Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Μία πολύ σημαντική ημέρα ήταν η Τετάρτη 28 Νοεμβρίου για τους φαρμακοποιούς στη χώρα μας. Η επίσημη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μελέτης που διεξήγαγε η Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) και η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) στο πλαίσιο του προγράμματος Αρεταίος το οποίο σχεδιάστηκε από την ΟΣΦΕ σε συνεργασία με, την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία ήρθε να προσφέρει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μία ολοκληρωμένη εκτίμηση του κινδύνου ανάπτυξης Σακχαρώδη διαβήτη στο γενικό πληθυσμό και όπως ήταν φυσικό συγκέντρωσε το ενδιαφέρον όλων των θεσμικών φορέων από πλευράς πολιτείας, επιστημονικής κοινότητας, ασθενών, φαρμακοβιομηχίας με αποτέλεσμα το αμφιθέατρο της ΕΣΔΥ, όπου έγινε η παρουσίαση, να είναι γεμάτο παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μέρα συνέπεσε με την Γενική Απεργία της ΓΣΕΕ. Ο σκοπός εξετελέσθη και σε αυτό βοήθησαν τα  616 φαρμακεία - μέλη των συνεταιρισμών που ανήκουν στην ΟΣΦΕ τα οποία συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή

Η μελέτη έδειξε ή καλύτερα ήρθε να επιβεβαιώσει ότι κυρίαρχοι παράγοντες για την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, είναι το οικογενειακό ιστορικό και η ηλικία με σημαντική ωστόσο και τη συμβολή του βάρους, της διατροφής και της άσκησης.

Κάνοντας την εισαγωγή στην παρουσίαση της μελέτης ο Οικονομολόγος της Υγείας της ΕΣΔΥ κ. Κώστας Αθανασάκης τόνισε ότι προγράμματα και μελέτες όπως ο Αρεταίος είναι πολύ σημαντικά στην περίπτωση ενός μείζονος χρόνιου νοσήματος όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, όπου τα περιθώρια διαχείρισης είναι πάρα πολύ μεγάλα και η έγκαιρη παρέμβαση παίζει σπουδαίο ρόλο. Στη συνέχεια ο κ. Αθανασάκης προσπάθησε να αναδείξει αυτή τη σημασία του ρόλου της μελέτης Αρεταίος. Αναφέρθηκε σε μελέτες που δείχνουν την αύξηση του επιπολασμού της νόσου στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, σημειώνοντας ότι από το σύνολο των ασθενών είναι διαγνωσμένο περίπου το 75% και από αυτούς περίπου οι μισοί λαμβάνουν φροντίδα ενώ και από αυτούς που λαμβάνουν φροντίδα περίπου οι μισοί επιτυγχάνουν να εκπληρώσουν τους θεραπευτικούς στόχους, γεγονός που σημαίνει ότι εν τέλει μόλις ο ένας στους τέσσερις διαβητικούς ασθενείς είναι σωστά ρυθμισμένος. Στάθηκε επίσης στο ότι περίπου οι μισοί διαβητικοί ασθενείς έχουν συν-νοσηρότητες  και όλα αυτά τα συνέδεσε με το ότι, σύμφωνα με μελέτη που είχε κάνει η ΕΣΔΥ, υπάρχει μεγάλη διαφορά στο κόστος ενός ασθενούς που βρίσκεται σε ρύθμιση και ενός αρρύθμιστου διαβητικού ασθενή. Αυτό, όπως είπε, κινητοποίησε τη διαδικασία των επιχειρημάτων υπέρ της στενής παρακολούθησης και της κατά το δυνατόν βέλτιστης διαχείρισης της νόσου, μίας νόσου που μπορεί να μην είναι πολύ ακριβή στην καθημερινή της εκτίμηση αλλά που μπορεί να έχει επιπτώσεις οι οποίες μπορεί να υπερβαίνουν τις 45.000 δολάρια κατ’ ασθενή σε περιπτώσεις για παράδειγμα ακρωτηριασμών.

Αναλυτικότερα για τη μελέτη Αρεταίος μίλησε η κ. Παναγιώτα Ναούμ, Συνεργάτης έρευνας της ΕΣΔΥ. Η κ. Ναούμ αφού είπε ότι σκοπός της ήταν η αποτύπωση της επικινδυνότητας για μελλοντική ανάπτυξη της νόσου στον υγιή πληθυσμό της χώρας και η διερεύνηση της συσχέτισης του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη με κάποιους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες προχώρησε σε πιο συγκεκριμένα στοιχεία για τη μελέτη η οποία και αναμένεται να δημοσιευθεί σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό.  

Συνολικά, όπως είπε, συλλέχθηκαν 13.634 ολοκληρωμένα ερωτηματολόγια από τους φαρμακοποιούς που συμμετείχαν στην έρευνα και οι οποίοι απευθύνθηκαν όχι σε ασθενείς αλλά σε υγιείς ανθρώπους που επισκέφτηκαν τα φαρμακεία τους με βασικά κριτήρια συμμετοχής στην έρευνα το να είναι ενήλικες,, να μπορούν να καταλάβουν και να ανταποκριθούν στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου, να συμφωνήσουν στη συμμετοχή τους στην έρευνα και να μην έχουν διαγνωστεί με διαβήτη.

Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ήταν σχετικές με την ηλικία, τον δείκτη μάζας σώματος, την περιφέρεια της μέσης, τη σωματική δραστηριότητα, την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, τη λήψη αντιυπερτασικών φαρμάκων, την ύπαρξη συγγενή που πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη στο περιβάλλον του ερωτώμενου και την ύπαρξη εξέτασης στο παρελθόν που να έχει δείξει υψηλό σάκχαρο. Από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα προέκυπτε το κατά πόσο κινδύνευαν από σακχαρώδη διαβήτη. Το δείγμα ήταν αντιπροσωπευτικό της γεωγραφικής κατανομής της χώρας και από τις απαντήσεις του προέκυψαν τα εξής: 

• Ο συνολικός κίνδυνος στον ενήλικο πληθυσμό της χώρας εκτιμάται κατά μέσο όρο στην κατηγορία του ελαφρώς αυξημένου ενώ σε χαμηλό κίνδυνο βρέθηκαν μόνο.2 στα δέκα άτομα που συμμετείχαν στο δείγμα που μελετήθηκε.
• Δεν ανιχνεύονται σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών.
• Σε ό,τι αφορά την ηλικία φάνηκε ότι όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο αυξάνεται ο μέσος κίνδυνος ανάπτυξης διαβήτη με τα άτομα 35-54 ετών να παρουσιάζουν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο και τα άτομα άνω των 55 ετών να παρουσιάζουν μέτρια αυξημένο κίνδυνο.
• Η εκτίμηση του Δείκτη Μάζας Σώματος κατατάσσει την πλειοψηφία του δείγματος ως υπέρβαρο και παχύσαρκο, ενώ και η περιφέρεια μέσης, τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, είναι άνω του φυσιολογικού.
• Σημαντική μερίδα του δείγματος –οι έξι στους δέκα- δήλωσε ότι ασχολείται τακτικά με σωματική δραστηριότητα και καταναλώνει καθημερινά φρούτα και λαχανικά.
• Τέλος, ο ένας στους τρεις δήλωσε ότι έχει πάρει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους σε τακτική βάση αντιυπερτασικά φάρμακα, ένα 12,6% δήλωσε ότι έχει παρατηρήσει σε κάποια εξέτασή του στο παρελθόν υψηλό επίπεδο σακχάρου αίματος και σχεδόν οι μισοί δήλωσαν ότι έχουν κάποιον συγγενή με σακχαρώδη διαβήτη .

Αναφορικά με τη μέτρηση του σακχάρου στο φαρμακείο (μεταβλητή ανεξάρτητη των υπολοίπων της μελέτης, καθώς δεν συνυπολογίζεται στην εκτίμηση του βαθμού κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2), τα αποτελέσματα της ανάλυσης δείχνουν ότι:

• Κατά μέσο όρο, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που προσήλθαν στο φαρμακείο είχαν σάκχαρο άνω του φυσιολογικού.
• Η μέση μέτρηση σακχάρου αυξάνεται όσο αυξάνεται η ηλικία, η περιφέρεια της μέσης και ο δείκτης μάζας σώματος του δείγματος (ευρήματα που επιβεβαιώνουν την εγκυρότητα του εργαλείου αξιολόγησης του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη).
• Η μέτρηση σακχάρου στα άτομα που έχουν πάρει τακτικά αντιυπερτασικά φάρμακα είναι αρκετά υψηλότερη από τα άτομα που δεν έχουν πάρει, γεγονός που ενδεχομένως υποκρύπτει την συνύπαρξη διαβήτη και υπέρτασης στο δείγμα.
• Ο υψηλότερος μέσος όρος σακχάρου στα άτομα που έχουν παρατηρήσει υψηλή μέτρηση γλυκόζης και στο παρελθόν θα μπορούσε δυνητικά να υποδεικνύει την ύπαρξη αδιάγνωστου διαβήτη σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού.

Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, η μελέτη Αρεταίος πέρα από την αναμφισβήτητη αξία της ως η πρώτη προσπάθεια εκτίμησης του κινδύνου ανάπτυξης Σακχαρώδη διαβήτη στο γενικό πληθυσμό της χώρας είχε και μία άλλη πολύ σημαντική αξία για τους φαρμακοποιούς στην οποία αναφέρθηκε ο Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας ΕΣΔΥ κ. Ιωάννης Κυριόπουλος ο οποίος έκανε αναφορά στη μεγάλη κινητοποίηση των φαρμακοποιών της χώρας στη συλλογή αυτών των στοιχείων. «Αυτό, όπως είπε, έχει σημασία για το ρόλο του φαρμακείου, όχι ως πωλητή φαρμάκων αλλά ευρύτερα ως στοιχείο της υγειονομικής πολιτικής και ειδικότερα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, όπου η επίτευξη αυτού του εγχειρήματος μας κάνει όλους πιο αισιόδοξους ότι το φαρμακείο μπορεί να παίξει ένα ρόλο τουλάχιστον ενημέρωσης αλλά και παρακίνησης για συμμόρφωση στα μεγάλα χρόνια νοσήματα στα οποία συγκαταλέγεται ο διαβήτης και η υπέρταση. Αυτός είναι και ένας τρόπος εκπαίδευσης για τον φαρμακοποιό σ’ έναν πιο διευρυμένο ρόλο όπου το σύστημα υγείας, η πρωτοβάθμια φροντίδα και το ιατρικό προσωπικό έχει αφήσει μεγάλα κενά»

Ως την πρώτη εφαρμογή της μεταρρύθμισης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας χαρακτήρισε σε μήνυμά του που διαβάστηκε στην εκδήλωση χαρακτήρισε τη μελέτη Αρεταίος ο κ. Σταμάτης Βαρδαρός, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. «Η μελέτη που έχετε διεξαγάγει, σχετικά με τον έλεγχο και τη διαχείριση του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στον ελληνικό πληθυσμό σ’ ένα τόσο διευρυμένο πληθυσμιακό δείγμα αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη εφαρμογή της μεταρρύθμισης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που βλέπει ως οργανικό της κομμάτι τη δράση των φαρμακοποιών. Υπάρχει και σχετικό άρθρο στο νόμο 4486 ο οποίος έχει ψηφιστεί από πέρσι και ο οποίος κάνει ρητή αναφορά γι’ αυτό το ρόλο των φαρμακοποιών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας» σημείωσε ο κ. Βαρδαρός απευθυνόμενος στους φαρμακοποιούς εκφράζοντας την ευχή να συνεχίσουν οι φαρμακοποιοί αυτές τις πρωτοποριακές μελέτες και έρευνες όπως της μελέτης Αρεταίος και οι οποίες συμβάλλουν με καίριο τρόπο στην προαγωγή της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Κυριάκος Θεοδοσιάδης υπενθύμισε στο χαιρετισμό του ότι «πολιτική κατεύθυνση του ΠΦΣ είναι να μετατραπούν τα φαρμακεία σε υγειονομικά κέντρα, σε κέντρα παροχής και πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας σε όποια κενά αυτή έχει στη χώρα μας, σε κέντρα παροχής οδηγιών για τη σωστή διατροφή, για την άσκηση, για την πρόληψη, σε κέντρα εμβολιασμού και σε κάθε περίπτωση τα φαρμακεία να παίξουν αυτόν τον ρόλο που από χρόνια έπρεπε να έχουν επιλέξει και να κατευθυνθούν προς την κατεύθυνση της ανάδειξης του επιστημονικού τους ρόλου. Προς αυτήν την κατεύθυνση και οι πανεπιστημιακές σχολές αλλά και οι πολιτικές αρχές του τόπου οφείλουν και οφείλουμε και εμείς από την πλευρά μας να συνεργαστούμε, να βαδίσουμε από κοινού για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο που είναι όχι μόνο η καταξίωση του φαρμακοποιού αλλά και η προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο και μέσα από αυτό περνούν όλα τα υπόλοιπα τα οποία έχουν χαρακτηριστεί σαν θεσμικές διεκδικήσεις του κλάδου. Η καταξίωση του φαρμακοποιού είναι αυτή που θα αναδείξει αυτά τα δεδομένα του, τις γνώσεις του, την προσφορά του αλλά και ότι συμβάλλει στην κοινωνία και στο κοινωνικό σύνολο».

Το σίγουρο είναι ότι η προσπάθεια αυτή της ΟΣΦΕ θα συνεχιστεί. Όπως ξεκαθάρισε ο πρόεδρός της Ομοσπονδίας κ. Σταύρος Μπελώνης «ο “Αρεταίος” δεν είναι κάτι που τελειώνει. Ο “Αρεταίος” είναι κάτι που ξεκινά και αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως φαρμακοποιοί είναι ότι δεν σταματάνε στο εξάμηνο οι δράσεις. Σκοπός και στόχος είναι κάθε θέμα που θα πιάνουμε να είναι μία καθημερινή δουλειά του φαρμακείου. Δεν είμαστε περαστικοί. Δεν ήρθαμε να κάνουμε μία εκδήλωση και να τελειώσει σ’ ένα αμφιθέατρο. Το μήνυμά μας λοιπόν τώρα για το διαβήτη είναι να πείσουμε τους συναδέλφους μας, που είναι ήδη πάρα πολύ πεισμένοι τώρα, ότι δεν τελειώνουμε εδώ. Εδώ είναι η αρχή. Τέλος δεν υπάρχει. Και εδώ θα συνεργαστούμε με Καθηγητές που ξέρουν πολύ καλά την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας για μία διαρκή εκπαίδευση των φαρμακοποιών και διαρκή δράση».

Η σημαντική αυτή πρωτοβουλία φαίνεται ότι έρχεται σε μία περίοδο που η ηγεσία του υπουργείου Υγείας είναι θετική σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Πέρα από το μήνυμα του κ. Βαρδαρού και ο Υπουργός Υγείας κ. Ανδρέας Ξανθός στο δικό του μήνυμα μεταξύ των άλλων χαρακτήρισε το πρόγραμμα «Αρεταίος» ως «μία πολύ σημαντική καινοτομία σε μία χώρα -που δυστυχώς έχει έλλειμμα επιδημιολογικών δεδομένων- να πρωτοστατούν οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην προσπάθεια να υπάρξει μία αξιόπιστη καταγραφή δεδομένων και μία αναγκαία επιδημιολογική τεκμηρίωση των πολιτικών υγείας».  Σημείωσε επίσης ότι «ο ρόλος των Συνεταιρισμών είναι πολύ χρήσιμος αυτήν την περίοδο. Υπάρχει μία προσπάθεια συνολικά να ενισχυθεί θεσμικά η κοινωνική οικονομία. Νομίζω ότι η ΟΣΦΕ είναι ένα πολύ πετυχημένο παράδειγμα ενεργοποίησης και δραστηριοποίησης σε αυτόν τον τομέα. Υπάρχει πολύ μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης συνεταιριστικών πρωτοβουλιών στα επόμενα χρόνια και νομίζω ότι αυτή είναι και η απάντηση στις δυσκολίες που εμφανίζονται πολλές φορές στην αγορά και ση βιωσιμότητα και των μικρών φαρμακείων αλλά και γενικότερα της φαρμακευτικής αγοράς».