Αποκλειστικές δηλώσεις του επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Ν. Στεφανή
«Η τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Η τέχνη είναι αυτό που ξεπλένει την ψυχή από την σκόνη της καθημερινότητας», έχει πει ο σπουδαίος Πάμπλο Πικάσο, πολλές δεκαετίες πριν η επιστημονική κοινότητα σκεφτεί να την εντάξει στην φαρέτρα των ψυχιάτρων.
Με πυξίδα λοιπόν αυτό «το ξέπλυμα της ψυχής» από την σκόνη της καθημερινότητας, ένα καινοτόμο πρόγραμμα για την στήριξη ατόμων με ψυχιατρικά προβλήματα, αναμένεται να εισέλθει και στην ελληνική κοινωνία, μετά την επιτυχή εφαρμογή του τα τελευταία χρόνια στον Καναδά, σε Σκανδιναβικές χώρες, την Αγγλία και σε κάποιες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Πρόκειται για το Πρόγραμμα Ηλεκτρονικής Πολιτιστικής Συνταγογράφησης, το οποίο καθιερώνεται με τροπολογία του υπουργείου Υγείας που εντάχθηκε και ψηφίστηκε σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού, την περασμένη εβδομάδα από τη Βουλή.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι στην Ελλάδα μνημόνιο συνεργασίας για πολιτιστική συνταγογράφηση έχει υπογραφεί από τον Σεπτέμβριο του 2021 από τον τότε υφυπουργό Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη και την τότε υφυπουργό Υγείας Ζωή Ράπτη.
Σε δεύτερη φάση θα ενταχθούν και δικαιούχοι με νευρολογικά προβλήματα
Το Πρόγραμμα Ηλεκτρονικής Πολιτιστικής Συνταγογράφησης, το οποίο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από εκεί χωρίς να επιβαρύνει τους ωφελούμενους, ή το δημόσιο σύστημα υγείας, λήγει τέλη του έτους. Προβλέπει ηλεκτρονική συνταγογράφηση πολιτιστικών δράσεων, σε πρώτη φάση για άτομα που έχουν διαγνωστεί με ψυχιατρικά προβλήματα, ενώ σε δεύτερη φάση, σύμφωνα με πληροφορίες, θα ενταχθούν και δικαιούχοι με νευρολογικά προβλήματα, όπως πχ νόσος Αλτσχάιμερ σε αρχικά στάδια και Πάρκινσον. Παρά το στενό χρονικό πλαίσιο, η εφαρμογή του προγράμματος έχει ακόμη δρόμο, καθώς οι λεπτομέρειες του θα καθοριστούν με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Πολιτισμού και Υγείας. Η ΚΥΑ θα προσδιορίσει τις μορφές τέχνης που θα ενταχθούν, τα κριτήρια επιλογής των επαγγελματιών που θα συμμετέχουν, τα κριτήρια υπαγωγής των ωφελούμενων και τη διαδικασία συμμετοχής τους στο πρόγραμμα, τις προϋποθέσεις, τη διαδικασία ένταξης των φορέων πολιτισμού κλπ.
400 ασθενείς συμμετείχαν στην πρώτη πιλοτική φάση
Η υλοποίηση του προγράμματος Πολιτιστικής Συνταγογράφησης θα βασιστεί σε έρευνα που ήδη έχει ξεκινήσει για τον σχεδιασμό την εφαρμογή και την αξιολόγηση των πολιτιστικών δράσεων. Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του προγράμματος Νίκος Στεφανής, καθηγητής Ψυχιατρικής, διευθυντής της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναπληρωτής διευθυντής και μέλος του Δ.Σ. του ΕΠΙΨΥ μίλησε αποκλειστικά στο DailyPharmaNews για την πρώτη πιλοτική φάση του προγράμματος, που έχει ήδη τελειώσει, καθώς η ομάδα του πλέον οδεύει ήδη προς τη δεύτερη φάση. «Έχουμε τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης. Έχουμε συγκρίνει περίπου 400 ασθενείς με μία ψυχιατρική διάγνωση που εκτέθηκαν επί ένα τρίμηνο σε διάφορες μορφές τέχνης (θέατρο, χορό, μουσική κ.λπ.) με ασθενείς που είναι σε λίστα αναμονής, μέσα από μία διαδικασία τυχαιοποίησης.
Φάνηκε λοιπόν ότι οι ασθενείς που εκτέθηκαν σε αυτά τα προγράμματα τέχνης είχαν μία θετικότερη, στατιστικά σημαντικότερη επίδραση στην ψυχική τους υγεία, στη καταθλιπτική τους διάθεση, στο άγχος τους, στην ευζωία τους, από αυτούς που ήταν στη διαδικασία αναμονής».
Άγνωστοι ακόμη οι μηχανισμοί που διαμορφώνουν την ευεξία μέσω της τέχνης
Ποιοι είναι εκείνοι οι μηχανισμοί που ενεργοποιούνται για να νιώσει κάποιος που έχει πχ κατάθλιψη, καλύτερα μέσα από μία θεατρική παράσταση, ερωτάται ο καθηγητής. «Είναι ένας συνδυασμός διαφόρων πραγμάτων. Δεν τον ξέρουμε για να μπορούμε να τον απομονώσουμε αυτή τη στιγμή. Είναι προφανώς ένας μηχανισμός που έχει σχέση με πολλά πράγματα. Σκεφτείτε ποιο είναι το όφελος ενός ανθρώπου που ζει απομονωμένος κοινωνικά με όλο τον αυτοστιγματισμό που επισείει, όταν πηγαίνει πχ στο Εθνικό Θέατρο και συμμετέχει σε μία θεατρική παράσταση. Επομένως υπάρχουν στοιχεία αποστιγματοποίησης, στοιχεία που έχουν σχέση με το ότι μοιράζεσαι την ευεξία μαζί με άλλους ανθρώπους. Η ίδια η φύση της τέχνης προφέρει μία ανάταση. Είναι πολλοί οι πιθανοί μηχανισμοί. Μπορεί να είναι ακόμη και βιολογικοί. Δεν τους γνωρίζουμε ακόμη καλά. Δεν έχουν μελετηθεί εν τω βάθη οι μηχανισμοί που σχετίζονται ακριβώς με το ποια είναι τα συστατικά εκείνα που διαμορφώνουν την ευεξία». Όταν λέτε βιολογικοί μηχανισμοί τι εννοείτε, είναι η επόμενη ερώτηση που θέτουμε στον επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του προγράμματος. Υπάρχουν δημοσιευμένες εργασίες που δείχνουν για παράδειγμα μία ευεργετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, κατά τη διαδικασία ενσωμάτωσης και συμμετοχής σε δρώμενα τέχνης, απαντά ο κ. Στεφανής και διευκρινίζει ότι η συμμετοχή στα πολιτιστικά δρώμενα δεν θα γιατρέψει τις ψυχιατρικές αρρώστιες. Πρόκειται για μία καθαρά συμπληρωματική προσέγγιση, καταλήγει ο καθηγητής Ψυχιατρικής Ν. Στεφανής.
