Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Κάπου την έχουμε πατήσει…έλεγε ο τίτλος του γνωστού κι αγαπημένου τραγουδιού του αξέχαστου Λουκιανού Κηλαηδόνη που το  ρεφρέν του κάθε φορά επαναλάμβανε μία σειρά από μαθηματικές πράξεις και κατέληγε σ’ ένα αποτέλεσμα που επανεξεταζόταν πάλι και πάλι ώσπου στο τέλος κατέληγε στη διαπίστωση ότι «κι όμως, κατά βάθος κάπου υπάρχει λάθος, κάπου την έχουμε πατήσει κι οι δυο».

Αυτό το ευχάριστο στο άκουσμά του κομμάτι είναι σήμερα ό,τι πιο ευχάριστο μπορεί κανείς να γράψει βλέποντας την κατάσταση που επικρατεί μετά την επιλογή της κυβέρνησης να πρωτοπορήσουμε ως χώρα εφαρμόζοντας πρώτοι σε όλη την Ευρώπη ως τρόπο ανάσχεσης του τρίτου σφοδρού, όπως εξελίσσεται, επιδημικού κύματος, τη διάθεση self tests από τα φαρμακεία χωρίς όμως καμία προετοιμασία για το εγχείρημα.

Και γιατί είναι επίκαιρο; Γιατί οι φαρμακοποιοί μαθαίνοντας κάτι το οποίο θα κληθούν να κάνουν χωρίς καμία απολύτως προηγούμενη ενημέρωση και χωρίς κάτι το ουσιαστικό ως πληροφόρηση εδώ και τέσσερις μέρες -από την Παρασκευή 20 Μαρτίου- που ανακοινώθηκε η συγκεκριμένη επιλογή, παρά μόνο ότι ο κάθε πολίτης θα δικαιούται να κάνει 4 δωρεάν tests το μήνα, πανικοβλημένοι έχουν βάλει κάτω χαρτί και στυλό και προσπαθούν να δουν τι χρόνο θα χρειαστούν για να εξυπηρετήσουν τον κόσμο -όπως κάνουν πάντοτε πρόθυμα- που θα σπεύσει στα φαρμακεία τους να προμηθευτεί τα τεστ.

Και βέβαια μόνο υπολογισμοί μπορούν να γίνουν χωρίς να μπορεί να υπάρχει κάποια ασφαλής εκτίμηση της ορθότητας του όποιου αποτελέσματος, αφού όλα είναι στον… αέρα.

Έχει όμως ενδιαφέρον να δει κανείς τι προκύπτει από αυτούς τους υπολογισμούς και γιατί οι φαρμακοποιοί διαμαρτύρονται. Επειδή αντί για ένα «ευχαριστώ» για τις τόσες δωρεάν υπηρεσίες που προσφέρουν – και που σε άλλες χώρες οι συνάδελφοί τους πληρώνονται γι’ αυτές- η συγκεκριμένη διευκόλυνση την οποία για μία ακόμη φορά καλούνται να προσφέρουν υποτιμάται εκ των προτέρων από αυτούς που του την ζητούν με φράσεις τύπου «θα ήταν και αστείο να ζητείται αμοιβή για ένα δωρεάν τεστ που απλά παίρνουν από το ράφι και το δίνουν στους πολίτες» την οποία είπε ο Υφυπουργός παρά των Πρωθυπουργό κ. Άκης Σκέρτσος.

Με ένα λοιπόν σενάριο ότι μόνο οι μισοί από τους πολίτες θα πάνε στα φαρμακεία που σημαίνει περίπου διάθεση 20 εκατομμυρίων τεστ το μήνα και με ένα χρόνο συνολικής εξυπηρέτησης για τον κάθε πολίτη 60-90 δευτερόλεπτα –για τα απλά της συνεννόησης π.χ. «τι θέλετε, πληκτρολόγηση ΑΜΚΑ, χορήγηση test» και κάποια ακόμη λεπτά για επίλυση πιθανών αποριών που ανεβάζει το μέσο χρόνο εξυπηρέτησης στα 4-5 λεπτά σημαίνει τελικά κάποιες ώρες εβδομαδιαίως μη αυτονόητα διαθέσιμου χρόνου. Το συγκεκριμένο σενάριο καταλήγει σε 80-85 ώρες απασχόλησης την εβδομάδα που για τη μεγάλη πλειοψηφία των φαρμακείων που λειτουργούν με 1-2 άτομα προφανώς είναι εντελώς ασύμφορο. Όμως αυτό ίσως δεν έχει τόση σημασία όσο το γεγονός ότι αυτή η κατάσταση της έλλειψης συνεννόησης, ενημέρωσης, διαλόγου βάζει επαγγελματίες υγείας, επιστήμονες που προσπαθούν και οι ίδιοι να επιβιώσουν, που σεβόμενοι το λειτούργημα τους κάνουν τα πάντα για να το ασκούν με ασφάλεια για τους ίδιους και τους ασθενείς/πελάτες τους, σε τέτοια ανασφάλεια που τελικά δείχνει πρακτικά να τους υποτιμά.

Πως αντιμετώπισε το θέμα η Κύπρος

Με τις πληροφορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας να λένε ότι το όλο θέμα θα πάρει πάνω του το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας  και με σχετικό νομοσχέδιο θα προχωρήσει το θέμα –μένει να φανεί πόσο γρήγορα, και με τι αποτέλεσμα- το  DailyPharmaNews μίλησε με την πρόεδρο του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Ελένη Πιέρα – Ισσέγιεκ θεωρώντας τη γνώμη της για το θέμα αυτό που έχει αναστατώσει τους συναδέλφους της στην Ελλάδα χρήσιμη.

Η κ. Ιασέγιεκ ανέφερε ότι στην Κύπρο «στην παρούσα φάση δεν εξυπηρετεί το self test και απαγορεύεται να το πωλούν τα φαρμακεία. Θα συμφωνήσω ότι εάν αυτή τη στιγμή θέλουμε να έχουμε πλήρη έλεγχο της κατάστασης πρέπει να διασφαλίσουμε ότι δεν θα μένει κανένα κρούσμα αδήλωτο. Αυτός είναι ο στόχος και με αυτή τη λογική τα αποτελέσματα θα πρέπει να αποστέλλονται από λειτουργούς υγείας, από σημεία αξιόπιστα στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης για να έχουμε και σωστά αποτελέσματα για τη χώρα μας».

Για την ίδια «τα self tests θα είναι χρήσιμα όταν θα έχουμε μία μεγάλη εμβολιαστική κάλυψη και όταν ο κορωνοϊός δεν θα είναι τόσο επιθετικός».

Περιγράφοντας ποια είναι σήμερα η κατάσταση και πότε αποφασίστηκε η διενέργεια των rapid tests για τον SARS CoV 2 στην Κύπρο σημείωσε ότι «τα test επιτρέπεται να τα κάνουν μόνο λειτουργοί υγείας. Αποφασίστηκε αρχικά να διενεργούνται από τα Χημεία (σ.σ. μικροβιολογικά εργαστήρια), κάτι αναμενόμενο, μετά στα σημεία που γίνεται δωρεάν έλεγχος για τον κόσμο, όπου διενεργούνται από νοσηλευτές και στη συνέχεια εμείς με τη σειρά μας διεκδικήσαμε αρχικά για εμάς και τους εργαζόμενους στα φαρμακεία να τα διενεργούμε εμείς οι φαρμακοποιοί. Αυτό ξεκίνησε περίπου αρχές Φεβρουαρίου, όταν πλέον έγινε αναγκαστικό να υπάρχει έλεγχος με rapid tests σε εβδομαδιαία βάση για όλους τους εργαζόμενους. Οπότε για ένα μήνα μας αποστέλλονταν δωρεάν από το υπουργείο Υγείας και τα κάναμε για τους εργαζόμενους του φαρμακείου και για εμάς. Θεωρώντας ότι αποκτήθηκε και μία πείρα με αυτόν τον τρόπο, όταν πλέον μας αποστέλλονταν κατάλογοι με τα tests τα οποία θεωρούνται εγκεκριμένα από το αρμόδιο τμήμα του υπουργείου Υγείας για να κυκλοφορούν στην αγορά, θέσαμε το ερώτημα «μας στέλνετε καταλόγους με εγκεκριμένα tests. Πως μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε;». Ήρθε ρητή εντολή ότι απαγορεύεται να πωλούνται για αυτοδιάγνωση. Στην παρούσα φάση η αυτοδιάγνωση, δηλαδή η διενέργεια των tests από τον ίδιο τον πολίτη δεν είναι κάτι το οποίο το οποίο προκρίνει ή δέχεται το υπουργείο Υγείας, όμως θα μπορούσαμε να τα πουλούμε υπό την προϋπόθεση ότι τα διενεργούμε εμείς. Ταυτόχρονα έχουμε την υποχρέωση να αποστέλλουμε τα αποτελέσματα την ίδια μέρα με ηλεκτρονικό τρόπο στο αρμόδιο τμήμα του υπουργείου Υγείας για να γίνεται επιδημιολογικός έλεγχος. Με αυτά τα δεδομένα ξεκίνησε η εμπλοκή του φαρμακοποιού σε αυτό το θέμα και με το γεγονός ότι τα rapid tests επιβάλλεται να διενεργούνται στην παρούσα φάση μόνο από λειτουργούς Υγείας».

Η διενέργεια των rapid tests από τα φαρμακεία στους πολίτες ξεκίνησε από την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου. Ο έγκαιρος εντοπισμός και η καταγραφή των κρουσμάτων είναι ο στόχος. Να μη μένει αδήλωτο κανένα κρούσμα. «Και με αυτοδιάγνωση δεν είναι βέβαιο ότι ένα θετικό test θα δηλώνεται από τον πολίτη, τονίζει η κ. Ισσέγιεκ. Αντίθετα ένας υπεύθυνος λειτουργός υγείας δεν μπορεί να μη δηλώσει ένα κρούσμα που θα βρει με τη διεξαγωγή του rapid test. Αυτή είναι σημαντική διαφορά και καταλαβαίνετε ότι ένα αδήλωτο κρούσμα είναι πιθανό, εάν δεν καταγραφεί, να δημιουργήσει μία μεγάλη αλυσίδα μετάδοσης και νέα κρούσματα».

Το DailyPharmaNews ρώτησε την κ. Ισσέγιεκ πως αντιμετωπίστηκε το θέμα της ουράς έξω από τα φαρμακεία που προβληματίζει τους φαρμακοποιούς στην Ελλάδα. «Εμείς δεν το διαφημίσαμε, δεν κάναμε μεγάλο θόρυβο. Απλά θεωρήσαμε ότι μπορούμε συνεργικά να δουλέψουμε σε αυτόν τον τομέα, ταυτόχρονα με τα σημεία όπου διενεργούνται δωρεάν έλεγχοι τα οποία είναι φυσικό να προτιμά ο κόσμος καθώς είναι σε εβδομαδιαία βάση και έχει σίγουρα ένα κόστος. Ερχόμαστε και εμείς λοιπόν να συμπληρώσουμε την προσπάθεια εξυπηρετώντας τον πολίτη που δεν μπορεί να πάει στα άλλα σημεία δωρεάν ελέγχων και επομένως κινδυνεύει να μη συμμορφωθεί στην ανάγκη του εβδομαδιαίου ελέγχου. Εάν τα tests είναι δωρεάν στα φαρμακεία, προφανώς θα υπάρχουν και μεγάλες ουρές. Εμείς εδώ δεν αντιμετωπίζουμε τέτοιο πρόβλημα καθώς ο ρόλος μας είναι συμπληρωματικός. O συμπληρωματικός αυτός τρόπος για το φαρμακείο νομίζω ότι προσδίδει και στην επιστημονική υπόσταση του φαρμακοποιού και στη θετική του στάση στην πανδημία γενικότερα και στο ότι αναγνωρίζεται ο σημαντικός του ρόλος εκεί που υπάρχει ανάγκη για μαζικό έλεγχο, είτε για test είτε για εμβολιασμό. Επιστρατεύεται το φαρμακείο της γειτονιάς για την παροχή υπηρεσιών, αυτό είναι κάτι που γίνεται σε όλη την Ευρώπη, ακριβώς λόγω της εύκολης προσβασιμότητας των πολιτών στο φαρμακείο. Είναι ο υγειονομικός χώρος δίπλα στο σπίτι του πολίτη, δίπλα στο χώρο εργασίας του. Στην Κύπρο αυτή τη στιγμή υπάρχουν γύρω στα 550 φαρμακεία για έναν πληθυσμό 950 χιλιάδων κατοίκων. Στα φαρμακεία έρχονται όσοι για κάποιο λόγο δεν έχουν πρόσβαση στα εβδομαδιαία δωρεάν test που γίνονται σε συγκεκριμένα σημεία. Το “δωρεάν” δημιουργεί ουρές. Το “δωρεάν” είναι πάντα “δωρεάν”. Εκεί που πληρώνουν θα έρθουν μόνο εάν δεν μπορέσουν να πάνε στο “δωρεάν”. Είναι κατά κάποιο τρόπο συμπληρωματικό και έτσι νομίζω θα πρέπει να είναι. Γι’ αυτό υπάρχει και χρέωση. Διότι ο φαρμακοποιός προφανώς δεν μπορεί να κάνει όλη μέρα δωρεάν rapid tests.Η χρέωση είναι μεταξύ 10 – 15 ευρώ στα φαρμακεία, ανάλογα με το κόστος που χρεώνει η εταιρεία από την οποία θα προμηθευτούμε το test με το πλαφόν χρέωσης σήμερα να ανέρχεται στα 20 ευρώ».

O κατάλογος με τα πιστοποιημένα/εγκεκριμένα rapid tests από το τμήμα ιατροτεχνολογικού ελέγχου του κυπριακού υπουργείου Υγείας περιλαμβάνει γύρω στα 70 συνολικά.

Παρακινδυνευμένο να γίνεται αυτοδιάγνωση από τον πολίτη

Η κ. Ισσέγιεκ θέλοντας να το τονίσει για μία ακόμη φορά ανέφερε ότι «στην παρούσα φάση που είναι μεγάλη η αναγκαιότητα του ελέγχου της διασποράς του ιού θεωρώ ότι είναι λίγο παρακινδυνευμένο να αφήνεται το θέμα σε αυτοδιάγνωση από τον πολίτη. Είναι καλύτερα να δίνονται τα αποτελέσματα επίσημα, από λειτουργούς Υγείας. Εμείς τα στέλνουμε και ηλεκτρονικά, την ίδια μέρα, πολύ εύκολα στο αρμόδιο Τμήμα του υπουργείου Υγείας, όπου γίνεται και η σωστή επιδημιολογική έρευνα. Δεν πρέπει να αφήνεται στον πολίτη – με όλο το σεβασμό προς τον πολίτη – γιατί είναι και πιθανό να υπάρξει λάθος από μέρους του στη διενέργεια του test όπως και είναι πιθανό σε κάποιες περιπτώσεις να μην αποστέλλονται τα αποτελέσματα, εάν βρεθούν θετικά. Και εδώ όπως και σε όλον τον κόσμο δίδεται πολύ μεγάλη προσοχή στην καλή επιδημιολογική παρακολούθηση και έρευνα αυτής της πανδημίας».

Ο Παγκύπριος Φαρμακευτικός Σύλλογος έχει δώσει οδηγίες για τη διενέργεια του rapid test. Οι οδηγίες αυτές λένε ότι θα πρέπει να διενεργείται στον εξωτερικό χώρο του φαρμακείου για θέμα ασφάλειας και του πολίτη που εξετάζεται και του φαρμακοποιού και των υπόλοιπων επισκεπτών του φαρμακείου. Εάν ο φαρμακοποιός είναι μόνος του και απασχολημένος, έχει τη δυνατότητα να κλείσει ένα ραντεβού στον πολίτη κάποια στιγμή στη μεσημεριανή ανάπαυλα ή γενικά σε ώρες που δεν λειτουργεί το φαρμακείο. Οι οδηγίες προβλέπουν επίσης ο φαρμακοποιός να παίρνει τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα με μάσκα, με γάντια μιας χρήσης, με ποδιά και προσωπίδα.

Σημαντική τέλος είναι η παρατήρηση της πρόεδρου του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου ότι παρόλο που υπάρχουν εγκεκριμένα test για σάλιο, δεν είναι προς το παρόν αποδεκτή η αποστολή των αποτελεσμάτων τους στο κέντρο επιδημιολογικής επιτήρησης. Δεν έχει δοθεί μία εξήγηση γι’ αυτό. Είναι μόνο ρινοφαρυγγικά τα test για τα οποία υπάρχει αποδοχή.  Αν και τα test σάλιου και ρινός είναι εγκεκριμένα, η επιδημιολογική μονάδα που είναι αρμόδια στην Κύπρο δέχεται αποτελέσματα μόνο από ρινοφαρυγγικά test».

Αξίζει εδώ να διαβάσει κανείς και την επιστολή που έστειλε προς τον υπουργό Υγείας κ. Βασίλη Κικίλια η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Ιδιωτικής Πρωτοβάθμιας Υγείας για τα rapid tests έναντι του κορωνοϊού (δες εδώ).