Βαθιά θεσμικά ελλείμματα και χρόνιες αδράνειες που αφήνουν τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας εκτεθειμένα, όχι μόνο στον αποκλεισμό, αλλά και σε μια κατάσταση εκτεταμένης και καθημερινής ανασφάλειας, καταδεικνύει το Τακτικό Βαρόμετρο Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις, που παρουσιάστηκε τη Δευτέρα από την ΕΣΑμεΑ.
Από την έρευνα διαπιστώνεται ότι τα Αμεα βιώνουν «συστηματικά διακρίσεις και υποτίμηση» καθώς μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις θεωρούν ότι η αναπηρία αντιμετωπίζεται ισότιμα στην ελληνική κοινωνία. Η επικρατέστερη απάντηση είναι πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με «στερεότυπα και προκατάληψη» (56,1%), ακολουθεί η απάντηση «με οίκτο λύπηση» (34%) και έπεται η «αμηχανία» (33,2%).
Η πλειοψηφική αίσθηση των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις ότι αντιμετωπίζουν συστηματικά διακρίσεις σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, στις συνδιαλλαγές με τις δημόσιες υπηρεσίες, στην πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον, στις υποδομές και υπηρεσίες υγείας, σε συνδυασμό με τη διάχυτη έλλειψη εμπιστοσύνης στη δικαιοσύνη, αποτελούν ιδιαίτερα ανησυχητικά ευρήματα. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το πολύ μικρό τμήμα των ατόμων, που αναφέρουν ότι έχουν δεχθεί σωματική ή σεξουαλική βία/παρενόχληση και ωστόσο δεν απευθύνθηκαν στην αστυνομία.
Μόνο τα τρία (3) στα δέκα (10) θύματα σωματικής/σεξουαλικής βίας δηλώνουν ότι κατήγγειλαν στην αστυνομία το περιστατικό. Ταυτόχρονα, σοκαριστικά είναι και τα στοιχεία που αφορούν στην πολιτική προστασία, αφού οι τρεις (3) στους τέσσερις (4) που αντιμετώπισαν καταστάσεις κρίσεις την τελευταία διετία (πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμούς κ.λπ), έμειναν αβοήθητοι, χωρίς να λάβουν έγκαιρα κάποια βοήθεια και υποστήριξη από αρμόδιους φορείς.
Ιδιαίτερη αξία έχουν και τα ευρήματα του Βαρόμετρου που δείχνουν τον σοβαρό εργασιακό αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρία/χρόνια πάθηση και ιδιαίτερα των νέων, την εξάρτηση της μεγάλης πλειονότητας των ατόμων με ανάγκες υποστήριξης σε καθημερινές λειτουργίες από τη βοήθεια του συγγενικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και την ιδιαίτερα μειοψηφική πρόσβαση σε εξειδικευμένες τεχνολογίες και βοηθήματα κινητικότητας.
Τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν επίσης πολύ υψηλά ποσοστά ανικανοποίητων αναγκών υγείας σε όλες τις κατηγορίες ατόμων με αναπηρία και χρόνιες/σπάνιες παθήσεις. Όπως αναφέρεται, τα δημόσια νοσοκομεία αντιμετωπίζουν σημαντικά ελλείμματα προσβασιμότητας, υποστελέχωση με σοβαρές ελλείψεις σε νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, ανεπάρκεια στην παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας και παρακολούθησης των χρόνιων πασχόντων σε οργανωμένα και εξειδικευμένα τμήματα/μονάδες.
Η ΕΣΑΜΕΑ αναγνωρίζει ωστόσο ότι τον τελευταίο χρόνο έγιναν μικρά θετικά βήματα, μεταξύ των οποίων είναι κυρίως, η θεσμοθέτηση και πιλοτική εφαρμογή της υπηρεσίας του «Προσωπικού Βοηθού για άτομα με αναπηρία», της οποίας η καθολική επέκταση κρίνεται επιτακτική.
Στο τελικό δείγμα της έρευνας συμπεριλήφθηκαν 2.716 άτομα με αναπηρία και ο πληθυσμός των ατόμων που έλαβαν μέρος είναι ηλικίας 15 ετών και άνω.
«Η πρόταση της νέας Κομισιόν για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στήριξης εξαφανίζει πόρους που μέχρι σήμερα οδήγησαν σε έργα προσβάσιμα και από το πρόγραμμα για την ανάπτυξη που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο την περασμένη εβδομάδα διαπιστώνεται ότι οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες τόνισε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης και πρόσθεσε ότι τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου αποπνέουν ένα αίτημα, μία ανάγκη αυτοδιάθεσης, χειραφέτησης, εγρήγορσης για να ξεφύγουμε από αποκλεισμούς και διακρίσεις».
Αναλυτικά τα συμπεράσματα του Βαρόμετρου
Ενημέρωση ευαισθητοποίηση και διακρίσεις
- 4 στα 10 άτομα με αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένα σχετικά με τα δικαιώματά τους λόγω της αναπηρίας/πάθησης.
- Οι αναφορές σε δημόσιες υπηρεσίες ως πηγές ενημέρωσης για τα δικαιώματα, συγκεντρώνουν μονοψήφια ποσοστά.
- Πρώτη ως πηγή ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αναφέρεται η Ε.Σ.Α.μεΑ., ακολουθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι σύλλογοι/οργανώσεις ατόμων με αναπηρία/χρόνιων παθήσεων
- Αναφορικά με την προβολή των ζητημάτων της αναπηρίας στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή το 33,4% του δείγματος, απάντησε ότι δεν έτυχε πρόσφατα να παρακολουθήσουν ή να ακούσουν κάποια εκπομπή ή να διαβάσουν κάποιο δημοσίευμα για τα άτομα με αναπηρία.
- Στο ερώτημα «Σε γενικές γραμμές, πως πιστεύετε ότι αντιμετωπίζονται τα άτομα με αναπηρία από την ελληνική κοινωνία;», μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις θεωρούν ότι η αναπηρία αντιμετωπίζεται ισότιμα στην ελληνική κοινωνία. Η επικρατέστερη απάντηση είναι πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με «στερεότυπα και προκατάληψη» (56,1%), ακολουθεί η απάντηση «με οίκτο λύπηση» (34%) και έπεται η «αμηχανία» (33,2%).
- 1 στους 2 έχει αισθανθεί «πολλές» και «αρκετές φορές» άδικη μεταχείριση/διάκριση σε κάποιο τομέα της ζωής του, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών.
Προσβασιμότητα και κινητικότητα
- 6 στους 10 αντιμετωπίζουν «Πάντα/συχνά» ή «Μερικές φορές», εμπόδια προσβασιμότητας στις δημόσιες υπηρεσίες, στις δομές υγείας, καθώς και στους δημόσιους, κοινόχρηστους χώρους.
- Στην εργασία, το 56%
- Στην εκπαίδευση το 66%
- Το 72% των ατόμων με αναπηρία που χρειάζεται υποστηρικτική τεχνολογία για να μπορεί να πλοηγηθεί στο διαδίκτυο, δεν την διαθέτει.
Εργασία
- Το 82% των νέων 15-24 ετών και το 49,2% των ατόμων ηλικίας «25-34 ετών» δεν έχουν εργαστεί ποτέ.
- Στις ηλικίες 35 έως 54 ετών, μόνο το 44,3% του συνόλου των συμμετεχόντων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις (ανεξαρτήτως σοβαρότητας της αναπηρίας) εργάζεται κατά το διάστημα αναφοράς.
- Μόνο το 33% όσων αναφέρουν σοβαρή αναπηρία είναι ενταγμένο στην εργασία.
Βιοτικό επίπεδο και κοινωνικη προστασια
- Το ¼ των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις διαβιούν σε νοικοκυριά με συνολικό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα -εκτός των προνοιακών ενισχύσεων και επιδομάτων- το οποίο κυμαίνεται σε επίπεδα έως 600 ευρώ.
- Το 75% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) εκτιμάται ότι διαθέτει μηνιαίο διαθέσιμο ατομικό εισόδημα από 0 έως 675 ευρώ το μήνα, ενώ τα ¾ των ατόμων με σοβαρούς περιορισμούς/σοβαρή αναπηρία εκτιμήθηκε ότι τοποθετούνται σε ατομικά εισοδήματα από 0 έως 600 ευρώ μηνιαίως.
- Το 50% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) διαθέτει μηνιαίο ατομικό εισόδημα έως 385 ευρώ.
- Το ένα (1) στα δύο (2) άτομα με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση (48,6%), αντιμετωπίζει μεγάλη ή/και ακραία (πλήρης αδυναμία) δυσκολία κάλυψης των βασικών εξόδων στέγασης. Μόνο το 13,4% του δείγματος δεν αντιμετώπισε καμία δυσκολία στην κάλυψη των δαπανών στέγασης.
- Η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με αναπηρία δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθει σε εξειδικευμένες ανάγκες που σχετίζονται με την αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση, όπως εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας, αποκατάστασης ή εκπαίδευσης, αγορά φαρμάκων και αγορά τεχνικών βοηθημάτων.
- 4 στους 10 επωμίζονται πρόσθετο κόστος διαβίωσης ανώτερο των 300 ευρώ ανά μήνα, προκειμένου να καλύψουν τις εξειδικευμένες ανάγκες της υγείας τους, ενώ το 1/5 των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν δαπάνες που υπερβαίνουν τα 500 ευρώ τον μήνα.
Ανεξάρτητη Διαβίωση
- 4 στα 10 άτομα με αναπηρία (40,4%) αντιμετωπίζουν «μεγάλη δυσκολία» ή «δεν μπορούν καθόλου» να ολοκληρώσουν καθημερινές ή συνήθεις δραστηριότητες χωρίς να λάβουν υποστήριξη ή βοήθεια από άλλο άτομο.
- 8 στους 10 βασίζονται στην βοήθεια του οικογενειακού ή του φιλικού/κοινωνικού περιβάλλοντος, προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες
- · Μόνο το 3,3% του δείγματος, δηλαδή 90 άτομα, βρέθηκε ότι κάνουν χρήση της υπηρεσίας του «Προσωπικού Βοηθού για άτομα με αναπηρία».
Ασφάλεια και Δικαιοσύνη
- 7 στους 10 θεωρούν ότι δεν απολαμβάνουν την αποτελεσματική προστασία των νόμων και της δικαιοσύνης, σε περιπτώσεις που έρχονται αντιμέτωπα με παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
- 4 στους 10 αναφέρουν ότι κατά τα τελευταία τρία (3) χρόνια έχουν βιώσει κάποιας μορφής βία ή παρενόχληση (σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή άλλης μορφής).
- Ποσοστό 4% του δείγματος κάνει αναφορά σε βιώματα σωματικής ή σεξουαλικής βίας, ενώ ποσοστό της τάξεως του 25% αναφέρει ότι έχει αντιμετωπίσει ψυχολογική/συναισθηματική βία.
- Το ¼ των ατόμων με αναπηρία που έχουν δεχθεί σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή άλλη μορφής βία/παρενόχληση, δεν το έχουν αναφέρει σε κανέναν, ούτε έχουν καταγγείλει το περιστατικό στους αρμόδιους φορείς.
- Το 11,4% του δείγματος απάντησε ότι κατά τα τελευταία 2 χρόνια αντιμετώπισαν κάποια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως πλημμύρα, σεισμό, ή πυρκαγιά. Τα 3/4 αυτών των ατόμων, δεν έλαβαν έγκαιρα βοήθεια και υποστήριξη .
