Από τον Τάκη Μαραλέτο
Στην Ελλάδα, η πρόσβαση των ασθενών σε νέα, καινοτόμα φάρμακα βρίσκεται αντιμέτωπη με σημαντικές προκλήσεις, αφήνοντας πολλά φάρμακα εκτός αγοράς και τους ασθενείς να επωμίζονται όλο και μεγαλύτερο βάρος.
Η χώρα μας, παρόλο που ανήκει στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιμετωπίζει καθυστερήσεις και ελλείψεις στην εισαγωγή και αποζημίωση των νεότερων φαρμάκων που εγκρίνονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της IQVIA, από τα 178 νέα καινοτόμα φάρμακα που εγκρίθηκαν την περίοδο 2021–2024, μόνο 36 (ποσοστό 20%) είναι τελικά διαθέσιμα στην ελληνική αγορά. Αυτό σημαίνει ότι 4 στα 5 νέα φάρμακα που εγκρίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν φτάνουν ποτέ στους Έλληνες ασθενείς. Οι καθυστερήσεις, δε, φτάνουν κατά μέσο όρο τις 654 ημέρες – σχεδόν δύο χρόνια από την έγκριση στον EMA έως την αποζημίωση στην Ελλάδα.
Ποιος πληρώνει το κόστος;
Το ζήτημα αυτό δεν είναι μόνο ποσοτικό, αλλά και οικονομικό. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, το 2023 η φαρμακευτική δαπάνη καλύφθηκε μόλις κατά 42,7% από τον κρατικό προϋπολογισμό. Το υπόλοιπο 57,3% προήλθε από τις υποχρεωτικές επιστροφές της βιομηχανίας (clawback και rebates), οι οποίες έφτασαν τα 2 δισ. ευρώ, και από τις αυξημένες συμμετοχές των ίδιων των ασθενών. Το clawback (υποχρεωτική επιστροφή από τις φαρμακευτικές εταιρείες) έφτασε τα 1,2 δισ. ευρώ και οι εκπτώσεις (rebates) τα 760 εκατ. ευρώ.
Η συμμετοχή των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, με τις μέσες χρεώσεις ανά συνταγή να εκτινάσσονται κατά 65,2% μόνο μεταξύ 2011 και 2014, και η τάση αυτή να παραμένει σταθερή. Αυτό το γεγονός πλήττει ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, όπως οι χρονίως πάσχοντες, οι ηλικιωμένοι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι.
Μπορεί η Ελλάδα να αντέξει το αυξημένο κόστος;
Η αύξηση του κόστους των φαρμάκων, λόγω της έλευσης καινοτόμων, βιολογικών και εξειδικευμένων θεραπειών, είναι μια παγκόσμια τάση που ασκεί ισχυρή πίεση στα εθνικά συστήματα υγείας. Στην Ελλάδα, το διαθέσιμο «ταβάνι» για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη παραμένει καθηλωμένο και χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με αποτέλεσμα οι ανάγκες να υπερβαίνουν τους διαθέσιμους πόρους.
Η χώρα για να αντέξει το αυξημένο κόστος θα πρέπει να προχωρήσει σε τομές όπως:
Η βελτίωση της αποδοτικότητας του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ), καταπολεμώντας τη σπατάλη, τις αδικαιολόγητες δαπάνες και τις επικαλύψεις στις υπηρεσίες υγείας.
Η αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων όπως για παράδειγμα η βελτιωμένη ηλεκτρονική συνταγογράφηση, οι δημιουργία ενιαίων ψηφιακών βάσεων δεδομένων στις οποίες θα καταλήγουν οι απαραίτητες πληροφορίες με σωστή δομή και ένας ισχυρός μηχανισμός ανάλυσης των δεδομένων με δημοσιοποίηση των στοιχείων, σίγουρα θα οδηγούσε στην καλύτερη διαχείριση της φαρμακευτικής δαπάνης και την ενίσχυση της διαφάνειας.
Η ανάπτυξη ουσιαστικών κινήτρων για την ορθολογική χρήση φαρμάκων, όπως κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) για στενή παρακολούθηση της συνταγογράφησης, ώστε να αποφεύγονται οι υπερβολές και οι περιττές δαπάνες.
Ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων της της δημόσιας δαπάνης, με την ενίσχυση ακόμη περισσότερο της πρόληψης και τη ορθολογική διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, ώστε να μειωθούν οι ανάγκες για πιο δαπανηρές νοσοκομειακές θεραπείες.
Μπορεί το κράτος να εξοικονομήσει πόρους και αν ναι πως;
Βασική διάσταση είναι η καταπολέμηση της σπατάλης με καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων φαρμάκων στα νοσοκομεία και αποτροπή της υπερσυνταγογράφησης.
Η ευρύτερη χρήση γενοσήμων μπορεί να μειώσει σημαντικά τη συνολική φαρμακευτική δαπάνη χωρίς να επηρεάσει την ποιότητα της περίθαλψης.
Ήδη μια βασική διαδικασία είναι η διαπραγμάτευση των τιμών των φαρμάκων με την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης με φαρμακευτικές εταιρείες για τις ακριβές θεραπείες, ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβαση των ασθενών με καλύτερους όρους για το δημόσιο.
Οι διαπραγματεύσεις τιμών και οι συμφωνίες αποζημίωσης με βάση την αξία θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά στον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης.
Ταυτόχρονα, θα βοηθήσουν ώστε οι ασθενείς να αποκτούν γρήγορη πρόσβαση σε νέες θεραπείες με βιώσιμο τρόπο για το σύστημα υγείας.
Η σταθερή αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων και προγραμμάτων χρηματοδότησης για την κάλυψη καινοτόμων θεραπειών και την ενίσχυση των υπηρεσιών υγείας.
Η ισότιμη πρόσβαση στα φάρμακα δεν είναι πολυτέλεια – είναι αναφαίρετο δικαίωμα. Το ελληνικό κράτος, οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να συνεργαστούν, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του συστήματος και να αποτραπεί ο αποκλεισμός των ασθενών από θεραπείες που μπορούν να τους αλλάξουν τη ζωή. Οι λύσεις υπάρχουν, χρειάζεται μόνο βούληση για να εφαρμοστούν.
