Τον Φεβρουάριο του 2025, ο διάσημος σεφ Jamie Oliver προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και συζητήσεις όταν αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά για την προσωπική του ζωή και τις οικογενειακές του καταστάσεις. Σε μια συνέντευξη στην εκπομπή της Davina McCall, ο Oliver αποκάλυψε ότι η σύζυγός του, Jools, είναι νευροδιαφορετική, κάτι που μέχρι τότε είχε κρατήσει κρυφό από το ευρύ κοινό.
Η συγκεκριμένη αποκάλυψη ήρθε τρεις μήνες αφότου ο ίδιος είχε αναφέρει ότι αρκετά από τα πέντε παιδιά του είχαν διαγνωστεί με διαφορετικές καταστάσεις, όπως δυσλεξία, ΔΕΠΥ (ADHD) και αυτισμό. Αυτές οι δηλώσεις προκάλεσαν άμεσα συζητήσεις, με πολλούς να αναρωτιούνται τι πραγματικά σημαίνει η ετικέτα “νευροδιαφορετικός” και πώς το αποκτούν αυτό το χαρακτηριστικό.
Ο Jamie Oliver, γνωστός τόσο για τις γαστρονομικές του επιτυχίες όσο και για τον αγώνα του για καλύτερη διατροφική εκπαίδευση, επισήμανε πως η προσωπική του εμπειρία τον έχει κινητοποιήσει να παλεύει για την προώθηση της πρόωρης ανίχνευσης διαταραχών και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Η δημόσια αυτή τοποθέτηση έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη για μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή της νευροδιαφορετικότητας, αλλά και την προβληματική χρήση της ετικέτας σε κοινωνικούς και ψυχολογικούς όρους.
Η αποκάλυψη του Jamie Oliver άνοιξε τον δρόμο για συζήτηση και προβληματισμό σχετικά με τη σημασία της ψυχικής υγείας, την αποδοχή διαφορετικότητας και τον τρόπο που βλέπουμε τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων στη σύγχρονη κοινωνία.
Νευροδιαφορετικός: Η αντιμετώπιση της «ετικέτας»
Τον τελευταίο καιρό, η συζήτηση γύρω από τον όρο “νευροδιαφορετικότητα” έχει έρθει στο προσκήνιο, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη αποκάλυψη του σεφ Jamie Oliver ότι η σύζυγός του Jools είναι νευροδιαφορετική, ενώ παράλληλα, πολλά από τα παιδιά τους έχουν διαγνωστεί με διάφορες καταστάσεις στο φάσμα. Αυτές οι δηλώσεις προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στο διαδίκτυο και συζητήσεις σχετικά με το τι πραγματικά σημαίνει η ετικέτα “νευροδιαφορετικός” και πότε αυτή μπορεί να γίνεται κατάχρηση.
Το παρασκήνιο και οι αντιδράσεις
Η αποκάλυψη του Jamie Oliver συνοδεύτηκε από σχόλια και αντιδράσεις, με μερικούς χρήστες να θεωρούν ότι η αυξανόμενη αναφορά σε νευροδιαφορετικότητες είναι υπερβολική και ότι πολλοί άνθρωποι απλώς χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους ως “νευροδιαφορετικό” για να δικαιολογήσουν κάποιες ιδιαιτερότητες ή συμπεριφορές.
«Όλοι είμαστε [νευροδιαφορετικοί]! Αυτό γίνεται γελοίο», έγραψε ένας αναγνώστης του Daily Mail. Άλλοι σχολίασαν ότι η τάση αυτή έχει γίνει μια “μόδα” και ότι πολλοί ζητούν διαγνώσεις εύκολα και γρήγορα, συχνά χωρίς πραγματική ιατρική εξέταση.
Τι πραγματικά σημαίνει η λέξη «Νευροδιαφορετικότητα»;
Η λέξη πρωτοεμφανίστηκε το 1998 από την Αυστραλή κοινωνιολόγο Judy Singer. Ο όρος χρησιμοποίησε για να περιγράψει ότι οι διαφορές όπως το αυτιστικό φάσμα και η δυσλεξία δεν είναι απλώς ιατρικά ελαττώματα ή προβλήματα, αλλά αποτελούν φυσιολογικές διαφορές στον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αντιθέτως, πρότεινε να δούμε αυτές τις καταστάσεις ως μέρος του ευρέος φυσιολογικού φάσματος του ανθρώπινου μυαλού και όχι ως συμπτώματα κάποιας ανωμαλίας.
Σήμερα, ο όρος «νευροδιαφορετικότητα» χρησιμοποιείται ως ευρύς όρος για μια ομάδα καταστάσεων που περιλαμβάνουν το φάσμα του αυτισμού, τον ελλειμματικό υπερκινητικό σύνδρομο (ADHD), τη δυσλεξία, τη δυσαρθρία και άλλες. Δεν αποτελεί διάγνωση από μόνο του, αλλά περιγράφει ανθρώπους των οποίων το μυαλό ή ο τρόπος σκέψης διαφέρει από αυτό που θεωρείται «τυπικό». Ουσιαστικά, δηλώνει ότι το διαφορετικό δεν είναι απαραίτητα προβληματικό, αλλά απλά μια φυσική ποικιλομορφία.
Η αλήθεια σε αριθμούς
Στη σημερινή εποχή, περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρείται νευροδιαφορετικό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα είναι περίπου 1 στον 100, ενώ περίπου 4% έχουν διάγνωση ADHD. Ο δείκτης αυτός αυξάνεται συνεχώς, και οι στατιστικές δείχνουν ότι ο αριθμός ανθρώπων που περιμένουν αξιολόγηση για αυτές τις καταστάσεις στη Βρετανία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αυξανόμενος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του NHS, τον Μάρτιο του 2025, πάνω από 549.000 άνθρωποι στην Αγγλία περίμεναν αξιολόγηση για ADHD — έναν αριθμό αυξημένο από 416.000 το προηγούμενο έτος. Από αυτούς, περίπου 304.000 είχαν περιμένει πάνω από έναν χρόνο, και 144.000 για δύο ή περισσότερα χρόνια.
Η ζήτηση για διαγνώσεις και θεραπείες έχει εκτοξευθεί, ιδιαίτερα μεταξύ παιδιών και νέων ενηλίκων. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι οι καταστάσεις αυτές συχνά επικαλύπτονται. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 50-70% των ανθρώπων με αυτισμό επίσης έχουν ADHD, γεγονός που υποδηλώνει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ αυτών των διαγνώσεων.
Η αληθινή νευροδιαφορετικότητα και η «μόδα»
Η διαδεδομένη χρήση του όρου και η αυξανόμενη αποδοχή στον κόσμο της μόδας και των social media φαίνεται σε διάφορα παραδείγματα. Διάσημες προσωπικότητες όπως η ακτιβίστρια Greta Thunberg, η παρουσιάστρια Sue Perkins, ο κωμικός Rory Bremner και η star του Love Island, Olivia Attwood έχουν δηλώσει ότι είναι νευροδιαφορετικοί. Αυτό έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη αποδοχή και συζήτηση σχετικά με τις διαφορετικές μορφές εγκεφαλικής λειτουργίας.
Ωστόσο, η αυξανόμενη χρήση του όρου δημιουργεί και ανησυχίες. Ορισμένοι επιστήμονες και ειδικοί εκφράζουν προβληματισμό πως ο όρος «νευροδιαφορετικότητα» μπορεί να χρησιμοποιείται κατά τρόπο που να υποβαθμίζει την ανάγκη για πραγματική διάγνωση και θεραπεία, ιδίως όταν η τάση αυτή γίνεται απλώς μόδα.
Ο ψυχίατρος Dr Dinesh Bhugra, σε άρθρο του στην Daily Mail, ανέφερε:
«Χαιρετίζω το ότι οι άνθρωποι μιλούν ανοιχτά για την ψυχική υγεία και τα προβλήματα που έχουν. Αυτό βοηθάει στην απομυθοποίηση και στην καταπολέμηση των προκαταλήψεων.
Αλλά ανησυχώ ότι αυτή η τάση κάνει τις καταστάσεις να φαίνονται «μοδάτες» και ότι κάποιοι πιθανώς τις χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για συμπεριφορές όπως η ανικανότητα να διαχειριστούν το χάος ή η ανάγκη να τραβήξουν την προσοχή. Αν η συμπεριφορά είναι φυσιολογική ή προσωρινή, δεν χρειάζεται ιατρική ετικέτα».
Ο κίνδυνος της κατάχρησης και η ανάγκη για επιστημονική αξιολόγηση
Ανησυχία προκαλεί και το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, πιστεύουν πως κάθε καθημερινή δυσκολία– όπως η απώλεια συγκέντρωσης, η ανησυχία ή η δυσκολία στην οργάνωση – είναι αυτόματα σημάδι κάποιας διαταραχής.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τέτοιες συμπεριφορές ανήκουν στο φάσμα των φυσιολογικών ανθρώπινων διαφορών. Η Dr Julie Nordgaard, ψυχίατρος από το Πανεπιστήμιο του Κοπεγχάγη, τόνισε ότι: «Χρειαζόμαστε μια αυστηρή και ενιαία προσέγγιση στη διάγνωση, η οποία να γίνεται μόνο από ειδικευμένους επαγγελματίες με τα κατάλληλα κριτήρια. Διαφορετικά, οι αξιολογήσεις και οι διαγνώσεις καταλήγουν να είναι αναξιόπιστες και να δημιουργούν σύγχυση.»
Η επικίνδυνη παραπληροφόρηση γύρω από τη νευροδιαφορετικότητα
Σύμφωνα με μελέτες, η διάγνωση του ADHD σε ενήλικες αυξάνεται ραγδαία, ενισχύοντας την ανάγκη για υπεύθυνη και επιστημονική αξιολόγηση. Η Dr Mads Gram Henrikson πρόσθεσε ότι «σε καταστάσεις όπου η διάγνωση ADHD σε ενήλικες αυξάνει, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα σχολαστικοί και να χρησιμοποιούμε αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης.»
Άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο BMJ Mental Health, υπογραμμίζει ότι η αυξανόμενη τάση διάγνωσης ADHD σχετίζεται και με την επιρροή των social media. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Aston και το Πανεπιστήμιο του Huddersfield διαπίστωσαν ότι οι συνταγές για φάρμακα ADHD στην Αγγλία αυξάνονται σχεδόν κατά 20% ετησίως από την αρχή της πανδημίας, με ορισμένες περιοχές να αναφέρουν αυξήσεις πάνω από 50%.
Οι ειδικοί προειδοποίησαν ότι πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram είναι γεμάτες με βίντεο που προωθούν καθημερινά συνήθεια και ιδιαιτερότητες όπως «μυστηριώδη μώλωπες» και το πώς να «φαίνεσαι χαριτωμένος» ως πιθανά σημάδια ADHD, διασπείροντας παραπληροφόρηση και οδηγώντας ανθρώπους να αναζητήσουν διαγνώσεις άσκοπα.
Όπως τόνισα οι συγγραφείς, «παρόλο που τα social media έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση γύρω από το ADHD, είναι ζωτικής σημασίας να προσεγγίζουμε αυτή την πληροφορία με μεγάλη επιφυλακτικότητα, καθώς η ακρίβεια και η αξιοπιστία του περιεχομένου ποικίλλει πολύ».
Πηγή: DailyMail
