Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Η στιγμή που ακούς τη διάγνωση του καρκίνου είναι πάντα σοκαριστική. Όσο κι αν νομίζεις πως είσαι έτοιμη, τίποτα δεν σε προετοιμάζει για την τρομακτική συνειδητοποίηση: «’Εχω καρκίνο του μαστού. Και τώρα;».
Όσο φοβισμένη και αγχωμένη όμως κι αν αισθάνεσαι, είναι σημαντικό να μιλήσεις με το γιατρό σου και να του θέσεις όλα εκείνα τα ερωτήματα που βασανίσουν το μυαλό σου. Η γνώση είναι δύναμη! Όσο πιο ενημερωμένη είσαι, τόσο πιο ενεργά μπορείς να συμμετέχεις στις αποφάσεις για τη φροντίδα σου.
Η Ογκολόγος Δήμητρα Μπιδέλη μας εξηγεί ποιες είναι οι 13 κρίσιμες ερωτήσεις που πρέπει να κάνει μια γυναίκα στο γιατρό της μετά τη διάγνωσή της με καρκίνο του μαστού.
«Είναι φυσιολογικό να φοβάσαι, να μη θυμάσαι τι ειπώθηκε από τους γιατρούς, να νιώθεις ότι χάνεις τον έλεγχο. Αλλά δεν τον χάνεις. Τώρα είναι η στιγμή να τον ξαναπάρεις στα χέρια σου. Και ο τρόπος να το κάνεις είναι να ρωτήσεις, να μάθεις, να συμμετέχεις. Αυτές είναι οι πιο σημαντικές ερωτήσεις που αξίζει να κάνεις στο γιατρό σου — και γιατί έχουν σημασία.
1.Τι τύπο καρκίνου έχω;
Η διάγνωση δεν είναι “ένας” καρκίνος μαστού. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι (π.χ. διηθητικός, πορογενής, λοβιακός, in situ) και ο καθένας αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο. Ρώτησε ποιος είναι ο δικός σου τύπος, για να ξέρεις πού ακριβώς βρίσκεσαι.
2. Είναι ορμονοευαίσθητος; Είναι HER2 θετικός; Είναι τριπλά αρνητικός;
Αυτά τα στοιχεία είναι ο “χαρακτήρας” του όγκου σου. Αν είναι ορμονοευαίσθητος, μπορεί να αντιμετωπιστεί με ορμονοθεραπεία. Αν είναι HER2 θετικός, υπάρχουν εξειδικευμένες θεραπείες που έχουν αλλάξει την πορεία αυτής της νόσου. Αν είναι τριπλά αρνητικός, ειδικά σε πιο νέες γυναίκες, υπάρχει πιθανότητα κληρονομούμενων γενετικών μεταλλάξεων. Όσο καλύτερα γνωρίζεις τη νόσο σου, τόσο πιο συνειδητά τη διαχειρίζεσαι.
3. Ποιο είναι το στάδιο της νόσου μου;
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση σε βοηθά να καταλάβεις αν ο καρκίνος είναι εντοπισμένος ή έχει επεκταθεί, και καθορίζει όλο το θεραπευτικό πλάνο. 4. Χρειάζομαι προεγχειρητική θεραπεία; Μερικές φορές ξεκινάμε με θεραπεία πριν το χειρουργείο. Όχι γιατί “είναι σοβαρότερο”, αλλά γιατί θέλουμε να μικρύνει — ή και να εξαφανιστεί — ο όγκος, ώστε το χειρουργείο να γίνει με μεγαλύτερη ασφάλεια και επιτυχία. Ρώτησε αν στη δική σου περίπτωση υπάρχει αυτό το όφελος.
4. Τι είδους χειρουργείο θα χρειαστώ; Θα γίνει ογκεκτομή (διατήρηση μαστού) ή μαστεκτομή;Θα χρειαστεί να αφαιρεθούν λεμφαδένες; Υπάρχει δυνατότητα αποκατάστασης — και πότε;
Αυτά τα ερωτήματα σε βοηθούν να σχεδιάσεις το επόμενο βήμα με ψυχραιμία και γνώση, όχι με φόβο.
5. Θα χρειαστώ θεραπείες μετά το χειρουργείο και τι είδους;
Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του όγκου, μπορεί να χρειαστεί χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία. Σε πολλές γυναίκες γίνεται και ειδική γονιδιακή εξέταση (π.χ. oncotype DX, mammaPrint κ.α.) για να φανεί αν η χημειοθεραπεία θα προσφέρει πραγματικό όφελος.
6. Θα πέσουν τα μαλλιά μου;
Η χημειοθεραπεία στον καρκίνο του μαστού συνήθως προκαλεί προσωρινή αλωπεκία. Άλλες θεραπείες, όπως η ορμονοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία, δεν επηρεάζουν τα μαλλιά. Υπάρχουν ειδικά συστήματα ψύξης του τριχωτού που μειώνουν σημαντικά την τριχόπτωση. Και κάτι να θυμάσαι: τα μαλλιά ξαναβγαίνουν. Δεν είναι απώλεια· είναι ένα προσωρινό στάδιο στον δρόμο της ίασης.
7. Είναι ο καρκίνος μου κληρονομούμενος;
Οι περισσότεροι καρκίνοι του μαστού δεν είναι κληρονομικοί. Περίπου 5–10% σχετίζονται με μεταλλάξεις όπως BRCA1/2. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό (μητέρα, αδελφή, κόρη με καρκίνο μαστού ή ωοθηκών), ίσως χρειαστεί γενετικός έλεγχος. Δεν σημαίνει ότι “θα” αρρωστήσεις, αλλά ότι μπορείς να προλάβεις εγκαίρως.
8. Τι παρενέργειες έχουν οι θεραπείες;
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κόπωση, ναυτία ή προσωρινή τριχόπτωση, αλλά υπάρχουν πολύ καλά φάρμακα που τα ελέγχουν. Η ορμονοθεραπεία είναι πιο ήπια, αλλά μπορεί να προκαλέσει εξάψεις, πόνο στις αρθρώσεις ή μεταβολές στη διάθεση. Συνήθως διαρκεί 7 έως 10 χρόνια, με στόχο να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής.
9. Θα μπορώ να εργάζομαι κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
Κάθε θεραπεία επηρεάζει διαφορετικά την αντοχή και την καθημερινότητά σου. Η χημειοθεραπεία συχνά προκαλεί κόπωση, αδυναμία, ευαισθησία σε λοιμώξεις και ανάγκη για περισσότερο ύπνο και ξεκούραση. Γι’ αυτό, τις περισσότερες φορές είναι καλύτερα να πάρεις απαλλαγή από την εργασία όσο διαρκεί η θεραπεία, ώστε να προστατέψεις τον οργανισμό σου και να αναρρώσεις σωστά. Η ορμονοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία είναι συνήθως πιο ήπιες, και πολλές γυναίκες συνεχίζουν την εργασία τους, ίσως με μικρές προσαρμογές στο ωράριο ή στην ένταση. Το πιο σημαντικό είναι να ακούς το σώμα σου και να μη πιέζεσαι — η ανάρρωση χρειάζεται ενέργεια, χρόνο και φροντίδα.
10. Θα επηρεαστεί η γονιμότητά μου; Μπορώ να κάνω παιδί μετά τη θεραπεία;
Η χημειοθεραπεία μπορεί να επηρεάσει τις ωοθήκες και να προκαλέσει προσωρινή ή μόνιμη διακοπή της περιόδου. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ενημερωθείς πριν ξεκινήσει η θεραπεία για τη δυνατότητα κατάψυξης ωαρίων ή εμβρύων. Η ορμονοθεραπεία δεν επιτρέπει εγκυμοσύνη όσο διαρκεί, γιατί μπλοκάρει τα οιστρογόνα, αλλά υπάρχει η δυνατότητα προσωρινής διακοπής της μετά από 2–3 χρόνια για γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν, με ασφάλεια και προγραμματισμό. Η θεραπεία σου δεν σημαίνει ότι χάνεις τη δυνατότητα να γίνεις μητέρα· σημαίνει απλώς ότι χρειάζεται έγκαιρη ενημέρωση και σωστή καθοδήγηση.
11. Υπάρχει κίνδυνος για καρκίνο και στον άλλο μαστό;
Ο κίνδυνος είναι χαμηλός, ειδικά όταν γίνεται σωστή θεραπεία και παρακολούθηση. Αν υπάρχει γονιδιακή προδιάθεση ή ισχυρό οικογενειακό ιστορικό, ο έλεγχος γίνεται πιο συχνός. Με τακτική παρακολούθηση, οτιδήποτε νέο μπορεί να εντοπιστεί έγκαιρα και να αντιμετωπιστεί πλήρως.
12. Θα θεραπευτώ;
Είναι η ερώτηση που όλες σκέφτεστε, αλλά λίγες λέτε δυνατά. Σήμερα, η απάντηση είναι ναι — στις περισσότερες γυναίκες με καρκίνο μαστού, η ίαση είναι εφικτή. Η επιστήμη έχει κάνει τεράστια βήματα: έγκαιρη διάγνωση, στοχευμένες θεραπείες και σωστή παρακολούθηση σώζουν ζωές κάθε μέρα.
13. Τι μπορώ να κάνω εγώ; Τι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης;
Η διατροφή, η άσκηση, η διατήρηση φυσιολογικού βάρους και η αποφυγή αλκοόλ έχουν αποδεδειγμένα οφέλη. Μίλα ανοιχτά για τους φόβους σου και απόφυγε να “γκουγκλάρεις” προγνωστικά και προβλέψεις. Η δύναμή σου δεν είναι να τα ξέρεις όλα· είναι να ρωτάς και να έχεις τον κατάλληλο γιατρό να σου εξηγεί ό,τι χρειάζεσαι. Ο καρκίνος του μαστού σήμερα αντιμετωπίζεται με επιτυχία. Η γνώση, η εμπιστοσύνη και η ψυχραιμία είναι τα τρία πιο δυνατά “όπλα” σου στη θεραπεία».
