Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Λίγες μέρες μετά τη σύσταση της ΕΕ για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στους εμβολιασμούς την οποία χαιρέτισε το επίσημο όργανο των ευρωπαίων φαρμακοποιών τονίζοντας το σημαντικό ρόλο των φαρμακοποιών σε αυτήν την προσπάθεια (δες εδώ) αλλά και την σημαντική δήλωση του υπουργού Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθού στο DailyPharmaNews  (δες εδώ) ότι το υπουργείο βρίσκεται «σε συνεννόηση με τους φαρμακοποιούς να υπάρξει και μία, ας πούμε, επίσημη, θεσμοθετημένη δυνατότητα να διενεργούν ένα μέρος των εμβολιασμών» ο κ. Βασίλης Μπιρλιράκης, φαρμακοποιός, Έφορος εκπαιδευτικών θεμάτων και Δημοσίων Σχέσεων της ΟΣΦΕ μιλά για το θέμα τονίζοντας την ανάγκη να γίνει και στη χώρα μας ό,τι γίνεται σε άλλες υγειονομικά προηγμένες χώρες. Να αναγνωριστεί επίσημα η δυνατότητα των φαρμακοποιών να κάνουν κάποια εμβόλια, εφόσον έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση, τις κατάλληλες υποδομές και μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες.

Αφορμή για τν επικοινωνία του DailyPharmaNews με τον κ. Μπιρλιράκη ήταν η ανάρτηση στη σελίδα στο Facebook της ομολογουμένως ενδιαφέρουσας δουλειάς που έχει κάνει μαζί με άλλους συναδέλφους του φαρμακοποιούς για το θέμα των εμβολιασμών (δες εδώ)  όπου μπορεί κανείς ανάμεσα στα άλλα να δει σε 34 διαφάνειες τη διαδικασία του εμβολιασμού ενήλικα βήμα – βήμα.

Το υλικό αυτό, όπως είπε, είναι «αποσπάσματα από μία συλλογική δουλειά οκτώ ατόμων που έχει γίνει εδώ και δύο χρόνια, η οποία αρχικά αποσκοπούσε  στη μετάφραση του Οδηγού εμβολιασμών της Ένωσης Φαρμακοποιών των ΗΠΑ αλλά εντέλει, μέσα στο χρόνο, κατέληξε σ’ έναν ευρύτερο Οδηγό, θεωρώ πληρέστερο ακόμη και από αυτόν της Ένωσης Φαρμακοποιών των ΗΠΑ». Μάλιστα η συλλογική αυτή δουλειά που έγινε και με την υποστήριξη της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος πολύ σύντομα θα δημοσιευτεί στο σύνολό της.        

Το πρώτο σχόλιο που έκανε ο κ. Μπιρλιράκης για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν ότι αποτελεί ένα ακόμη κομμάτι του παζλ που έχει αρχίσει να συντίθεται εδώ και αρκετά χρόνια με την αναγνώριση από αρκετούς σημαντικούς διεθνείς Οργανισμούς είτε μιλάμε για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είτε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε άλλες περιπτώσεις οι οποίοι αναγνωρίζουν τον αναδυόμενο και διαφορετικό σε σχέση με το παρελθόν ρόλο του φαρμακοποιού στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Ο ρόλος αυτός, εξηγεί «είναι στον τομέα της εξειδίκευσής του που είναι το φάρμακο και η χρήση του αλλά επεκτείνεται στην προαγωγή της υγείας με πρόληψη της νόσου αλλά και στην έγκαιρη ανίχνευσή της».

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας αυτή τη στιγμή, όπως αναφέρει, «η μεγάλη πλειοψηφία των εμβολιασμών των ενηλίκων γίνεται μέσα στο φαρμακείο είτε από σύσταση του ίδιου του φαρμακοποιού είτε μετά από σύσταση των γιατρών. Επομένως έχουμε μία de facto κατάσταση η οποία όμως συνάδει με την επιστημονική επιταγή η οποία προέρχεται από το δικό μας παγκόσμιο επιστημονικό όργανο που είναι η International Pharmaceutical  Federation (FIP) η οποία λέει ότι ο φαρμακοποιός έχει ρόλο στον εμβολιασμό των ενηλίκων και ο ρόλος αυτός είναι τόσο στην ενημέρωση και στην προαγωγή όσο και στην πραγματοποίηση των εμβολίων. Θα πρέπει επομένως αυτήν την de facto κατάσταση να τη νομιμοποιήσουμε και τυπικά και όπως πολύ σωστά ανέφερε ο υπουργός (σ.σ. Υγείας) στις δηλώσεις του (στο DailyPharmaNews) να αναγνωριστεί επίσημα και από την πολιτεία ο ρόλος αυτός του φαρμακοποιού αλλά αυτή η επισημοποίηση θα πρέπει να έρθει με ορισμένες προϋποθέσεις που αφορούν τόσο την εκπαίδευση του φαρμακοποιού όσο και την υποδομή και τον εξοπλισμό του φαρμακείου αλλά και τις διαδικασίες που θα ακολουθούνται κατά τη διάρκεια του εμβολιασμού. Σε ό,τι αφορά για παράδειγμα τον εξοπλισμό το βασικό που θα πρέπει να διαθέτει ένα φαρμακείο το οποίο πραγματοποιεί εμβολιασμούς είναι η ένεση αδρεναλίνης ή αλλιώς επινεφρίνης η οποία είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε αναφυλακτικού επεισοδίου, σπάνιο αλλά πολύ επικίνδυνο και για το οποίο ένας υγειονομικός επιστήμονας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος».

Σε ό,τι αφορά τους χώρους ο κ. Μπιρλιράκης εξηγεί ότι «προφανώς οι εμβολιασμοί δεν μπορούν να γίνονται στον πάγκο του φαρμακείου. Θα πρέπει να υπάρχει ένας ειδικός χώρος, ένα απομονωμένο δωμάτιο ίσως, ένας χώρος που θα μπορεί να κλείνει και να απομονώνεται με μία κουρτίνα ενδεχομένως, τουλάχιστον προσωρινά μέχρι να θεσμοθετηθεί. Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να θεσμοθετηθεί αυτός ο χώρος. Θα πρέπει δηλαδή στην αναγκαία υποδομή του φαρμακείου να υπάρχει ένας χώρος συμβουλευτικής, ένα δωμάτιο που θα έχει συγκεκριμένα τετραγωνικά και συγκεκριμένο ρόλο. Έναν χώρο που θα φιλοξενεί τον φαρμακοποιό και τον ασθενή σε απομόνωση από το υπόλοιπο περιβάλλον του φαρμακείου ώστε να χτίζεται η θεραπευτική τους σχέση».

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν πολλά φαρμακεία στην Ελλάδα που να διαθέτουν έναν τέτοιο απομονωμένο χώρο, έχουν ωστόσο χώρο που να μπορεί να απομονωθεί έστω και με ένα τυπικό διαχωριστικό παραβάν.

Για το θέμα των σπουδών ο κ. Μπιρλιράκης ανέφερε ότι «καταρχήν θα πρέπει να δούμε ότι υπάρχει ανομοιογένεια στις σπουδές υπό την έννοια ότι δεν είναι ομογενοποιημένο το πρόγραμμα σπουδών σε όλη την Ευρώπη. Έχουμε κάνει μαθήματα πρώτων βοηθειών, έχουμε κάποιες τυπικές γνώσεις ωστόσο κρίνω ότι δεν είναι επαρκείς και ότι χρειάζεται η ανανέωσή τους και μάλιστα όχι απλά η ανανέωσή τους μέσα από τη διεξαγωγή ενός σεμιναρίου που θα γίνει μια φορά αλλά από σεμινάρια που θα πρέπει να επαναλαμβάνονται. Το σεμινάριο για καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση για παράδειγμα θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτά μπορεί να είναι δύο, τρία, τέσσερα χρόνια αλλά θα πρέπει να επαναλαμβάνεται. Ένα συγκροτημένο πακέτο γνώσεων πέρα από τη γενική εκπαίδευση για τους εμβολιασμούς θα πρέπει να περιλαμβάνει δεξιότητες για καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση όπως και για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών και κυρίως την αντιμετώπιση της αναφυλαξίας που προανέφερα».

Πάντως, όπως παραδέχτηκε ο κ. Μπιρλιράκης «σε ό,τι αφορά καθαρά τους εμβολιασμούς δεν έχουμε κάποιο συγκεκριμένο μάθημα εντός του προγράμματος των προπτυχιακών σπουδών μας».

Η άποψη του ωστόσο είναι ότι οι φαρμακοποιοί μπορούν να κάνουν και άλλα εμβόλια ενηλίκων στα φαρμακεία πέρα από εκείνο της γρίπης με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. «Πέρα από τον εμβολιασμό της γρίπης, και οι εμβολιασμοί που αφορούν τον πνευμονιόκοκκο ή τον έρπητα ζωστήρα ή την ηπατίτιδα θα μπορούσαν να γίνουν στο φαρμακείο πάντοτε όμως, και αυτό θέλω να το τονίσω, έχοντας την κατάλληλη εκπαίδευση, την κατάλληλη υποδομή, τον κατάλληλο εξοπλισμό και διαδικασίες.        

Το επόμενο ερώτημα που τέθηκε είναι το εάν στο εξωτερικό η άδεια διεξαγωγής εμβολίων είναι καθολική για όλους τους φαρμακοποιούς. Ο κ. Μπιρλιράης εξήγησε ότι «σε πολλές προηγμένες υγειονομικά χώρες του κόσμου όπως τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και στην Ευρώπη τη δυνατότητα διεξαγωγής των εμβολιασμών την έχουν πιστοποιημένοι φαρμακοποιοί, που σημαίνει ότι έχουν παρακολουθήσει και έχουν περάσει με επιτυχία ένα σεμινάριο για τους εμβολιασμούς, σεμινάριο για καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση αλλά και αντιμετώπιση επικίνδυνων συμβάντων».

Τέλος ζητήσαμε από τον κ. Μπιρλιράκη την άποψή του για το εάν εντέλει ο φαρμακοποιός έχει τον απαραίτητο χρόνο για να κάνει σωστά τους εμβολιασμούς τηρώντας όλα εκείνα τα απαραίτητα βήματα που προβλέπονται στα εγχειρίδια των διεθνών οργανισμών, όπως αυτό της Αμερικανικής Ένωσης Φαρμακοποιών.

Όπως είπε «εάν θέλουμε να γίνει ένας εμβολιασμός μέσα από τις τυπικά προβλεπόμενες διαδικασίες που είναι και το σωστό, όπως αυτές προβλέπονται από τα επιστημονικά συγγράμματα η διαδικασία κανονικά διαρκεί ένα διάστημα γύρω στα 15 – 20 λεπτά στο σύνολό της.  Αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο ο φαρμακοποιός να αφιερώσει 15-20 λεπτά για τον εμβολιασμό ενός ασθενούς. Και είναι δύσκολο γιατί τα περισσότερα φαρμακεία είναι μονάδες πολύ μικρές οι οποίες στις περισσότερες των περιπτώσεων το δυναμικό τους αποτελείται μόνο από τον φαρμακοποιό ή και από ένα ακόμη άτομο. Αυτό όμως δεν επιτρέπει να αποσπαστεί ο φαρμακοποιός και να αφιερωθεί μόνο σε αυτή τη διαδικασία γιατί δεν έχει ενσωματώσει τη διαδικασία αυτή στον καθημερινό τρόπο εργασίας του ώστε να είναι καλά οργανωμένη, να εξοικονομεί χρόνους και πόρους ώστε να μπορεί να το κάνει με ευκολία. Για να μπορέσει ο φαρμακοποιός να κερδίσει χρόνο, να αποδεσμεύσει χρόνο από τη γραφειοκρατία και τη διαχείριση θα πρέπει να βρούμε αυτές τις δομές που θα του επιτρέψουν να κερδίσει χρόνο και να στραφεί προς τον ασθενή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα δομές πολύ μεγάλες γιατί αυτές γίνονται απρόσωπες απέναντι στον ασθενή και εμείς θέλουμε μία προσωποποιημένη σχέση γιατί αυτή βοηθά και στο θεραπευτικό αποτέλεσμα, χρειάζονται όμως δομές που να μην είναι ούτε πολύ μικρές. Δομές δηλαδή μεσαίου μεγέθους που να αποτελούνται από 2, 3, 4 φαρμακοποιούς με αντίστοιχο προσωπικό και που θα είναι καλά οργανωμένες με διάκριση ρόλων ανάμεσα σε τεχνικό και επιστημονικό, κλινικό και που θα μπορεί σε αυτήν την περίπτωση να αφιερώσει με ευκολία το χρόνο που απαιτείται  για να γίνεται σωστά ο εμβολιασμός. Και ο χρόνος αυτός θα πρέπει προφανώς να ανταμείβεται».