Νέα εργαλεία, λιγότερες απώλειες από μαλάρια – Ένα εκατομμύριο ζωές σώθηκαν το 2024
Η ευρύτερη χρήση καινοτόμων εργαλείων κατά της ελονοσίας, όπως οι διπλής δράσης κουνουπιέρες και τα εμβόλια που συστήνει ο ΠΟΥ, συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτροπή περίπου 170 εκατομμυρίων κρουσμάτων και 1 εκατομμυρίου θανάτων μέσα στο 2024, σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση World Malaria Report του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Τα εργαλεία αυτά ενσωματώνονται πλέον όλο και περισσότερο στα εθνικά συστήματα υγείας. Από το 2021, όταν εγκρίθηκε το πρώτο εμβόλιο κατά της ελονοσίας, 24 χώρες το έχουν εντάξει στα προγράμματα τακτικού εμβολιασμού τους. Παράλληλα, η εποχική χημειοπροφύλαξη επεκτείνεται δυναμικά, εφαρμόζεται πλέον σε 20 χώρες και έφτασε σε 54 εκατομμύρια παιδιά το 2024, έναντι μόλις 200.000 το 2012.
Εντυπωσιακή πρόοδος, αλλά και νέες απειλές
Σημαντική πρόοδος καταγράφεται και προς την πλήρη εξάλειψη της νόσου. Μέχρι σήμερα, 47 χώρες και 1 έδαφος έχουν λάβει πιστοποίηση «malaria-free» από τον ΠΟΥ. Το 2024, Πράσινο Ακρωτήριο και Αίγυπτος απέκτησαν επίσημα αυτό το καθεστώς, ενώ Γεωργία, Σουρινάμ και Τιμόρ-Λέστε ακολούθησαν το 2025.
Ωστόσο, παρά τα επιτεύγματα, τα στοιχεία παραμένουν ανησυχητικά: το 2024 καταγράφηκαν 282 εκατομμύρια κρούσματα και 610.000 θάνατοι, δηλαδή 9 εκατομμύρια περισσότερα περιστατικά σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το 95% των θανάτων σημειώθηκε στην Αφρικανική Ήπειρο, πλήττοντας κυρίως παιδιά κάτω των 5 ετών.
Ο ΠΟΥ προειδοποιεί πως η αυξανόμενη ανθεκτικότητα στα αντιμαλαριακά φάρμακα αποτελεί σοβαρή απειλή για την εξάλειψη της νόσου.
«Ελπίδα από τα νέα εργαλεία, αλλά μεγάλες προκλήσεις μπροστά»
«Τα νέα μέσα πρόληψης της ελονοσίας μας δίνουν βάσιμη ελπίδα, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν σημαντικές», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus. «Η αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων, η ενίσχυση της φαρμακευτικής ανθεκτικότητας και οι περικοπές στη χρηματοδότηση απειλούν να ακυρώσουν όσα κερδίσαμε τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Με ισχυρή πολιτική ηγεσία και στοχευμένες επενδύσεις, ένας κόσμος χωρίς ελονοσία παραμένει εφικτός».
Η έκθεση υπογραμμίζει την εξάπλωση μερικής ανθεκτικότητας στα παράγωγα αρτεμισινίνης, που αποτέλεσαν τη βάση της θεραπείας μετά την αποτυχία της χλωροκίνης και της σουλφαδοξίνης-πυριμεθαμίνης. Σήμερα, η ανθεκτικότητα επιβεβαιώνεται ή θεωρείται πιθανή σε τουλάχιστον 8 αφρικανικές χώρες, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για μειωμένη αποτελεσματικότητα των συνδυαστικών θεραπειών.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ο στόχος της Παγκόσμιας Τεχνικής Στρατηγικής για μείωση των θανάτων σε 4,5 ανά 100.000 πληθυσμού παραμένει μακριά: το 2024 ο δείκτης έφτασε τα 13,8/100.000.
Οι σύνθετες προκλήσεις που επιβραδύνουν τη μάχη κατά της ελονοσίας
Η έκθεση αναδεικνύει πολλαπλούς παράγοντες που εμποδίζουν την πρόοδο:
- Βιολογικές απειλές
- Παραμένει υψηλή η παρουσία παρασίτων με διαγραφή του γονιδίου pfhrp2, μειώνοντας την αξιοπιστία των γρήγορων διαγνωστικών τεστ.
- Επιβεβαιωμένη αντοχή στα πυρεθροειδή εντομοκτόνα σε 48 χώρες, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα των εμποτισμένων κουνουπιέρων.
- Το κουνούπι Anopheles stephensi, ανθεκτικό σε πολλά εντομοκτόνα, έχει πλέον εισβάλει σε 9 αφρικανικές χώρες, δυσχεραίνοντας τον έλεγχο της αστικής ελονοσίας.
- Κλιματική κρίση
Ακραία καιρικά φαινόμενα και μεταβολές θερμοκρασίας-βροχοπτώσεων αλλάζουν τους βιοτόπους των κουνουπιών, εντείνοντας τη μετάδοση.
- Συγκρούσεις και πολιτική αστάθεια
Οι κρίσεις στις πληγείσες περιοχές αποδιοργανώνουν τα συστήματα υγείας, δυσχεραίνοντας πρόσβαση, διάγνωση και θεραπεία.
- Χρηματοδοτικά αδιέξοδα
Η παγκόσμια χρηματοδότηση παραμένει στάσιμη: το 2024 επενδύθηκαν 3,9 δισ. δολάρια, λιγότερα από το μισό του στόχου των 9,3 δισ. δολαρίων για το 2025.
Οι περικοπές στην Αναπτυξιακή Βοήθεια οδήγησαν σε ακυρώσεις επιδημιολογικών ερευνών και σε αυξημένο κίνδυνο ελλείψεων βασικών προμηθειών.
Νέα φάρμακα και διεθνής συνεργασία: Ο μόνος δρόμος μπροστά
«Η έκθεση είναι ξεκάθαρη: η ανθεκτικότητα στα φάρμακα προελαύνει. Η απάντησή μας πρέπει να είναι εξίσου ξεκάθαρη – νέα φάρμακα με νέους μηχανισμούς δράσης», τόνισε ο Δρ. Martin Fitchet, CEO του Medicines for Malaria Venture.
Η ανάπτυξη του πρώτου μη-αρτεμισινικού συνδυασμού, Ganaplacide–Lumefantrine, αποδεικνύει ότι η καινοτομία μπορεί να προχωρήσει και ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην παγκόσμια ανθεκτικότητα.
Ο ΠΟΥ καλεί τις ενδημικές χώρες να υλοποιήσουν τις πολιτικές δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Διακήρυξη της Γιαουντέ, ενισχύοντας την προσπάθεια του διεθνούς κινήματος «Big Push» για έναν κόσμο χωρίς ελονοσία.
Προς ένα μέλλον χωρίς ελονοσία
Με στοχευμένη χρηματοδότηση, ισχυρές συνεργασίες και συνεχή καινοτομία, η εξάλειψη της ελονοσίας παραμένει εφικτός στόχος. Η πρόκληση είναι μεγάλη – αλλά μεγαλύτερη είναι η ανθρώπινη ζωή που προστατεύεται.
Απομένει η διεθνής κοινότητα να διατηρήσει τη δέσμευση και να μετατρέψει την επιστημονική πρόοδο σε καθολικό, βιώσιμο όφελος για όλους.
