Ο καρκίνος του παγκρέατος παραμένει μία από τις πιο επιθετικές και θανατηφόρες μορφές καρκίνου, με τη διάγνωση να γίνεται συχνά σε προχωρημένα στάδια και μόνο 1 στους 10 ασθενείς να επιβιώνει πέραν της πενταετίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η επιστημονική κοινότητα αναζητά διαρκώς τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην πρόληψη ή την έγκαιρη παρέμβαση. Ένας τέτοιος παράγοντας φαίνεται να είναι η χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV).
Η Παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, και η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου αναλύουν τα νεότερα δεδομένα μιας μεγάλης μελέτης που έρχεται να ενισχύσει τη συσχέτιση ανάμεσα στον HCV και τον καρκίνο του παγκρέατος.
Η ηπατίτιδα C σήμερα: Θεραπεύσιμη νόσος, αλλά με συνεχιζόμενη εξάπλωση
Η ηπατίτιδα C εξακολουθεί να επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, με περίπου τέσσερα εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ να έχουν μολυνθεί. Παρότι είναι πλέον πλήρως θεραπεύσιμη χάρη στα αντιιικά άμεσης δράσης, τα οποία εξασφαλίζουν ίαση σε ποσοστά άνω του 95% μέσα σε μόλις 8–12 εβδομάδες, ο ιός συνεχίζει να κυκλοφορεί. Η επιμονή του HCV οφείλεται στη χαμηλή ενημέρωση, την ανεπαρκή πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και το κοινωνικό στίγμα που εξακολουθεί να συνοδεύει τη λοίμωξη.
Πέρα από τις ηπατικές επιπτώσεις, η επιστημονική έρευνα στρέφεται πλέον στο κατά πόσο η χρόνια λοίμωξη αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου, με έμφαση στο συχνότερο είδος, το παγκρεατικό πόρου αδενοκαρκίνωμα (PDAC).
Η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα μελέτη: Πάνω από 6,3 εκατομμύρια εξεταζόμενοι
Μια ιδιαίτερα σημαντική μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο JAMA Network Open*, διεξήχθη στο σύστημα Υγείας των Βετεράνων των ΗΠΑ, το οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο ενιαίο ηλεκτρονικό φάκελο υγείας στη χώρα. Αναλύθηκαν δεδομένα από περισσότερους από 6,3 εκατομμύρια βετεράνους που είχαν ελεγχθεί για ηπατίτιδα C· περίπου το 4% εξ αυτών είχαν χρόνια λοίμωξη.
Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης καταγράφηκαν πάνω από 33.000 περιστατικά καρκίνου του παγκρέατος. Οι ασθενείς με χρόνια λοίμωξη από HCV εμφάνισαν 1,8 φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης PDAC σε σχέση με όσους δεν είχαν λοίμωξη. Ακόμη και άτομα που είχαν εκτεθεί παλαιότερα στον ιό, χωρίς ενεργή λοίμωξη πλέον, εμφάνιζαν αυξημένο –αν και μικρότερο– κίνδυνο.
Νεότερη ηλικία διάγνωσης και ο ρόλος της χρόνιας φλεγμονής
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα αφορά την ηλικία διάγνωσης. Οι ασθενείς με χρόνια HCV εμφάνιζαν καρκίνο του παγκρέατος σε σημαντικά νεότερη ηλικία σε σχέση με όσους δεν είχαν λοίμωξη. Το στοιχείο αυτό υποδηλώνει ότι ο ιός ενδέχεται να επιταχύνει την καρκινογένεση, πιθανώς μέσω μηχανισμών, όπως η χρόνια φλεγμονή και η ανοσολογική δυσλειτουργία, διαδικασίες ήδη γνωστές από άλλους καρκίνους που συνδέονται με τον HCV.
Ποιοι γονότυποι του HCV αυξάνουν περισσότερο τον κίνδυνο;
Ο ιός της ηπατίτιδας C διαθέτει οκτώ διαφορετικούς γονότυπους. Η μελέτη ανέδειξε ότι ο γονότυπος 3 ήταν συνδεδεμένος με τον υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου, ενώ ακολουθούσε ο γονότυπος 1, ο πιο συχνός στις ΗΠΑ. Αυτή η διαφοροποίηση ενισχύει τη θεωρία ότι ορισμένοι γονότυποι είναι πιο «επιθετικοί» από άλλους και δημιουργεί προοπτικές για στοχευμένη έρευνα στο μέλλον.
Περιορισμοί της μελέτης – Ισχυρά συμπεράσματα
Παρότι πρόκειται για μια από τις πλέον ολοκληρωμένες μελέτες στο είδος της, συνοδεύεται από ορισμένους περιορισμούς:
· Ο πληθυσμός των βετεράνων αποτελείται κατά βάση από μεγαλύτερης ηλικίας άνδρες, γεγονός που μπορεί να περιορίσει τη δυνατότητα εφαρμογής των αποτελεσμάτων στον γενικό πληθυσμό.
· Η μέση διάρκεια παρακολούθησης ήταν περίπου 5 χρόνια, ενώ η ανάπτυξη καρκίνου του παγκρέατος μπορεί να εξελίσσεται για διάστημα έως και 20 ετών.
Ωστόσο, η τεράστια βάση δεδομένων και η ποιότητα των καταγεγραμμένων στοιχείων καθιστούν τα ευρήματα ιδιαίτερα αξιόπιστα, προσφέροντας σημαντική γνώση για τον σχεδιασμό μελλοντικών μελετών και πολιτικών πρόληψης.
Η σημασία της πρόληψης: Η ηπατίτιδα C ως τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου
Η ηπατίτιδα C έχει ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό: είναι ένας παράγοντας κινδύνου που μπορεί να εξαλειφθεί. Σε αντίθεση με παράγοντες όπως η ηλικία ή το οικογενειακό ιστορικό, η ηπατίτιδα C μπορεί να διαγνωστεί έγκαιρα και να θεραπευθεί πλήρως.
Παρά τις επίσημες συστάσεις υγειονομικών οργανισμών στις ΗΠΑ για έλεγχο όλων των ενηλίκων τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, τα ποσοστά προσέλευσης για μαζικό έλεγχο παραμένουν χαμηλά. Η διεύρυνση των προγραμμάτων screening θα μπορούσε να συμβάλει όχι μόνο στη μείωση των ηπατικών νοσημάτων, αλλά –σύμφωνα με τα νέα δεδομένα– και στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο του παγκρέατος.
Προς μια νέα εποχή επιτήρησης και έγκαιρης παρέμβασης
Σε μια περίοδο κατά την οποία δεν υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι προληπτικού ελέγχου για καρκίνο του παγκρέατος στον γενικό πληθυσμό, η εστίαση σε ομάδες υψηλού κινδύνου –όπως ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C– μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική. Η αναγνώριση και αντιμετώπιση της HCV λοίμωξης ανοίγει τον δρόμο για πιο στοχευμένες και εξατομικευμένες στρατηγικές παρακολούθησης στο μέλλον.
Η χρόνια ηπατίτιδα C δεν περιορίζεται στις γνωστές της επιπτώσεις στο ήπαρ. Τα νέα ευρήματα αποκαλύπτουν έναν έως σήμερα υποτιμημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη καρκίνου του παγκρέατος, αναδεικνύοντας την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ως ισχυρά εργαλεία πρόληψης. Η ενίσχυση της ενημέρωσης και η διεύρυνση των προγραμμάτων ελέγχου μπορούν να συμβάλουν στη διάσωση ζωών και να διαμορφώσουν μια νέα, πιο αποτελεσματική στρατηγική δημόσιας υγείας.
* https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2841333
& https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2841341
