Συνέντευξη: Ρούλα Σκουρογιάννη
Η πρόληψη δεν είναι απλώς ένα ιατρικό δόγμα – είναι τρόπος ζωής. Στην εποχή όπου οι χρόνιες παθήσεις και το άγχος της καθημερινότητας απειλούν την υγεία μας, η τακτική προληπτική φροντίδα, η ισορροπημένη διατροφή και η σωματική δραστηριότητα αποτελούν την πιο αποτελεσματική «θεραπεία» πριν ακόμη εμφανιστεί η ασθένεια.
Ο Ειδικός Παθολόγος Αντώνης Αντωνιάδης, Γενικός Γραμματέας της Επαγγελματικής Ένωσης Παθολόγων Ελλάδας (ΕΕΠΕ) εξηγεί, μιλώντας στο DailyPharmaNews, γιατί η πρόληψη αποτελεί το θεμέλιο της υγειονομικής περίθαλψης, ποιες εξετάσεις δεν πρέπει να αμελούμε και πώς μπορούμε να υιοθετήσουμε πιο υγιεινές συνήθειες χωρίς πίεση ή άγχος.
Η αξία της πρόληψης στην ιατρική πρακτική
Κύριε Αντωνιάδη, γιατί η πρόληψη θεωρείται τόσο σημαντική και ποιες είναι οι βασικές προληπτικές εξετάσεις που πρέπει να κάνει κάθε ενήλικας;
«Η ποιοτική παροχή υγειονομικής περίθαλψης στηρίζεται σε δύο άξονες: την κατάλληλη θεραπεία για την υπάρχουσα ασθένεια και την προληπτική φροντίδα που μειώνει τον κίνδυνο μελλοντικής επιδείνωσης της υγείας.
Η προληπτική ιατρική είναι κρίσιμη, καθώς οδηγεί σε σημαντικές βελτιώσεις στη συνολική ευεξία του πληθυσμού. Δεν υπάρχουν αυστηρές οδηγίες για τη συχνότητα των εξετάσεων, ωστόσο, προτείνεται συντήρηση της υγείας κάθε τρία χρόνια για ενήλικες κάτω των 49 ετών χωρίς χρόνιες παθήσεις, και ετήσιος έλεγχος μετά τα 50.
Στην Ελλάδα, το προληπτικό σύστημα υγείας βασίζεται κυρίως στην επίσκεψη στον προσωπικό ιατρό (παθολόγο ή γενικό ιατρό). Βασικές εξετάσεις περιλαμβάνουν:
- Μαστογραφία και Τεστ Παπ για τις γυναίκες,
- Ενδοσκόπηση πεπτικού μετά τα 45,
- Ετήσιο αιματολογικό έλεγχο κατόπιν ιατρικής καθοδήγησης,
- Αξονική θώρακος για καπνιστές άνω των 55 ετών,
- Καρδιολογικό έλεγχο κάθε 3 χρόνια μετά τα 20,
- Υπερηχογράφημα άνω/κάτω κοιλίας ή θυρεοειδούς πριν τα 50, ως προληπτικό screening.
Η πρόληψη, λοιπόν, δεν είναι πολυτέλεια: είναι η πιο «οικονομική» και αποδοτική επένδυση για τη ζωή μας!».
Η σημασία της συζήτησης με τον γιατρό
Πέρα από τις εξετάσεις, πόσο σημαντικό είναι να συζητάμε τα αποτελέσματα με τον γιατρό μας;
«Η αποτελεσματική πρόληψη απαιτεί διάλογο και συνεργασία. Οι κλινικοί γιατροί πρέπει να αξιολογούν ποιες προληπτικές παρεμβάσεις έχουν πραγματικό όφελος και ποιες μπορεί να προκαλέσουν περιττή ταλαιπωρία ή ανησυχία. Το ίδιο ισχύει και για τη χορήγηση πάσης φύσεως συμπληρωμάτων που –όταν δε χρειάζονται– αντί να προασπίζουν την υγεία οδηγούν τελικά σε παθολογία!
Πολλά ζητήματα εμπλέκονται στην παροχή αποτελεσματικής προληπτικής φροντίδας. Οι γιατροί πρέπει να ιεραρχήσουν και να αποφασίσουν ποιες από τις πολλές διαθέσιμες προληπτικές υπηρεσίες θα προτείνουν και ποιες θα αποθαρρύνουν, για να αποτρέψουν τη βλάβη από ακατάλληλες εξετάσεις ή παρεμβάσεις. Οι προληπτικές υπηρεσίες είναι πιο πιθανό να συζητηθούν όταν οι ασθενείς έχουν μια εδραιωμένη σχέση με έναν συγκεκριμένο κλινικό ιατρό. Οι περιοδικές επισκέψεις μπορεί να έχουν και άλλα οφέλη, όπως η ανάπτυξη της σχέσης ασθενούς-κλινικού γιατρού, η ανακούφιση της «ανησυχίας» του ασθενούς και η εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τον τρόπο πρόσβασης στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.
Ο καλός ιατρός μπορεί να αναγνωρίσει το ενδιαφέρον του ασθενούς για τη διατήρηση της υγείας και της μακροζωίας και να τον βοηθήσει ουσιαστικά, αποθαρρύνοντας άχρηστες εξετάσεις, ενώ παράλληλα προτείνει και κατευθύνει προς άλλες προληπτικές δραστηριότητες που προσφέρουν μεγαλύτερη πιθανότητα οφέλους σε σχέση με τις επαναλαμβανόμενες εξετάσεις».
Υγιεινή ζωή χωρίς πίεση: μικρά βήματα, μεγάλα αποτελέσματα
Παράλληλα με τις προληπτικές εξετάσεις, πολλές φορές, ο γιατρός μπορεί να μας συστήσει αλλαγές στη διατροφή ή τον τρόπο ζωής. Πώς μπορούμε να ενσωματώσουμε αυτές τις συστάσεις χωρίς να νιώθουμε πίεση ή άγχος;
«Αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα αλλά και πιο σημαντικά σημεία στην καθημερινή ιατρική πράξη.
Η ενσωμάτωση των ιατρικών οδηγιών στην καθημερινότητα χωρίς να δημιουργείται άγχος στον ασθενή απαιτεί συνδυασμό επικοινωνιακής ευαισθησίας, ψυχολογικής κατανόησης και ρεαλιστικού σχεδιασμού.
Προσαρμόζουμε τις οδηγίες στο πλαίσιο ζωής του ασθενούς (εργασία, οικογένεια, οικονομική δυνατότητα, συνήθειες).
1.Αποφεύγουμε γενικόλογες συμβουλές τύπου «πρέπει να αλλάξεις τρόπο ζωής» και μετατρέπουμε τις οδηγίες σε συγκεκριμένα, μικρά και εφαρμόσιμα βήματα. Για παράδειγμα, αντί για: «να περπατάτε περισσότερο», «δοκιμάστε 10 λεπτά περπάτημα μετά το βραδινό φαγητό, 3 φορές την εβδομάδα».
2.Χρήση θετικού λόγου Επικεντρωνόμαστε στο τι μπορεί να κάνει ο ασθενής, όχι στο τι δεν πρέπει. Η γλώσσα μας να είναι ενδυναμωτική, όχι απειλητική. Για παράδειγμα: «Αυτό θα βοηθήσει να νιώθετε περισσότερη ενέργεια» αντί για «αν δεν το κάνετε, θα επιδεινωθεί η κατάστασή σας».
3.Συν-διαμόρφωση του πλάνου: Κάνουμε τον ασθενή συμμέτοχο στη λήψη αποφάσεων. Ρωτάμε «τι πιστεύετε ότι μπορείτε να αλλάξετε πιο εύκολα πρώτα;». Έτσι, αυξάνεται η συμμόρφωση και μειώνεται το άγχος, γιατί νιώθει ότι έχει έλεγχο.
4.Απλή, κατανοητή γλώσσα: Αποφεύγουμε ιατρικούς όρους ή επεξηγούμε τους απαραίτητους με καθημερινά παραδείγματα. Ο ασθενής χρειάζεται να κατανοεί για να ενεργοποιηθεί, όχι να φοβηθεί.
5.Μικρά βήματα – μικρές νίκες. Εξηγούμε ότι η σταδιακή αλλαγή είναι πιο ρεαλιστική και αποτελεσματική. Αναγνωρίζουμε και ενθαρρύνουμε κάθε θετική προσπάθεια, ακόμη και μικρή. Αυτό μειώνει το άγχος και ενισχύει την αυτοπεποίθηση.
6.Ενσωμάτωση ευχάριστων στοιχείων. Συνδέουμε τις οδηγίες με κάτι που ο ασθενής απολαμβάνει. Π.χ. αν του αρέσει η μουσική, να περπατά ακούγοντας αγαπημένα κομμάτια. Έτσι, η οδηγία παύει να είναι «υποχρέωση» και γίνεται μέρος μιας θετικής εμπειρίας.
7.Καλλιέργεια σχέσης εμπιστοσύνης: Το άγχος μειώνεται όταν ο ασθενής νιώθει ότι ο γιατρός του νοιάζεται, όχι ότι τον «ελέγχει». Λίγη ενσυναίσθηση («ξέρω ότι δεν είναι εύκολο αυτό, αλλά είμαι εδώ να το κάνουμε μαζί») κάνει τεράστια διαφορά.
Στους ασθενείς μου δίνω να διαβάζουν τις παρακάτω «μικρές» προτροπές:
- Ξεκίνα με μικρά, ρεαλιστικά βήματα — όχι όλα μαζί.
- Ζήτα να καταλάβεις τις οδηγίες, μη διστάζεις να ρωτήσεις.
- Σύνδεσε τις αλλαγές με πράγματα που σου αρέσουν (π.χ. μουσική, βόλτα).
- Δημιούργησε μια ήρεμη ρουτίνα φροντίδας — όχι πίεσης.
- Μην αυτοκατηγορείσαι για τα πισωγυρίσματα.
- Θυμήσου το «γιατί» — τι κερδίζεις φροντίζοντας τον εαυτό σου.
- Μίλα ειλικρινά με τον γιατρό σου, χτίσε σχέση εμπιστοσύνης.
- Η υγεία δεν είναι φυλακή — είναι ελευθερία και ισορροπία».
Άσκηση: το πιο φυσικό «φάρμακο»
Ποιος είναι ο ρόλος της φυσικής άσκησης στην πρόληψη και στη θεραπεία;
«Η φυσική άσκηση δεν είναι απλώς κίνηση — είναι φαρμακευτική παρέμβαση.
Η τακτική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο για καρδιοπάθειες, διαβήτη, παχυσαρκία, οστεοπόρωση και κάποιους τύπους καρκίνου, ενώ ενισχύει το ανοσοποιητικό και βελτιώνει τη διάθεση και τη γνωστική λειτουργία. Επιπλέον, η άσκηση λειτουργεί θεραπευτικά, ενισχύοντας τη δράση των φαρμάκων, περιορίζοντας παρενέργειες και βελτιώνοντας τη φυσική αντοχή».
Ο γιατρός τονίζει πως: «Η σωστά προσαρμοσμένη άσκηση είναι μέρος της θεραπείας — όχι απλώς συμπλήρωμα. Είναι το πιο αποτελεσματικό φάρμακο πρόληψης για κάθε σύστημα του σώματος».
Η πρόληψη δεν είναι υποχρέωση, είναι αυτοφροντίδα!
Η πρόληψη δεν είναι κάτι που «πρέπει να κάνουμε», αλλά μία συνεχής διαδικασία, μια πράξη φροντίδας προς τον εαυτό μας. Με συνεργασία, εμπιστοσύνη και συνέπεια, μπορούμε να διατηρήσουμε όχι μόνο τη σωματική μας υγεία, αλλά και την ψυχική μας ισορροπία.
