Η Υποστήριξη των ατόμων που ζουν με καρκίνο και των επιζώντων αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους πυλώνες της σύγχρονης ογκολογικής φροντίδας. Η επιβίωση μετά τη διάγνωση δεν περιορίζεται πλέον στην επιτυχή ιατρική θεραπεία, αλλά επεκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα αναγκών που περιλαμβάνουν την ψυχική υγεία, την κοινωνική στήριξη και την οικονομική ανακούφιση.
Η νέα πραγματικότητα της μακράς επιβίωσης
Όπως επισημαίνουν οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας), τα στοιχεία από την Έκθεση Προόδου της Αμερικανικής Ένωσης για την Έρευνα στον Καρκίνο (AACR) 2025, αποκαλύπτουν μια νέα πραγματικότητα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περισσότεροι από 18 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με ατομικό ιστορικό καρκίνου, ένας αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Η παράταση της επιβίωσης, χάρη στις ραγδαίες προόδους της έρευνας και των θεραπειών, δημιουργεί ένα νέο τοπίο: πολλοί ασθενείς συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σοβαρές παρενέργειες και κοινωνικές προκλήσεις για χρόνια, ακόμα και μετά το τέλος της ενεργού θεραπείας.
Η «οικονομική τοξικότητα» και οι ανισότητες πρόσβασης
Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην ομαλή μετάβαση στη ζωή μετά τη νόσο είναι το υψηλό κόστος της φροντίδας.
· Οικονομική Επιβάρυνση: Οι ασθενείς με καρκίνο αντιμετωπίζουν συχνά τεράστια οικονομική επιβάρυνση. Πολλοί αναγκάζονται να περιορίσουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα ή να αποχωρήσουν πρόωρα από την αγορά εργασίας. Οι υψηλές δαπάνες για φάρμακα, εξετάσεις και συμπληρωματικές θεραπείες οδηγούν στο φαινόμενο της λεγόμενης «οικονομικής τοξικότητας». Αυτή η οικονομική πίεση όχι μόνο μειώνει την ποιότητα ζωής, αλλά συχνά θέτει σε κίνδυνο και την πρόσβαση σε απαραίτητες υπηρεσίες υγείας.
· Κοινωνικές Ανισότητες: Παράλληλα, οι ανισότητες στην πρόσβαση σε ολοκληρωμένη φροντίδα παραμένουν έντονες. Άτομα χαμηλού εισοδήματος, μέλη φυλετικών και εθνικών μειονοτήτων, καθώς και κάτοικοι αγροτικών ή απομακρυσμένων περιοχών έχουν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να λάβουν την πλήρη υποστήριξη που δικαιούνται.
Η ψυχοκοινωνική διάσταση: Κατάθλιψη και άγχος
Η ψυχολογική διάσταση της νόσου και της μακροχρόνιας επιβίωσης είναι εξίσου κρίσιμη με τη σωματική υγεία.
· Ψυχολογικές Επιπτώσεις: Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών και επιζώντων αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, έντονο άγχος και μετατραυματικό στρες.
· Ανάγκη για Ψυχολογική Υποστήριξη: Η ενσωμάτωση της ψυχολογικής υποστήριξης ως αναπόσπαστο μέρος της ογκολογικής φροντίδας είναι επιτακτική. Έχει αποδειχθεί ότι η έγκαιρη ψυχολογική παρέμβαση βελτιώνει την προσαρμογή των ασθενών στη νέα πραγματικότητα και ενισχύει την συνολική ποιότητα ζωής τους.
· Αποκατάσταση και Υποστηρικτική Φροντίδα: Εξίσου σημαντική είναι η ανάγκη για αποκατάσταση και υποστηρικτική φροντίδα, η οποία περιλαμβάνει τη διαχείριση του χρόνιου πόνου, την αποκατάσταση της κινητικότητας και την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων σωματικών παρενεργειών που προκύπτουν από τις θεραπείες.
Η σημασία της συνεχούς παρακολούθησης και των ψηφιακών εργαλείων
Οι επιζώντες από καρκίνο χρειάζονται συχνά συνεχή ιατρική παρακολούθηση, καθώς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης δευτερογενών καρκίνων ή άλλων χρόνιων παθήσεων που σχετίζονται με τη θεραπεία, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
· «Σχέδια Επιβίωσης» (Survivorship Care Plans): Η ανάπτυξη εξατομικευμένων «σχεδίων επιβίωσης» θεωρείται η βέλτιστη διεθνής πρακτική. Αυτά τα σχέδια παρέχουν σαφείς κατευθύνσεις για την ιατρική παρακολούθηση και τη διαχείριση των μακροπρόθεσμων συνεπειών της νόσου.
· Τεχνολογική Υποστήριξη: Η έρευνα και η καινοτομία προσφέρουν νέες δυνατότητες υποστήριξης. Η χρήση ψηφιακών εργαλείων και της τηλεϊατρικής μπορεί να διευρύνει σημαντικά την πρόσβαση σε ψυχολογική και ιατρική παρακολούθηση, ειδικά για τους κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών.
· Προγράμματα Καθοδήγησης (Patient Navigation): Προγράμματα όπως το «patient navigation» (καθοδήγηση ασθενών) συμβάλλουν ενεργά στη μείωση των ανισοτήτων, βοηθώντας τους ασθενείς να ξεπεράσουν γραφειοκρατικά, οικονομικά ή μεταφορικά εμπόδια, καθώς και την έλλειψη σωστής πληροφόρησης.
Προς ένα ολιστικό μοντέλο φροντίδας
Συνοψίζοντας, η φροντίδα των ασθενών με καρκίνο και των επιζώντων απαιτεί την υιοθέτηση ενός ολιστικού μοντέλου υποστήριξης που ενσωματώνει και συνδυάζει την ιατρική, την ψυχολογική, την κοινωνική και την οικονομική βοήθεια.
Η συστηματική επένδυση σε ολοκληρωμένα προγράμματα υποστήριξης και η δέσμευση για τη μείωση των ανισοτήτων στο σύστημα υγείας, δεν βελτιώνουν μόνο τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της θεραπείας, αλλά και την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των εκατομμυρίων ανθρώπων που συνεχίζουν τη ζωή τους μετά τη νόσο.
