Πολλές χώρες παγκοσμίως αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις αιμοδοτών. Η προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα τεχνητό, εργαστηριακά παραγόμενο αίμα που θα μπορούσε να καλύψει τα κενά στην προσφορά, παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο, νέες τεχνολογίες δίνουν ελπίδες.
Τα αποθέματα αίματος βρίσκονται σε κρίσιμο επίπεδο διεθνώς. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι υπηρεσίες αιμοδοσίας σε πολλές χώρες αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες για συλλογή και αποθήκευση υγιούς αίματος. Ο Ερυθρός Σταυρός της Γερμανίας (DRK) εκτιμά ότι απαιτούνται περίπου 112 εκατομμύρια δωρεές ετησίως για να καλυφθεί η παγκόσμια ζήτηση. Σημειώνει, επίσης, ότι μία μόνο αιμοδοσία μπορεί να βοηθήσει έως και τρεις τραυματίες ή βαριά ασθενείς.
Ωστόσο, η εθελοντική αιμοδοσία παρουσιάζει τεράστιες διακυμάνσεις ανάλογα με τον πλούτο της κάθε χώρας. Το 40% των 118,5 εκατομμυρίων ετήσιων αιμοδοσιών προέρχεται από πλούσιες χώρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν μόλις το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ακόμα και στις πλουσιότερες χώρες, οι ανάγκες για αίμα παραμένουν σταθερά υψηλές. Μόνο στη Γερμανία, χρησιμοποιούνται περίπου 15.000 μονάδες αίματος κάθε ημέρα. Συχνά, ακόμη και προσφορές χρημάτων, δώρων ή κουπονιών δεν αρκούν για να κινητοποιήσουν τους πολίτες να γίνουν αιμοδότες.
Τεχνητό αίμα: Καινοτόμες τεχνολογίες στην προσπάθεια κάλυψης των παγκόσμιων ελλείψεων
Το ζωικό αίμα δεν είναι (ακόμα) εναλλακτική λύση
Παρότι θεωρητικά το αίμα ζώων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπινες μεταγγίσεις, μέσω γονιδιακής τροποποίησης, η πρακτική εφαρμογή της ιδέας αυτής προσκρούει σε τεράστια εμπόδια. Τα αιμοσφαίρια των ζώων διαφέρουν σημαντικά από τα ανθρώπινα, κυρίως ως προς τη δομή της επιφάνειάς τους.
Το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα θα αναγνώριζε αμέσως τα μη τροποποιημένα ζωικά κύτταρα ως ξένα και θα τα απέρριπτε. Για να ξεπεραστεί αυτό, θα έπρεπε να αφαιρεθούν όλοι οι ανοσολογικοί δείκτες ή να προστεθούν ανθρώπινα αντιγόνα — μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία. Έτσι, η χρήση ζωικού αίματος σε μεταγγίσεις θεωρείται ανέφικτη στο άμεσο μέλλον.
Η αναζήτηση για ένα καθολικό είδος αίματος
Επιστήμονες παγκοσμίως εργάζονται με διαφορετικές προσεγγίσεις για να δώσουν λύση στο πρόβλημα των ελλείψεων. Ορισμένοι τροποποιούν τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα ώστε να μεταφέρουν περισσότερο οξυγόνο, άλλοι αναπτύσσουν ένζυμα που εξουδετερώνουν τα αντιγόνα των ομάδων αίματος, εξαλείφοντας έτσι το ζήτημα της συμβατότητας. Τεχνητά ερυθρά αιμοσφαίρια με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής βρίσκονται επίσης υπό ανάπτυξη.
Ωστόσο, τα υποκατάστατα αίματος ενέχουν σημαντικούς κινδύνους, όπως σοβαρές αλλεργικές (αναφυλακτικές) αντιδράσεις όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίζει ξένα ένζυμα ή στοιχεία στο τεχνητό αίμα. Οποιαδήποτε τέτοια λύση πρέπει να μιμείται πλήρως τις λειτουργίες του φυσικού αίματος και να είναι καθολικά συμβατή, όπως η ομάδα Ο, η οποία θεωρείται “καθολικός δότης”.
Οι πιο υποσχόμενες προσεγγίσεις
Γονιδιακή τροποποίηση ερυθρών αιμοσφαιρίων
Ερευνητές στα πανεπιστήμια Stanford και UCSF στις ΗΠΑ χρησιμοποίησαν την τεχνολογία CRISPR για να τροποποιήσουν βλαστοκύτταρα μυελού των οστών ώστε να παράγουν περισσότερη αιμοσφαιρίνη. Αν και η ποσότητα που παραγόταν αντιστοιχούσε μόλις στο 1% μιας φυσιολογικής μετάγγισης, η ασφάλεια της μεθόδου θεωρήθηκε σημαντικό επιστημονικό βήμα.
Εξουδετέρωση της ομάδας αίματος με ένζυμα εντερικών βακτηρίων
Επιστήμονες στη Δανία και τη Σουηδία εντόπισαν ένζυμα σε εντερικά βακτήρια που μπορούν να αφαιρέσουν αντιγόνα τύπου Α και Β από τα αιμοσφαίρια, μετατρέποντάς τα σε ομάδα Ο. Ωστόσο, δεν έχουν καταφέρει ακόμη να αφαιρέσουν πλήρως όλους τους δείκτες, ενώ δεν έχει ξεπεραστεί και το εμπόδιο του παράγοντα ρέζους.
Nano-RBCs: Μικροσκοπικά τεχνητά αιμοσφαίρια
Στο Penn State University, επιστήμονες παράγουν τεχνητά ερυθρά αιμοσφαίρια σε μικροκλίμακα, ικανά να μεταφέρουν οξυγόνο εξίσου καλά με τα φυσικά. Αυτά τα κύτταρα είναι εξαιρετικά ευέλικτα, διατηρούνται σε θερμοκρασία δωματίου και θεωρούνται ιδανικά για επείγουσες καταστάσεις.
Συμπέρασμα
Παρά τους εντατικούς ρυθμούς έρευνας και την ενθαρρυντική πρόοδο, η μαζική και ασφαλής παραγωγή τεχνητού αίματος απέχει ακόμα αρκετά χρόνια από την πραγματικότητα.
ΠΗΓΗ: Deutsche Welle
