Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Μια έκθεση του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ που θα δημοσιευτεί μέσα στο Σεπτέμβριο, πιθανολογείται ότι θα συνδέσει την ανάπτυξη του αυτισμού στα παιδιά με την παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη στις ΗΠΑ), ένα ευρέως μη συνταγογραφούμενο αναλγητικό που λαμβάνουν εκατομμύρια γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη, αποκαλύπτει κεντρικό άρθρο της Wall Street Journal.
Σύμφωνα με την Wall Street Journal, η έκθεση θα αναδείξει ισχυρά στοιχεία που θα υποστηρίζουν ότι ένα κοινό αναλγητικό, η παρακεταμόλη, μαζί με τα χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος, αποτελούν πιθανές αιτίες αυτισμού.
Τι είναι η παρακεταμόλη
Η παρακεταμόλη συντέθηκε από τον Αμερικανό ερευνητή Harmon Northrop Morse, το 1877. Στην αγορά κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1955 και θεωρείται το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο παυσίπονο στον κόσμο. Η ταχύτατη εξάπλωσή την παρακεταμόλης οφείλεται στην ασφάλεια που εμφανίζει και στην υψηλή αποτελεσματικότητά της στην ανακούφιση του πόνου και του πυρετού.
Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, η παρακεταμόλη παραμένει μια από τις ελάχιστες ασφαλείς επιλογές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γυναίκες για τον πόνο και τον πυρετό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Αντικρουόμενες μελέτες
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τον πιθανό ρόλο της παρακεταμόλης (ακεταμινοφαίνης) – όταν λαμβάνεται κατά την εγκυμοσύνη – στην εμφάνιση αυτισμού στα παιδιά.
Σε ποιο βαθμό όμως οι επιστημονικές ενδείξεις που διαθέτουμε μέχρι σήμερα υποστηρίζουν αυτήν τη θεωρία;
• Μεγάλης κλίμακας μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of the American Medical Association (2022) διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στη χρήση ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη και τον αυτισμό, τη ΔΕΠΥ ή άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Μάλιστα, όταν συγκρίθηκαν αδέλφια στην ίδια οικογένεια, οι ερευνητές δεν βρήκαν καμία διαφορά στον κίνδυνο. Η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα από περισσότερα από 2 εκατομμύρια παιδιά στη Σουηδία που παρακολουθήθηκαν για έως και 26 χρόνια.
• Αντίθετα, παλαιότερη μελέτη του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, είχε διαπιστώσει ότι η παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης αυτισμού και συνδρόμου Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠΥ) στα παιδιά σε ποσοστό πάνω από 30%. Η έρευνα είχε δημοσιευτεί στην επιθεώρηση American Journal of Epidemiology (2018) και είχε βασιστεί σε 132.738 ζεύγη μητέρων-παιδιών σε διάστημα τριών έως έντεκα ετών.
• Μια άλλη μελέτη από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας Bloomberg του Πανεπιστημίου Johns Hopkins εντόπισε έναν συσχετισμό μεταξύ της προγεννητικής έκθεσης στην παρακεταμόλη με τον αυτισμό και τη ΔΕΠΥ, χωρίς ωστόσο να εδραιώνει τη σχέση αιτίου-αιτιατού, δηλαδή ότι το συγκεκριμένο παυσίπονο ευθύνεται για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ και του αυτισμού στα παιδιά.
Η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα από 996 ζεύγη μητέρας-παιδιού και δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Psychiatry (2019).
• Επίσης, πρόσφατη ανασκόπηση από το Πανεπιστήμιο του Harvard και την Ιατρική Σχολή του Icahn στο Mount Sinai διαπίστωσε ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις συσχέτισης ανάμεσα στη χρήση παρακεταμόλης κατά την κύηση και την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης διαταραχών, όπως ο αυτισμός και η ΔΕΠΥ.
Η ανασκόπηση, η οποία δημοσιεύτηκε στο BMC Environmental Health (2025), βασίστηκε σε ανάλυση δεκάδων προηγούμενων μελετών και δεδομένων από περισσότερους από 100.000 συμμετέχοντες, ωστόσο η μεθοδολογία της κρίθηκε από ομοτίμους ως λιγότερο ισχυρή σε σχέση με άλλες μεγαλύτερες και καλύτερα ελεγχόμενες μελέτες.
Η θέση της ιατρικής κοινότητας
Κι ενώ ο Robert F. Kennedy Jr. έχει δηλώσει την πρόθεσή του να ανακοινώσει τα… «αίτια του αυτισμού» μέσα τον Σεπτέμβριο, οι ειδικοί της ιατρικής κοινότητας εξακολουθούν να τονίζουν ότι η αναζήτηση ενός μοναδικού αιτιολογικού παράγοντα του αυτισμού είναι λανθασμένη προσέγγιση.
Ο αυτισμός δεν αποτελεί μία ενιαία διαταραχή, αλλά ένα φάσμα με ποικίλες εκδηλώσεις, από ήπιες έως σοβαρότερες. Η αναζήτηση ενός “μοναδικού αιτίου” δεν αντανακλά σε καμία περίπτωση την πολυπαραγοντική φύση του αυτισμού. Η έρευνα μέχρι σήμερα έχει αναδείξει πολλούς παράγοντες κινδύνου – οι περισσότεροι εκ των οποίων προϋπάρχουν της γέννησης – που συμβάλλουν στην εμφάνιση νευροαναπτυξιακών διαταραχών.
Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες πάντως συνεχίζουν να θεωρούν την ακεταμινοφαίνη μια ασφαλή επιλογή στην κύηση, με τους περισσότερους ειδικούς να συμφωνούν ότι ο κίνδυνος, εάν υπάρχει, είναι εξαιρετικά χαμηλός έως ανύπαρκτος.
Η Εταιρεία Μητρικής-Εμβρυϊκής Ιατρικής (SMFM), που εκπροσωπεί κορυφαίους ειδικούς σε υψηλού κινδύνου εγκυμοσύνες, επαναλαμβάνει τη θέση της ότι η χρήση ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη είναι ασφαλής όταν χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του πόνου ή του πυρετού.
Η SMFM τονίζει ότι τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα δεν αποδεικνύουν αιτιώδη σύνδεση μεταξύ της χρήσης ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη και του αυτισμού ή της ΔΕΠΥ στα παιδιά, καθώς οι περισσότερες μελέτες έχουν σημαντικούς περιορισμούς μεθοδολογίας και σχεδιασμού, και δεν τεκμηριώνουν με σαφήνεια τη σύνδεση αυτή.
Το Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (ACOG) συνεχίζει να θεωρεί την ακεταμινοφαίνη μια ασφαλή επιλογή για την ανακούφιση του πόνου και του πυρετού κατά την εγκυμοσύνη.
«Ανεπιβεβαίωτες αναφορές και διάφορες αβάσιμες θεωρίες στο παρελθόν έχουν προκαλέσει αναίτια ανησυχία και σύγχυση σε πολλές γυναίκες. Οι έγκυες γυναίκες δεν θα πρέπει να φοβούνται να πάρουν ακεταμινοφαίνη, καθώς πρόκειται για το πιο ασφαλές παυσίπονο στην εγκυμοσύνη» δήλωσε ο Δρ. Christopher Zahn, κορυφαίος εκπρόσωπος του Αμερικανικού Κολλέγιου Μαιευτήρων και Γυναικολόγων.
Μέχρι στιγμής, το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών τηρεί σιγή ιχθύος για το περιεχόμενο της έκθεσης. Εκπρόσωπος του υπουργείου, σχολιάζοντας χθες το δημοσίευμα της Wall Street Journal δήλωσε ότι, «μέχρι να ανακοινώσουμε την τελική έκθεση, οι ισχυρισμοί για το περιεχόμενό της δεν είναι παρά εικασίες».
