Οι αυξητικές τάσεις της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, που επηρεάζουν όλες τις χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση οικονομικής κρίσης, δεν άφησαν ανεπηρέαστη και την Ελλάδα, όπως ήταν αναμενόμενο.
Στα χρόνια της κρίσης, στη χώρα μας παρατηρήθηκε μια αύξηση των αυτοκτονιών τουλάχιστον της τάξης 30% και ανάλογη αύξηση των αποπειρών αυτοκτονίας.
Κρίση, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και αυτοκτονίες: Τι λένε οι ειδικοί
Γενικότερα, η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά αποτελεί πολύπλευρο, πολύπλοκο και δυσεπίλυτο κοινωνικο-ψυχοβιολογικό φαινόμενο. Έχει υπολογιστεί ότι, κάθε χρόνο, καταγράφονται περισσότερες από 1.000.000 αυτοκτονίες παγκοσμίως, μια αυτοκτονία πραγματοποιείται κάθε 20 δευτερόλεπτα, ενώ μια απόπειρα πραγματοποιείται κάθε δευτερόλεπτο. Η αυτοκτονία, σήμερα, συγκαταλέγεται μεταξύ των δέκα συχνοτέρων αιτιών θανάτου στο σύνολο του πληθυσμού και ανάμεσα στις τρεις συχνότερες αιτίες θανάτου για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες.
- Το ποσοστό αυτοκτονιών αυξάνεται όσο αυξάνεται και η ηλικία
- Είναι πιο συχνές οι αυτοκτονίες στους άντρες, ενώ στις γυναίκες είναι πιο συχνές οι απόπειρες
- Η δημοσιοποίηση του τρόπου των αυτοκτονιών προκαλεί μιμητικά κρούσματα
Πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας
Στους πρωτογενείς παράγοντες, οι οποίοι αποτελούν και κατάσταση αυξημένου κινδύνου αυτοκτονίας, περιλαμβά-νονται η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής (ιδιαίτερα της μείζονος κατάθλιψης), η ύπαρξη προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας, η ανακοίνωση της αυτοκτονικής πρόθεσης και η χαμηλή σεροτονινεργική δραστηριότητα του ατόμου.
Στους δευτερογενείς παράγοντες κινδύνου, περιλαμβάνονται η ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα, τα σοβαρά αρνητικά γεγονότα ζωής και η κοινωνική απομόνωση.
Στους τριτογενείς παράγοντες, εντάσσεται το αντρικό φύλο και η εφηβική ηλικία ή η προχωρημένη ηλικία. Οι δευτερογενείς και τριτογενείς παράγοντες συχνά διαπλέκονται και ενισχύουν τους πρωτογενείς παράγοντες στην πραγματοποίηση μιας αυτοκτονικής ενέργειας.
Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχουν δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία της τάξης του 15-20% ενώ ασθενείς με ψυχώσεις (σχιζοφρένεια) έχουν δείκτες της τάξης 5-10%.
Στα παιδιά, οι αυτοκαταστροφικές πράξεις είναι εξαιρετικά σπάνιες, ενώ στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες η αυτοκτονική συμπεριφορά εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, λόγω της ειδικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης της ηλικίας αυτής και συχνά σχετίζεται με συγκρουσιακές καταστάσεις σε κοινωνικό επίπεδο και το φάσμα της ανεργίας, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης.
Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν υψηλούς δείκτες αυτοκτονιών, γεγονός που αποδίδεται στη συχνή συνύπαρξη σοβαρών σωματικών νοσημάτων που συνυπάρχουν με κατάθλιψη (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνος, Πάρκινσον κ.α.), αλλά και στο γεγονός ότι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους συχνά εκφράζεται με σωματικά ενοχλήματα και όχι λεκτικά, με αποτέλεσμα τη δυσκολία αντιμετώπισής της.
Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και τροχαία ατυχήματα
Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα κατέχει μια από τις τελευταίες θέσεις στον ευρωπαϊκό χάρτη, σε σχέση με τις αυτοκτονίες, όμως, είναι στις πρώτες θέσεις στα τροχαία ατυχήματα. Υποστηρίζεται ότι κάποια από αυτά τα τροχαία ατυχήματα (π.χ. όταν ο οδηγός είναι μόνος, οδηγεί με υπερβολική ταχύτητα υπό την επήρεια οινοπνευματωδών), ενδεχομένως αποτελούν αυτοκτονικές συμπεριφορές (παρα-αυτοκτονίες), οι οποίες, όμως, ποτέ δεν καταγράφονται ως αυτοκτονίες.
Ποιος ο ρόλος των ΜΜΕ
Τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο σε σχέση με τις αυτοκτονίες λειτουργούν θετικά αλλά και αρνητικά, κάποιες φορές. Η σωστή ενημέρωση ενός τραγικού συμβάντος αυτοκτονίας μπορεί να αποτρέψει από άλλες ενέργειες, ενώ αν δε συμβεί αυτό, μπορεί να υπάρξουν αντίθετα αποτελέσματα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με το διαδίκτυο, όπου υπάρχουν ιστότοποι που προτρέπουν σε ενέργειες τέτοιου τύπου. Σχετικά με την πρόληψη των αυτοκτονιών, οι ειδικοί τονίζουν ότι η δημοσιοποίηση των αυτοκτονιών και κυρίως του τρόπου που χρησιμοποιούν οι αυτόχειρες για να φύγουν από τη ζωή, αυξάνει τη μίμηση της πράξης σε ένα σημαντικό ποσοστό του κοινωνικού συνόλου, που ίσως παρουσιάζει αυτοκατα-στροφικές συμπεριφορές.
Αυτό που θα βοηθούσε είναι η αναφορά από τα ΜΜΕ τρόπων βοήθειας στα άτομα που σηκώνουν μόνα τους το βαρύ συναισθηματικό φορτίο αλλά και από την πολιτεία να οργανώσει εξειδικευμένες υπηρεσίες αντιμετώπισης της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς και πρόληψης των αυτοκτονιών.
Η ελληνική οικονομική κρίση που συνοδεύτηκε με σημαντική κοινωνική κρίση έχει διάρκεια και βάθος. Οι προγραμματισμένες ενέργειες της πολιτείας σε σχέση με τη μείωση των κοινωνικών παραγόντων που υπεισέρχονται στην αιτιοπαθογένεια των ενεργειών αυτοκαταστροφής και οι στοχευμένες προληπτικές δράσεις στις ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. άτομα με χρόνιες ψυχικές παθήσεις ή/και σωματικές παθήσεις) αναμένεται να μειώσει τις δραματικές συνέπειες των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
