Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Μία εξαιρετική πρωτοβουλία πήρε πριν λίγες μέρες ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Λάρισας μπαίνοντας στη διαδικασία να προχωρήσει στη μετάφραση των επικαιροποιημένων οδηγιών και συμβουλών από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φαρμακοποιών προς τους φαρμακοποιούς, πρωτοβουλία που αξιοποίησε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος εντάσσοντας και αυτή τη δουλειά μέσα στο πακέτο των οδηγιών (δες εδώ) και συστάσεων που απέστειλε την Πέμπτη 5 Μαρτίου προς όλους τους φαρμακοποιούς της χώρας.

Η ιδιαιτερότητα αυτής της προσπάθειας έγκειται στο γεγονός ότι σε αντίθεση με τις όποιες οδηγίες έχει εκδώσει, και συνεχίζει καθημερινά να εκδίδει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας –υλικό που ήδη ο ΠΦΣ αξιοποίησε για να προχωρήσει στη διανομή των χιλιάδων εντύπων που αυτές τις μέρες φτάνουν στα φαρμακεία όλης της χώρας προς ενημέρωση των πολιτών- οι οδηγίες της FIP (International  Pharmaceutical Federation) απευθύνονται στα περίπου 4 εκατομμύρια φαρμακοποιούς παγκοσμίως. Σκοπός ακριβώς της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακοποιών είναι να παράσχει πληροφορίες και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την έξαρση του κορωνοϊού - και ειδικότερα το νέο κορωνοϊό  SARS-CoV-2 - για τους φαρμακοποιούς και το εργατικό δυναμικό του φαρμακείου, τόσο σε περιβάλλον πρωτοβάθμιας περίθαλψης (δηλ. κοινοτικά φαρμακεία και πρωτοβάθμιες εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης) όσο και σε νοσοκομειακές εγκαταστάσεις, καθώς και για τους φαρμακοποιούς που εργάζονται ως κλινικοί βιολόγοι στα ιατρικά εργαστήρια ανάλυσης και προσφέρουν ένα σύνολο αναφορών, που μπορεί να είναι χρήσιμες για περισσότερες πληροφορίες.

Πρόκειται λοιπόν για ένα σαφώς πιο εστιασμένο στις ανάγκες και στο ρόλο του φαρμακοποιού υλικό, που για την πλήρη εφαρμογή του χρειάζεται ένας πολύ καλός συντονισμός τον οποίο και επιδιώκουν οι έλληνες φαρμακοποιοί μέσα από τα συλλογικά τους όργανα.

Διαβάζει λοιπόν σε κάποιο σημείο μέσα στις 30 σελίδες των οδηγιών ότι «η επιδίωξη θεραπείας των ασθενών σε ανεπαρκές περιβάλλον ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας και τους άλλους» και αμέσως μετά η FIP αναφέρεται στα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τη διοίκηση του φαρμακείου, σύμφωνα με την Κινεζική Φαρμακευτική Ένωση, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η ανάπτυξη σχεδίων έκτακτης ανάγκης και ροής εργασίας, η εκτέλεση πλήρους εκπαίδευσης προσωπικού, η επικέντρωση στην κατάσταση υγείας των φαρμακοποιών, η προστασία του προσωπικού του φαρμακείου, η εξασφάλιση διαχείρισης επαρκούς καθαρισμού και απολύμανσης ή η ενίσχυση της διαχείρισης των ιατρικών αποβλήτων.

Επιπλέον των 30 σελίδων υπάρχουν παραρτήματα με συνταγές αντισηπτικών, φαρμακευτική αγωγή καθώς και υπερσύνδεσμοι που οδηγούν στις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης.

Ο ρόλος των φαρμακοποιών είναι εξέχουσας σημασίας για την αποτροπή της εξάπλωσης της λοίμωξης καθώς και για την έγκυρη ενημέρωση, τη στήριξη, τη σωστή συμβουλή και την κατάλληλη παραπομπή των συμπολιτών μας και οι ίδιοι θεωρούν ότι τους δίνεται για μία ακόμη φορά η ευκαιρία να αναδείξουν τη σημασία του λειτουργήματός τους, για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και να αποδείξουν τη σπουδαιότητα του ελληνικού φαρμακείου στην αλυσίδα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

Ο κ. Βάϊος Θεοχαρόπουλος, Γενικός Γραμματέας του ΦΣ Λάρισας μιλώντας στο DailyPharmaNews, εξήγησε ότι «στον Φαρμακευτικό Σύλλογο Λάρισας γίνεται πολύ δουλειά. Σαν νέα διοίκηση έχουμε ιδιαίτερες ανησυχίες ως προς την ανάδειξη του λειτουργήματος μας, για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και της σπουδαιότητας των φαρμακοποιών του πάγκου στην αλυσίδα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Άμεσα κρίναμε ότι πρέπει να παρέχουμε αυτές τις επικαιροποιημένες οδηγίες και συμβουλές από την Διεθνή Ομοσπονδία Φαρμακοποιών, για να έχει ο κάθε συνάδελφος ανά την Ελλάδα τον πλέον αξιόπιστο και έγκυρο διεθνώς οδηγό αυτή την κρίσιμη στιγμή.

Πλέον η καθημερινότητα σε όλους τους φαρμακευτικούς συλλόγους είναι πολύ δυναμική, απαιτεί εγρήγορση και πρέπει να αφιερώσεις προσωπικό  χρόνο. Αρκετοί από εμάς,  δείχνουμε τη διάθεση να προσφέρουμε στην κοινότητα των φαρμακοποιών και είναι  χαρά μας που συνεργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε για να πετύχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δημιουργία του συντονιστικού οργάνου Θεσσαλίας, χάρη στις κοινές ανησυχίες των τεσσάρων προέδρων των φαρμακευτικών συλλόγων της περιοχής μας».

Για τον κ. Θεοχαρόπουλο η υπεύθυνη στάση των φαρμακοποιών αυτήν την κρίσιμη περίοδο είναι κάτι που τον κάνει υπερήφανο. «Θα ήθελα να εκφράσω το πόσο  πολύ περήφανο με κάνει η στάση των συναδέλφων διότι τις εξειδικευμένες συμβουλές τους, την ωριμότητα και ψυχραιμία τους, τη δεδομένη χρονική περίοδο, η χώρα μας, το σύστημα υγείας και οι ασθενείς τα έχουν  περισσότερο ανάγκη από ποτέ».  

Και πράγματι έτσι εισέπραξαν αυτήν την πρωτοβουλία και οι φαρμακοποιοί του πάγκου στα φαρμακεία της Λάρισας.

«Σε μία κατάσταση όπως η σημερινή θα πρέπει τα αντανακλαστικά των Συλλόγων, τόσο σε τοπικό όσο και σε πανελλήνιο επίπεδο να είναι σε εγρήγορση. Με γνώμονα αυτό θεωρώ ότι πολύ σωστά έπραξε ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Λάρισας και προχώρησε στη μετάφραση ενός εγχειριδίου που είναι πολύ σημαντικό εργαλείο για τη δουλειά μας αυτήν την περίοδο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φαρμακοποιός είναι βασικό εργαλείο στο να εμποδίσουμε την εξάπλωση του ιού τόσο με τη συμβουλή του όσο και με την παραπομπή ύποπτων περιστατικών στους αρμόδιους φορείς», ανέφερε μιλώντας στο DailyPharmaNews o κ.  Μιχάλης Τσιμπιρίδης που έχει φαρμακείο στην περιοχή του Αγίου Νικολάου.

Το πρόβλημα για τον κ. Τσιμπιρίδη είναι ότι «ο ιός του πανικού έχει εξαπλωθεί πολύ περισσότερο από τον ίδιο τον κορωνοϊό στην Ελλάδα.

Ειδικά για τις μάσκες ο κ. Μιχάλης Τσιμπιρίδης εξηγεί ότι «η εξαφάνισή τους είναι πρόβλημα γιατί μάσκες δίναμε όλο τον χρόνο. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που όντως έχουν ανάγκη τις μάσκες ανεξάρτητα με το εάν υπάρχει έξαρση ενός προβλήματος όπως αυτό ή όχι, όπως είναι οι άνθρωποι σε ανοσοκαταστολή. Με αυτές τις συμπεριφορές πανικού στερούμε τις μάσκες από ανθρώπους που τις έχουν πραγματικά ανάγκη.».

Ο πανικός αυτός όμως σε έναν βαθμό ίσως να είναι δικαιολογημένος. Αφού φαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν σωστή ενημέρωση ή πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης. Αυτό φαίνεται μέσα από τις ερωτήσεις που διατυπώνουν, όταν φτάνουν στο φαρμακείο.  «Ένα 80% των ατόμων που μπαίνουν στο φαρμακείο ρωτούν για τον νέο κορωνοϊό. Ερωτήσεις πάρα πολλές. Έχουμε φτάσει σε σημείο συνομωσιολογίας για το πώς δημιουργήθηκε ο ιός. Ακούμε και τέτοια παράξενα στο φαρμακείο πλέον. Κάποιοι καταναλώνουν πολύ σκόρδο». ΄

Και η κ. Βιβή Θανάκου όμως που έχει φαρμακείο στην περιοχή Νεράϊδα ακούει διάφορα, όπως είπε στο DailyPharmaNews. «Κάποιος με ρωτούσε για το εάν ισχύει αυτό που άκουσε, ότι δηλαδή εάν βάλει VIX κάτω από τη μύτη δεν θα τον πλησιάσει ο κορωνοϊός. Για το ότι η κατανάλωση σκόρδου προστατεύει. Μερικοί θεωρούν ότι επειδή έχουν κάνει το αντιγριπικό, δεν κινδυνεύουν. Τέτοια ακούμε. Σίγουρα διαφωνούμε και τους ενημερώνουμε για το τι ισχύει και για το τι δεν ισχύει».

Η προσπάθεια του ΦΣ Λάρισας όσο και του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου αυτό το νόημα έχει για την κ. Θανάκου. Να δώσει στον φαρμακοποιό την ασφάλεια ότι ενημερώνει σωστά τον πολίτη. «Το φαρμακείο», εξηγεί. «είναι ένας χώρος από το οποίο περνούν οι πελάτες μας και τους ενημερώνουμε καθημερινά, τους καθοδηγούμε, τους δίνουμε διάφορες πληροφορίες και θεωρώ ότι είναι βασικό, να υπάρχει ένα πιο επίσημο κείμενο στο οποίο να μπορούμε να στηριχτούμε και να τους δίνουμε τις οδηγίες που πρέπει. Σίγουρα την προηγούμενη εβδομάδα υπήρξε, δεν θα έλεγα πανικός αλλά σίγουρα ο κόσμος αγχώθηκε παραπάνω. Είχαμε πάρα πολύ κόσμο που ερχόταν στο φαρμακείο απλά για να πληροφορηθεί, για να πάρει βεβαίως και μάσκες και αντισηπτικά. Το πιο σημαντικό πράγμα για τον πολίτη είναι το πώς θα προστατευθεί για να μην έχουμε εξάπλωση του ιού».

Η πραγματικότητα που η ίδια αντιμετωπίζει αυτό το διάστημα στο φαρμακείο της δείχνει την αναγκαιότητα τέτοιων πρωτοβουλιών. Υπάρχει δίψα για έγκυρη πληροφόρηση από τον κόσμο. «Ελάχιστοι είναι αυτοί που μπήκαν στο φαρμακείο και δεν ρώτησαν για τον κορονοϊό. Είναι πολλοί που μπαίνουν στο φαρμακείο, όχι για να αγοράσουν κάτι αλλά απλά για να ρωτήσουν τι καινούργιο γνωρίζουμε για τον ιό, τι μπορούν να κάνουν, εάν πρέπει να ανησυχούν» λέει η κ. Θανάκου.

Η υπεύθυνη ενημέρωση είναι ένα σοβαρότατο ζήτημα και αυτή θα βοηθήσει, όπως πιστεύει, στο να φτάσει ο κάθε πολίτης να υιοθετήσει μία υπεύθυνη στάση που είναι και το μεγάλο ζητούμενο, αυτό που πραγματικά θα ανακόψει το δρόμο στη μετάδοση του ιού. «Θεωρώ ότι ήταν καλό το να σταλεί μέσω TAXIS πληροφόρηση, όμως πολλοί συμπολίτες δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία. Οι ηλικιωμένοι κυρίως και κάποιοι άλλοι ίσως να μην μπορούν να τη διαχειριστούν τόσο καλά και γι΄ αυτό θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τους δώσουμε τις κατάλληλες πληροφορίες. Είναι σημαντικό να ξέρουν ότι στη Λάρισα το Κέντρο Αναφοράς είναι το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, είναι βασικό να ξέρουν ότι απομονώνεσαι, παίρνεις τηλέφωνο και ζητάς οδηγίες για το τι θα πρέπει να κάνεις, ότι δεν πηγαίνεις με το πρώτο σ’ ένα νοσοκομείο. Πρέπει να ξέρουν και το ξέρουν πολλοί αλλά πρέπει να μπει στη συνείδησή μας ότι χρησιμοποιούμε συχνά αντισηπτικό, ότι πλένουμε συχνά τα χέρια, ότι όταν βήχουμε και έχουμε πυρετό καθόμαστε λίγες μέρες σπίτι και δεν ερχόμαστε σε επαφή με κόσμο προφυλάσσοντας τους γύρω μας».

Σε ό,τι αφορά το κομμάτι των οδηγιών της FIP για τα φαρμακεία η κ. Θανάκου θεωρεί ότι κάποια πράγματα γίνονται πιο εύκολα, άλλα πολύ πιο δύσκολα.

Για παράδειγμα η ύπαρξη χώρου απομόνωσης στο φαρμακείο σε περίπτωση που κάποιος έρθει με κάποια συμπτώματα που μπορεί να είναι ύποπτα μέχρι την παραπομπή του στο νοσοκομείο είναι αδύνατο να εφαρμοστούν, καθώς όπως λέει η κ. Θανάκου «δεν έχουμε τέτοιο χώρο. Ευελπιστούμε βασικά ότι δεν θα έρθει ο ίδιος ο ασθενής με τα συμπτώματα. Θα έρθει κάποιος συγγενής του. Η οδηγία που έχει δοθεί στους πολίτες να παίρνουν τηλέφωνο, να μην έρχονται σε επαφή ούτε με το γιατρό ούτε με το φαρμακοποιό είναι μία πολύ σωστή οδηγία».

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για την κ. Θανάκου είναι ο φαρμακοποιός να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση. «Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, σε μία συνεχή ενημέρωση. Υποχρεωτικά. Είναι και ο ρόλος μας σαν φαρμακοποιοί να το κάνουμε αυτό, είναι κομμάτι της δουλειάς μας».

Από την πλευρά του ο κ. Τσιμπιρίδης εκτιμά ότι ο πανικός δεν έχει κορυφωθεί ακόμη. «Είδαμε μία ανησυχία όταν ο ιός ήταν ακόμη στην Κίνα, αυτός ο βαθμός ανησυχίας ανέβηκε όταν ο ιός ήρθε στην Ιταλία, αυξήθηκε ακόμη περισσότερο όταν είχαμε τα πρώτα κρούσματα στη χώρα μας και πιστεύω ότι όσο αυξάνονται τα κρούσματα γεωμετρικά θα αυξάνεται και η ανησυχία των πολιτών. Εγώ προσπαθώ να τους καθησυχάσω. Όταν αρχίσουν να με ρωτούν για τον κορωνοϊό, οδηγώ τη συζήτηση στη γρίπη. Τους εξηγώ ότι υπάρχει εμβόλιο στη γρίπη, είναι αντιμετωπίσιμη όμως παρόλα αυτά μόνο την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε 17 θανάτους από τη γρίπη. Τους καθησυχάζω λέγοντάς τους ότι τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον κορωνοϊό είναι κατά βάση πιο ήπια, ότι η θνησιμότητα, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τα μέχρι στιγμής στοιχεία, είναι πολύ μικρή, σε μικρές ηλικίες μηδαμινή».

Ο ρόλος του φαρμακοποιού είναι σημαντικός τόσο στο να ενημερώνει όσο και στο να ενημερώνεται και ο ίδιος όπως και στο να ακολουθεί, όσο μπορεί τις οδηγίες των επίσημων φορέων. Όπως η κ. Θανάκου έτσι και ο κ. Τσιμπιρίδης προσπαθεί να κάνει ό,τι δυνατό. Αυτό που δεν είχε σκεφτεί τόσο, ίσως και λόγω του ότι τώρα το ζήτημα του νέου κορωνοϊού αγγίζει πιο έντονα τη χώρα μας,  είναι το ζήτημα της προσωπικής ασφάλειας του φαρμακοποιού και του προσωπικού του φαρμακείου που επισημαίνουν οι οδηγίες της FIP. «Μέχρι στιγμής για να είμαι ειλικρινής δεν είχα καν σκεφτεί το ενδεχόμενο να κολλήσω τον ιό από κάποιον πελάτη, ίσως και επειδή δεν είχαμε παρά μόλις πριν λίγες μέρες το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα».

Πρόκειται για μία νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης από την οποία όλοι μαθαίνουν και μπορούν να γίνουν καλύτεροι. Για τον κ. Τσιμπιρίδη είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ήδη κάποιοι φαρμακοποιοί και λόγω των ελλείψεων που παρατηρούνται στην αγορά σε αντισηπτικά έχουν προχωρήσει στην παρασκευή τους.

Ο κ. Τσιμπιρίδης είναι κάθετος. «Υπάρχει πίεση από ορισμένους, ιδίως ασθενείς με χρόνια προβλήματα υγείας για να τους δώσουμε προληπτικά αντιβιοτικά, κάτι το οποίο βεβαίως αρνούμαστε. Εγώ δεν μπορώ να χορηγήσω αντιβίωση χωρίς τη συνταγή γιατρού. Τους ενημερώνω ότι η αντιβίωση μόνο εάν υπάρχει κάποια βακτηριακή λοίμωξη θα βοηθούσε ενδεχομένως κάποιον». Το ίδιο και η κ. Θανάκου: «Τους έχουμε ξεκαθαρίσει ότι τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν. Και το Tamiflu για το οποίο είχε γίνει λόγος και είχε ιδιαίτερη ζήτηση, μάλλον δεν έχει αποτέλεσμα στη συγκεκριμένη περίπτωση Βέβαια δεν ακούνε όλοι όμως είμαστε σε καλύτερο δρόμο».