμβολίου, ημερομηνία εμβολιασμού, πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες κλπ.

Το εθνικό σύστημα υγείας της Μεγάλης Βρετανίας (NHS) διεξάγει ειδική καμπάνια για τον εμβολιασμό των ίδιων των επαγγελματιών υγείας καθώς, όπως τονίζουν, ο εμβολιασμός αυτών είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη μείωση της θνησιμότητας των ασθενών. Ειδική αναφορά γίνεται για το 2018 στο ότι  8.000 άνθρωποι πεθαίνουν κατά μέσο όρο από γρίπη στην Αγγλία.

ΗΠΑ

Και εδώ οι φαρμακοποιοί από το 1996 έχουν κάνει σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της αύξησης της πρόσβασης του πληθυσμού στα εμβόλια και στην προστασία του από ασθένειες που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό

Συνοπτικά, την τελευταία 20ετία, όπως ανέφερε η κ. Δερβενιωτάκη:

• Πάνω από 280.000 φαρμακοποιοί εκπαιδεύτηκαν στο να εμβολιάζουν.
• Και οι 50 Πολιτείες των ΗΠΑ εξουσιοδοτούν τους φαρμακοποιούς σε κάποιο βαθμό στο να εμβολιάζουν.
• Ο Αμερικανικός Φαρμακευτικός Σύλλογος (APhA) έχει εφαρμόσει πολιτική ώστε οι ίδιοι φαρμακοποιοί να είναι εμβολιασμένοι (τα ποσοστά αγγίζουν το 90%).
• Από το 2016 όλες οι πανεπιστημιακές σχολές φαρμακευτικής περιλαμβάνουν στο πρόγραμμα σπουδών την εκπαίδευση για τον εμβολιασμό.

Καναδάς

Το 2013 δημοσιεύτηκε μία σημαντική έρευνα, η έρευνα «Community pharmacist–administered influenza immunization improves patient access to vaccination» (Η ανοσοποίηση για τη γρίπη από τον κοινοτικό φαρμακοποιό αυξάνει την πρόσβαση του ασθενή στον εμβολιασμό), την οποία επιμελήθηκε ο John Papastergiou, ένας Ελληνοκαναδός (με καταγωγή από τη Φλώρινα) κοινοτικός φαρμακοποιός στο Τορόντο του Καναδά και επίκουρος καθηγητής στα Τμήματα Φαρμακευτικής LeslieDan του Πανεπιστημίου του Τορόντο και του Waterloo, ο οποίος μάλιστα έχει ανακηρυχτεί και φαρμακοιός της χρονιάς στον Καναδά. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, 2498 εμβολιασμοί πραγματοποιήθηκαν στα φαρμακεία που συμμετείχαν και 1502 αξιολογήσεις συμπληρώθηκαν. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν έδειξαν υψηλό βαθμό ικανοποίησης των ασθενών.

Πιο συγκεκριμένα, το 92% αυτών δήλωσαν πολύ ικανοποιημένοι με την τεχνική που χρησιμοποίησε ο φαρμακοποιός στην ένεση και τις υπηρεσίες που λάβανε, το 99% ανέφεραν ότι θα σύστηναν σε φίλους και οικογένεια να εμβολιαστούν από φαρμακοποιό ενώ το 28% όλων των ασθενών και το 21% των ασθενών υψηλού κινδύνου ανέφεραν ότι δε θα είχαν εμβολιαστεί για εκείνη τη χρονιά αν δεν ήταν διαθέσιμος ο εμβολιασμός στα φαρμακεία με τη προσβασιμότητα και την ευκολία να είναι οι κύριοι παράγοντες που καθόρισαν την ικανοποίηση των ασθενών.

Κροατία

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην παρουσίαση των κ.κ. Βαρδιάμπαση και Δερβενιωτάκη είχε η αναφορά στο παράδειγμα της Κροατίας.

Ο εμβολιασμός στη γειτονική μας χώρα έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε όλες τις προαναφερόμενες χώρες πραγματοποιείται στις κρατικές δομές (νοσοκομεία) ή από Γενικούς Ιατρούς, όχι ακόμα στα φαρμακεία.

Στην Κροατία λοιπόν για την περίοδο γρίπης 2017/2018 διατέθηκαν συνολικά 280.000 δόσεις του τριδύναμου εμβολίου, ομοίως και το 2016/2017. Κρίνοντας από τον πληθυσμό της χώρας (για το 2016, 4.170.000 κάτοικοι), η εμβολιαστική κάλυψη του γενικού πληθυσμού δε δύναται να ξεπεράσει το 15%. «Αυτό το ποσοστό της κάλυψης θεωρείται αδιαμφισβήτητα πολύ χαμηλό και επικίνδυνο για ξέσπασμα επιδημίας» σημείωσε η κ. Δερβενιωτάκη.. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας της Κροατίας, για την περίοδο γρίπης 2016/2017 είχαν καταγραφεί 45.000 περιστατικά γρίπης ενώ για το 2018 μέχρι και την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου είχαν καταγραφεί περίπου 57/000 περιστατικά γρίπης ενώ εκτιμήθηκε ότι ο πραγματικός αριθμός των περιστατικών ήταν έως και διπλάσιο υπολογίζοντας το μεγάλο ποσοστό των ασθενών που δεν εξετάστηκαν και δεν καταγράφηκαν. Γι’ αυτό άλλωστε και εκείνη την περίοδο τα νοσοκομεία της χώρας ήταν ασφυκτικά γεμάτα και σημειώθηκε ρεκόρ θανάτων με επίσημα καταγεγραμμένους 35 θανάτους από γρίπη ξεπερνώντας ακόμη κι εκείνον τον αριθμό των θανάτων της πανδημίας της γρίπης όταν είχαν χάσει τη ζωή τους επίσημα από γρίπη 26 άνθρωποι.

Η περίπτωση της Κροατίας, όπως είπε η κ. Δερβενιωτάκη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κράτους όπου η εφαρμοζόμενη πολιτική εμβολιασμών έχει αποτύχει και μάλλον αποτελεί ένα παράδειγμα προς αποφυγή.

Η Ελλάδα

Αναφερόμενη στη χώρα μας η πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου  Κοζάνης αφού παρουσίασε τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ για τη δραστηριότητα της γρίπης από το 2014 μέχρι και το 2017 στάθηκε στο γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε Μ.Ε.Θ. ή πέθαναν από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, δεν είχαν κάνει το αντιγριπικό εμβόλιο παρ' ότι άνηκαν σε ομάδα προτεραιότητας για την οποία συστήνεται ο εμβολιασμός και εξήγησε ότι τούτο καταδεικνύει τη σημασία του αντιγριπικού εμβολιασμού, ως το καλύτερο διαθέσιμο μέσο προστασίας ιδιαίτερα για τα άτομα που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών που είναι η κατεξοχήν ομάδα υψηλού κινδύνου, όσον αφορά τη γρίπη (στην Ελλάδα η ηλικιακή αυτή ομάδα αποτελεί το 21,3% στο γενικό πληθυσμό, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο).

Περιγράφοντας στη συνέχεια της παρουσίασης το νομοθετικό πλαίσιο συμμετοχής των φαρμακείων στο δίκτυο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδα Υγείας ο πρόεδρος του ΦΣ Ρεθύμνου αναφέρθηκε καταρχήν στον Νόμο 4486, 7/8/2017 και συγκεκριμένα στο άρθρο 4 το οποίο μετξύ των άλλων λέει ότι «…Οι δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών Π.Φ.Υ., οι συμβεβλημένοι με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. πάροχοι υπηρεσιών Π.Φ.Υ., τα συμβεβλημένα με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. φαρμακεία, καθώς και τα δημοτικά ιατρεία συνιστούν το Τοπικό Δίκτυο Π.Φ.Υ..  Οι συμβεβλημένοι με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. πάροχοι, τα δημοτικά ιατρεία, καθώς και τα συμβεβλημένα με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. φαρμακεία, μπορεί να συμμετέχουν σε δράσεις προαγωγής υγείας και πρόληψης, υπό την εποπτεία της οικείας Δ.Υ.Πε.» και στη συνέχεια στην Εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας, (8/3/2018), η οποία λέει ότι οι Φαρμακευτικοί Σύλλογοι είναι μεταξύ των φορέων «που δύνανται να οργανώνουν και να αναπτύσσουν προγράμματα, παρεμβάσεις/δράσεις προληπτικών ιατρικών εξετάσεων στο γενικό ή σε ειδικές κατηγορίες πληθυσμού.

Αυτό για τον κ. Βαρδιάμπαση είναι πολύ σημαντικό καθώς συνιστά επίσημη αναγνώριση από την πολιτεία της υγειονομικής ευθύνης των φαρμακευτικών συλλόγων απέναντι στον πληθυσμό.

Ωστόσο χρειάζεται να γίνουν πολλά πράγματα ακόμη και από πλευράς πολιτείας για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο ρόλο τους αυτό οι φαρμακοποιοί, όπως προκύπτει από τα στοιχεία για τους εμβολιασμούς που έγιναν την περίοδο 2017-2018 τόσο στην Κρήτη όσο καις στην Κοζάνη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο κ. Βαρδιάμπασης την προηγούμενη εμβολιαστική χρονιά διατέθηκαν από τα φαρμακεία της Κρήτης περίπου 112.000 εμβόλια στον τοπικό πληθυσμό 

«Αν και ο αριθμός των εμβολίων μοιάζει εντυπωσιακός σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό της Κρήτης (632.243, eurostat 2015), ανέφερε ο πρόεδρος του ΦΣ Ρεθύμνου, η απόκλιση από το γενικό στόχο της Ε.Ε. (σ.σ. απαιτείται να υπάρχει 75% εμβολιαστικής κάλυψης στις ομάδες υψηλού κινδύνου) είναι σημαντική και επικίνδυνα μεγάλη, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι εμβολιάσαμε μόλις το 17,7% του πληθυσμού και ότι μόνο τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών είναι περίπου 119.000 ενώ αυτή είναι μία μόνο από τις ομάδες υψηλού κινδύνου που πρέπει να εμβολιάζονται».

Στο Νομό Κοζάνης δε των 150.196 κατοίκων η κάλυψη ήταν παρόμοια με 16,5% του πληθυσμού να εμβολιάζεται.

Κι όμως αυτό το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά και σε αυτό θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο ο έλληνας φαρμακοποιός, όπως άφησε να εννοηθεί ο κ. Βαρδιάμπασης και λόγω της καλής διασποράς των φαρμακείων στη χώρα αλλά και επειδή ο φαρμακοποιός με υπευθυνότητα τηρεί τα όσα προβλέπονται από τη νομοθεσία για την παραλαβή, φύλαξη, διανομή των αντιγριπικών εμβολίων και επιμορφώνεται για το θέμα, κάνει δηλαδή όλα εκείνα που του δίνει δικαίωμα ο νόμος να κάνει και με το παραπάνω. Μάλιστα φαίνεται πως ήδη έχει σπεύσει να αναλάβει και το νέο ρόλο που επίσημα του αναγνώρισε η πολιτεία στο πλαίσιο του νέου νόμου για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και ήδη ενισχύει τη δράση του στο κομμάτι της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πολίτη για το συγκεκριμένο αλλά και για άλλα ζητήματα.

Η κ. Δερβανιωτάκη από την πλευρά της προχωρώντας προς το κλείσιμο της παρουσίασης και αναφερόμενη στο ζήτημα της εκπαίδευσης στάθηκε τόσο στα σεμινάρια του Ινστιτούτου Δια Βίου Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης Φαρμακοποιών» (ΙΔΕΕΑΦ) όσο και στη συμφωνία του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό για την παροχή ενός προγράμματος εκπαίδευσης των φαρμακοποιών στις πρώτες βοήθειες. Αυτό, όπως είπε, είναι πολύ σημαντικό καθώς σε όλες τις χώρες όπου οι φαρμακοποιοί πραγματοποιούν εμβολιασμούς, στο υποχρεωτικό πρόγραμμα εκπαίδευσής τους περιλαμβάνονται σεμινάρια για τη βασική υποστήριξη ζωής, τη χρήση απινιδωτή κτλ.

Επιστολή προς Επίτροπο Υγείας

Επίσης αναφέρθηκε στην εμπειρία της από τη συμμετοχή της στο διεθνές συνέδριο «Παρεμβάσεις με βάση το φαρμακείο για την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης» (Pharmacy-based interventions to increase vaccine uptake) που πραγματοποιήθηκε  τον Μάρτιο του 2018 στη Βενετία, στο οποίο μετείχαν επαγγελματίες υγείας από 20 χώρες μεταξύ των οποίων και η ίδια.

«Πέρα από σημαντικές επιστημονικές παρουσιάσεις για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων που παρακολουθήσαμε είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε εμπειρίες από τις χώρες μας και να δούμε κάποιες βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε κάποιες από αυτές. Στο τέλος του Συνεδρίου πήραμε την πρωτοβουλία πάνω από δέκα φαρμακοποιοί εκπρόσωποι φαρμακευτικών συλλόγων να συγγράψουμε ένα κείμενο με τα συμπεράσματα του συνεδρίου το οποίο και στείλαμε προς τον Επίτροπο Υγείας της Κομισιόν Βιτένις Αντριουκάιτις. Στην επιστολή με τίτλο “Ανοσοποίηση, ο ρόλος των φαρμακοποιών παγκοσμίως” αναφέραμε ότι “τα αποδεικτικά στοιχεία κατέδειξαν σαφώς ότι στις χώρες όπου οι φαρμακοποιοί διαθέτουν άδεια χορήγησης εμβολιασμού, τα ποσοστά της ανοσοποίησης είναι υψηλότερα από χώρες όπου οι φαρμακοποιοί δεν έχουν την ανάλογη δυνατότητα. Οι χώρες που έχουν χαμηλά ποσοστά ανοσοποίησης θα ωφεληθούν σίγουρα από μια πρόσθετη συμμετοχή φαρμακοποιών” με την προοπτική της δημόσιας υγείας να τονίζεται από όλους τους εμπλεκόμενους».

Στην επιστολή προς τον ευρωπαίο Επίτροπο Υγείας η κ. Δερβενιωτάκη έκανε αναφορά και στη χώρα μας. «Η Ελλάδα ήταν ένα παράδειγμα μιας ενδιαφέρουσας κατάστασης που έκανε εντύπωση σε όλους, όπως ανέφερε η κ. Δερβενιωτάκη και αυτό γιατί «το 90% των εμβολιασμών της γρίπης πραγματοποιείται από τους φαρμακοποιούς, ενώ δεν έχει αναγνωριστεί διά νόμου αυτή η δυνατότητα». «Αυτή ήταν η μοναδική τέτοια περίπτωση ανάμεσα στις 20 χώρες» σημείωσε στην επιστολή της η πρόεδρος του ΦΣ Κοζάνης.   

Η επιστολή κατέληγε στο ότι «η ανοσοποίηση είναι ένα σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας και οι φαρμακοποιοί μπορούν να συμβάλουν δραματικά εφόσον επιτρέπεται σε αυτούς θεσμικά να συμμετέχουν στα ανάλογα προγράμματα».

Η απάντηση του Επιτρόπου Υγείας

Την επιστολή ανέλαβε να στείλει η ίδια η κ. Δερβενιωτάκη και η απάντηση από την πλευρά του Επιτρόπου προς αυτήν ήταν η ακόλουθη:

Αγαπητή κα Derveniotaki,

Ο εμβολιασμός είναι μια προτεραιότητα  για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είμαι ευγνώμων για τη συμμετοχή σας σε αυτό το σημαντικό θέμα.

Ενώ είναι ευθύνη κάθε κράτους της ΕΕ να οργανώνει τις εθνικές υπηρεσίες υγείας του (όπως και να αποφασίζει ποιος μπορεί να πραγματοποιήσει εμβολιασμούς), η Επιτροπή υποστηρίζει ενεργά τα κράτη - μέλη στη βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης και αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο των φαρμακοποιών στην προληπτική υγειονομική περίθαλψη.

Επίσης προωθεί προτάσεις για την απλοποίηση και τη διεύρυνση ευκαιριών στην εμβολιαστική προσφορά, συμπεριλαμβάνοντας και την αξιοποίηση δομών της κοινότητας, όπως τα φαρμακεία.

Η Επιτροπή θεωρεί τους φαρμακοποιούς και τους συλλόγους τους ως σημαντικούς συνεργάτες και πολλαπλασιαστές της συλλογικής προσπάθειας να διευρυνθεί η πρόσβαση και να αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη στην ΕΕ.»

Οι προτάσεις προς το Υπουργείο Υγείας

Η κ. Δερβενιωτάκη έκλεισε την παρουσίαση κάνοντας μία σύνοψη των όσων ειπώθηκαν και αναφέροντας τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί για το ζήτημα αυτό στον υπουργό Υγείας.

Οι προτάσεις αυτές είναι οι εξής:

• Θεσμοθέτηση με διάταξη νόμου της δυνατότητας πραγματοποίησης αντιγριπικού εμβολιασμού εντός των φαρμακείων, υπό όρους και προϋποθέσεις που θα καθορίζονται με υπουργική απόφαση του Υπουργού Υγείας.

• Εκπαίδευση των φαρμακοποιών με σύμπραξη ΠΦΣ - ΙΔΕΕΑΦ - Τοπικών ΦΣ με κάποιο ανάλογα διαπιστευμένο φορέα. Ο ΠΦΣ οφείλει να καθιερωθεί ως ο επίσημος και εγκεκριμένος από την πολιτεία φορέας δια βίου εκπαίδευσης των φαρμακοποιών.

• Διαχείριση των ιατρικών απορριμάτων (σύριγγες κλπ) με σύμπραξη των τοπικών ΦΣ με κατάλληλα πιστοποιημένη ιδιωτική εταιρεία

• Ίδρυση ειδικής διεύθυνσης εμβολιασμού και ανοσοποίησης στο Υπουργείο Υγείας με στόχο την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού