Από την Αθηνά Γκόρου
Στην καθημερινότητά μας, βομβαρδιζόμαστε διαρκώς από ερεθίσματα – ειδήσεις, email, κοινωνικά δίκτυα. Πολλοί από εμάς καταλήγουμε να «σκρολάρουμε» ασταμάτητα, κυνηγώντας τη νέα δόση ντοπαμίνης. Όμως, αυτή η συνεχής διέγερση επιβαρύνει τον εγκέφαλό μας, ο οποίος κυριολεκτικά εκλιπαρεί για ένα διάλειμμα.
Αυτό που πραγματικά χρειάζεται ο εγκέφαλός μας είναι χρόνος χωρίς συγκέντρωση – μια ευκαιρία να περιπλανηθεί ελεύθερα. Όταν αφήνουμε το μυαλό να χαλαρώσει και να «ξεστρατίσει», μειώνεται το άγχος και βελτιώνεται η γνωστική μας οξύτητα.
Αυτό, βέβαια, είναι πιο δύσκολο απ’ όσο ακούγεται. Όμως, η Attention Restoration Theory (ART) — η «Θεωρία Αποκατάστασης της Προσοχής» — μπορεί να μας βοηθήσει να δώσουμε στον εγκέφαλό μας τον χώρο που χρειάζεται.
Η ART διατυπώθηκε το 1989 από τους ψυχολόγους Rachel και Stephen Kaplan, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ο χρόνος στη φύση μπορεί να αποκαταστήσει τη συγκέντρωση και την προσοχή. Η θεωρία διακρίνει δύο μορφές προσοχής:
- Κατευθυνόμενη προσοχή (directed attention): όταν συγκεντρωνόμαστε συνειδητά σε κάτι – π.χ. στη μελέτη, στην οδήγηση ή στη χρήση κοινωνικών δικτύων.
- Ακαθόριστη προσοχή (undirected attention): όταν επιτρέπουμε στο περιβάλλον να τραβήξει απαλά την προσοχή μας χωρίς προσπάθεια – όπως όταν ακούμε τα πουλιά ή παρατηρούμε τα φύλλα που κινούνται με τον άνεμο.
Όταν δεν δίνουμε χρόνο στον εγκέφαλό μας για ακαθόριστη προσοχή, προκύπτει νοητική κόπωση. Αυτή δυσκολεύει τη συγκέντρωση και μας καθιστά πιο ευάλωτους σε περισπασμούς.
Παλαιότερα, οι βαρετές στιγμές της καθημερινότητας – όπως η αναμονή σε στάσεις λεωφορείων ή ουρές στα καταστήματα – λειτουργούσαν ως μικρά διαλείμματα. Σήμερα, όμως, το κινητό μάς προσφέρει συνεχή ψυχαγωγία, περιορίζοντας τα περιθώρια αποφόρτισης του εγκεφάλου.
Η ART μάς θυμίζει πόσο σημαντικό είναι να δημιουργούμε χώρο για στιγμές «μη εστίασης», ώστε ο εγκέφαλος να επαναφορτίζεται.
Η θεωρία των Kaplan αντλεί έμπνευση από τον 19ο αιώνα και τον William James, τον Αμερικανό ψυχολόγο που πρώτος εισήγαγε τον όρο «προσοχή που απαιτεί προσπάθεια» (voluntary attention) – σε μια εποχή που η φύση εξυμνούνταν από το ρεύμα του Ρομαντισμού.
Πλήθος ερευνών σήμερα επιβεβαιώνει τα ευεργετικά αποτελέσματα του φυσικού περιβάλλοντος: μείωση του στρες, βελτίωση της προσοχής, καλύτερη διάθεση και γνωστική λειτουργία. Νευροαπεικονιστικές μελέτες δείχνουν πως η αμυγδαλή, ο εγκεφαλικός πυρήνας που σχετίζεται με το άγχος, εμφανίζει μειωμένη δραστηριότητα όταν εκτιθέμεθα στη φύση — κάτι που δεν παρατηρείται σε αστικά περιβάλλοντα.
Μια συστηματική ανασκόπηση 42 μελετών εντόπισε σύνδεση μεταξύ επαφής με το φυσικό περιβάλλον και βελτίωσης σε πολλούς τομείς της γνωστικής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της προσοχής. Σε μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη, συμμετέχοντες που περπάτησαν 40 λεπτά σε φυσικό περιβάλλον εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα στρες από εκείνους που περπάτησαν σε αστική περιοχή. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η βόλτα στη φύση συνέβαλε στην αποκατάσταση της προσοχής.
Ακόμα και μόλις δέκα λεπτά ακαθόριστης προσοχής μπορούν να οδηγήσουν σε βελτίωση της απόδοσης σε γνωστικά τεστ και μείωση της κόπωσης. Ακόμη και το περπάτημα σε διάδρομο με προβολή φυσικού τοπίου μπορεί να έχει θετική επίδραση στον εγκέφαλο.
Πώς να εφαρμόσεις τη θεωρία στην πράξη
- Βρες έναν πράσινο χώρο: πάρκο, ποτάμι, μονοπάτι στο βουνό ή ακόμα και μια αυλή.
- Άφησε στην άκρη το κινητό και οτιδήποτε μπορεί να αποσπάσει την προσοχή σου.
- Αντί να καλύπτεις τις βαρετές στιγμές με οθόνες, εκμεταλλεύσου τις για να αφήσεις το μυαλό σου να περιπλανηθεί.
Αν δυσκολεύεσαι να αποσυνδεθείς νοητικά, ίσως χρειάζεται να βρεις ένα πιο «φιλόξενο» περιβάλλον για το μυαλό σου – ένα μέρος όπου η σκέψη δεν πιέζεται, αλλά απλώς συμβαίνει.
Από το να χαζεύεις μια πασχαλίτσα πάνω στο γραφείο, μέχρι να περπατάς σε ένα μονοπάτι στη φύση, δώσε στον εαυτό σου την άδεια να μην συγκεντρώνεται. Δεν είναι τεμπελιά – είναι νευρολογική φροντίδα.
Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο στο παρακάτω link:
https://theconversation.com/how-letting-your-mind-wander-can-reset-your-brain-259854
