Ο κλινικός φαρμακοποιός κ. Διαμαντής Κλημεντίδης φέρνει ένα παράδειγμα όπου, όπως αναφέρει χρειάστηκε η«Ανάγνωση 17 papers και γράψιμο 3.000 λέξεων για να αντιμετωπίσω κάτι που κάποιος σκέφτηκε στην τουαλέτα»
Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο
Με αφορμή την ανακοίνωση που μεταξύ των άλλων έκανε η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας κ. Ειρήνη Αγαπηδάκη για τη δημιουργία Γραφείου Εντοπισμού και Αντιμετώπισης Fake News στον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), μιλώντας στην πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος στο Divani Caravel με θέμα: «Εμβόλια: Ασφάλεια, Καινοτομία & Οικονομική Υπεραξία στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας», ο Κλινικός Φαρμακοποιός (MPharm, MClinPharm, MSc) κ. Διαμαντής Κλημεντίδης στο blog του Κλινικός Φαρμακοποιός.gr προσπάθησε να βοηθήσει να γίνει κατανοητό το πόσο δύσκολο θα είναι το έργο της αρμόδιας ομάδας του ΕΟΔΥ. Ο ίδιος, όπως λέει, βρέθηκε πριν μία εβδομάδα σε δημόσια αντιπαράθεση με κάποιον που αμφισβητώντας την αξία του εμβολιασμού επικαλέστηκε την κατάσταση στη Νότια Κορέα, όπου παρά την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη με το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς υπήρξε σημαντική αύξηση της επίπτωσης της νόσου στον Πληθυσμό. Έτσι ο κ. Κλημεντίδης χρειάστηκε να μπει στη διαδικασία ανάγνωσης 17 μελετών (papers) και να γράψει ένα κείμενο 3.000 λέξεων ως απάντηση για «Το Παράδοξο της Ανεμοβλογιάς στη Νότια Κορέα: Πώς Εξηγείται η Αυξανόμενη Επίπτωση σε έναν Πληθυσμό με Υψηλή Εμβολιαστική Κάλυψη;».
Όπως ο ίδιος σχολιάζει για να δείξει τη δυσκολία του εγχειρήματος που αναλαμβάνει ο ΕΟΔΥ χρειάστηκε η «Ανάγνωση 17 papers και γράψιμο 3.000 λέξεων για να αντιμετωπίσω κάτι που κάποιος σκέφτηκε στην τουαλέτα».
Όπως εξηγεί στην εισαγωγή του κειμένου του που συνοδεύεται από πλούσια παράθεση (συνολικά 17) αναφορών «Το παράδοξο έγκειται στην ταυτόχρονη αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης και του αριθμού των δηλωθέντων κρουσμάτων ανεμοβλογιάς από το 2005 και έπειτα. Αυτή η κατάσταση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εμπειρία άλλων χωρών υψηλού εισοδήματος, όπου η εισαγωγή του εμβολίου οδήγησε σε ταχείες και διαρκείς μειώσεις της επίπτωσης της νόσου.
Για να ποσοτικοποιηθεί το μέγεθος αυτού του παραδόξου, είναι απαραίτητο να εξεταστούν τα επίσημα δεδομένα. Το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς εντάχθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) της Νότιας Κορέας το 2005, με σύσταση για μία μόνο δόση σε βρέφη ηλικίας 12-15 μηνών. Το πρόγραμμα πέτυχε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά κάλυψης, φτάνοντας το 96,3% το 2019. Παρά την επιτυχία αυτή, ο αριθμός των δηλωθέντων κρουσμάτων δεν μειώθηκε. Αντιθέτως, τα δεδομένα από το Κορεατικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (KCDC) αποκαλύπτουν μια ανησυχητική ανοδική τάση. Ο δείκτης επίπτωσης αυξήθηκε από 22,5 κρούσματα ανά 100.000 άτομα το 2006 σε 154,8 κρούσματα ανά 100.000 το 2017, δηλαδή κατά επτά φορές. Σε απόλυτους αριθμούς, τα δηλωθέντα κρούσματα αυξήθηκαν από 11.207 το 2006 σε πάνω από 80.000 το 2019, λίγο πριν η πανδημία COVID-19 αλλάξει τα πρότυπα μετάδοσης των αναπνευστικών ιών».
Στη συνέχεια, αφού ο κ. Κλημεντίδης επισημαίνει ότι «μια επιφανειακή ερμηνεία αυτών των αριθμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσφαλμένα συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού, μια πρόταση που μάλλον είναι περισσότερο ευγενική από όσο χρειάζεται για να περιγράψει το όργιο παραπληροφόρησης που λαμβάνει χώρα σε κλειστές (ή και όχι τόσο κλειστές) ομάδες των social media. Ωστόσο, όπως συμβαίνει συνήθως», τονίζει ότι «η πραγματικότητα τείνει να είναι πολύ πιο σύνθετη» και προχωρεί στην ανάλυση 4 συγκεκριμένων παραμέτρων (στατιστικές ανωμαλίες που προκύπτουν από τις αλλαγές στο σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης, εγγενείς περιορισμοί της στρατηγικής εμβολιασμού με μία δόση, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των στελεχών του εμβολίου που χρησιμοποιούνται στη χώρα, και οι υποκείμενες επιδημιολογικές δυναμικές του πληθυσμού) για να δώσει μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση στο ερώτημα γιατί τα κρούσματα ανεμοβλογιάς στη Νότια Κορέα φαίνονταν να είναι περισσότερα μετά από 15 χρόνια μαζικών εμβολιασμών.
Πράγματι, μετά από την ανάλυση αυτών των παραμέτρων ο κ. Κλημεντίδης καταλήγει στο ότι «η απάντηση στο αρχικό ερώτημα –γιατί τα κρούσματα ήταν «περισσότερα» μετά από 15 χρόνια εμβολιασμών– είναι πολυεπίπεδη:
- Στατιστική ανωμαλία: Τα κρούσματα φαίνονται δραματικά περισσότερα κυρίως επειδή, από το 2005, καταμετρώνται πολύ πιο αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα λόγω της ριζικής αλλαγής στο εθνικό σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης. Η σύγκριση των αριθμών πριν και μετά το 2005 είναι εγγενώς λανθασμένη. Στην πραγματικότητα, τα κρούσματα είναι σημαντικά χαμηλότερα σε σχέση με την περίοδο πριν την εφαρμογή του καθολικού εμβολιασμού, και το σωστό ερώτημα είναι «γιατί δεν έχουν μειωθεί στα επίπεδα που βλέπουμε σε άλλες χώρες;».
- Ανεπαρκής Στρατηγική: Ο πραγματικός λόγος που οι αριθμοί παραμένουν επίμονα υψηλοί, αντί να μειωθούν δραστικά όπως σε άλλες χώρες, είναι η υιοθέτηση της στρατηγικής μίας δόσης. Αυτή η στρατηγική είναι γνωστό ότι οδηγεί σε μέτρια αποτελεσματικότητα, υψηλά ποσοστά πρωτογενούς αποτυχίας και φθίνουσα ανοσία, επιτρέποντας τη συνεχή κυκλοφορία του ιού μέσω λοιμώξεων.
- Αμφιλεγόμενη Αποτελεσματικότητα Στελέχους: Το πρόβλημα ενδέχεται να έχει επιδεινωθεί από μια συνεχιζόμενη επιστημονική συζήτηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εγχώριου στελέχους εμβολίου (MAV/06). Ενώ ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει χαμηλότερη ανοσογονικότητα σε σύγκριση με το διεθνές στέλεχος Oka, άλλες μελέτες δεν έχουν βρει σημαντικές διαφορές, καθιστώντας το έναν αμφιλεγόμενο αλλά πιθανό παράγοντα.
- Επιδημιολογικές Συνέπειες: Αυτή η αποτυχημένη στρατηγική προκάλεσε ηλικιακή μετατόπιση της νόσου, συγκεντρώνοντας τη μετάδοση στα σχολικά περιβάλλοντα μεταξύ παιδιών με εξασθενημένη ανοσία, καθιστώντας αδύνατη την επίτευξη της ανοσίας της αγέλης.
Καταλήγοντας ο κ. Κλημεντίδης στο άρθρο του επισημαίνει ότι «η εμπειρία της Νότιας Κορέας αποτελεί μια κρίσιμη μελέτη περίπτωσης στη δημόσια υγεία, που καταδεικνύει ότι η επιτυχία ενός προγράμματος εμβολιασμού δεν εξαρτάται μόνο από την υψηλή κάλυψη, αλλά και από τη σωστή στρατηγική (αριθμός δόσεων) και, ίσως, την επιλογή του αποτελεσματικότερου διαθέσιμου προϊόντος».
Πάντως οι φαρμακοποιοί φαίνεται πως είναι αποφασισμένοι να σταθούν δίπλα στον ΕΟΔΥ και την προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τα fake news στο χώρο της υγείας καθώς σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Απόστολος Βαλτάς στην εισαγωγική του ομιλία κατά τη διάρκεια της ημερίδας για τα Εμβόλια, δεν βρίσκονται στο φαρμακείο για να κάνουν απλά τα εμβόλια αλλά και για να ενημερώνουν έγκυρα τους πολίτες γύρω από αυτά, την ασφάλειά τους αποδομώντας μύθους που επηρεάζουν αρνητικά κάποιους ανθρώπους στην απόφασή τους να εμβολιαστούν.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε «η ασφάλεια των εμβολίων δεν είναι απλώς επιστημονικό ζητούμενο… είναι όρος κοινωνικής εμπιστοσύνης! Οφείλουμε να ενημερώνουμε έγκυρα, να αποδομούμε μύθους χρησιμοποιώντας την πειθώ και να ενισχύουμε διαρκώς την εμπιστοσύνη των πολιτών στη σημασία του εμβολιασμού».
