Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Πολλά ενδιαφέροντα θέματα ανέδειξε η έκθεση των αποτελεσμάτων της «έρευνας απόψεων και στάσεων κοινού για την πρόσβαση, τη χρήση υπηρεσιών και την ικανοποίηση από τα ιδιωτικά φαρμακεία» την οποία παρουσίασε ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτωρ Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στη σχετική συνέντευξη Τύπου που διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος την Τετάρτη 26 Απριλίου. 

Το βασικότερο όπως είπε ο κ. Σουλιώτης απαντώντας σε ερώτηση που του απηύθυνε το DailyPharmaNews είναι ότι υπάρχει μία εγκατεστημένη σχέση εμπιστοσύνης φαρμακοποιού – πολίτη άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχει ένα σταθερό σημείο αναφοράς του πολίτη, όπως ευελπιστώ ότι θα είναι και ο προσωπικός ιατρός όταν κανονικά λειτουργήσει ως θεσμός σε όλη την επικράτεια. Μάλιστα απαντώντας στο πώς βλέπει τις αντιδράσεις των ιατρών για υπηρεσίες που ήδη παρέχονται μέσα από τα φαρμακεία ο κόσμος – όπως προκύπτει και από την έρευνα- και τις χρησιμοποιεί αλλά και τις ζητάει, είπε: «Δεν βλέπω το σύστημα υγείας στη λογική του “εμείς ή οι άλλοι”. Δεν είναι οι φαρμακοποιοί ή οι γιατροί. Είναι οι φαρμακοποιοί και οι γιατροί και όλοι οι άλλοι επαγγελματίες υγείας. Είναι πολύ σημαντικό για παράδειγμα, όταν ένας πολίτης φεύγει από το ιατρείο με μία συνταγή φαρμάκου κάποιος να επιβλέπει αν η λήψη του φαρμάκου γίνεται σωστά. Ο γιατρός αυτό θα το επαληθεύσει από την πορεία του ασθενή και την έκβαση στην επόμενη επίσκεψη. Στο μεσοδιάστημα το να υπάρχει ένας σύμμαχος αυτής της προσπάθειας καλύτερης συμμόρφωσης είναι πάρα πολύ σημαντικό και το θέλει και ο γιατρός. Είναι τόσα πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν στην υγεία των πολιτών που όλοι έχουν ρόλο πάρα πολύ σημαντικό. Ο προσωπικός γιατρός, ξέρει ότι κάπου υπάρχει κι ένας προσωπικός φαρμακοποιός. Κι επομένως μπορεί να έρθει σε μία επικοινωνία, μήπως ο ασθενής του δεν παίρνει σωστά τα φάρμακα».   

Αυτό που ο κ. Σουλιώτης προτείνει στον Πανελλήνιο Φαρμακευτικός Σύλλογο να κάνει έχοντας στα χέρια του αυτή τη μελέτη είναι να προχωρήσει ώστε «να αναγνωριστούν οι υπηρεσίες που παρέχονται».

Πράγματι, στην εισαγωγή της παρουσίασης ανέφερε ότι για πολλά χρόνια στο σύστημα υγείας υπήρχαν οριοθετήσεις -γιατροί, φαρμακοποιοί, εργαστήρια, φαρμακευτικές εταιρείες- και μέσα από αυτήν την κατάσταση χάναμε την ευκαιρία να ακολουθήσουμε τη διεθνή τάση που ήθελε τα συστήματα υγείας να είναι διεπιστημονικά, διατομεακά, συνεργατικά. Κάτι το οποίο ανακαλύψαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπου το φαρμακείο αναδείχθηκε σε σημείο αναφοράς για την επίτευξη πολλαπλών στόχων της κεντρικής διοίκησης για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτής της απειλής.

Σε ό,τι αφορά την έρευνα αξίζει να αναφερθεί, όπως ανέφερε ο κ. Σουλιώτης, ότι πληροί όλα εκείνα τα επιστημονικά δεδομένα και τις μεθοδολογικές διαδικασίες που απαιτεί μία έρευνα ώστε να μπορέσει να δημοσιευθεί, κάτι προφανώς που είναι πολύ σημαντικό και δίνει στον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο το πλεονέκτημα να μπορεί να επικαλεστεί τα ευρήματα της στις συνομιλίες του με την Πολιτεία για τις όποιες διεκδικήσεις του.

Η έρευνα είχε τέσσερα βασικά ερωτήματα:

1. Επιλογή – πρόσβαση στο φαρμακείο

2. Λόγοι επίσκεψης σε φαρμακείο

3. Ικανοποίηση από τυην εμπειρία με τα φαρμακεία

4. Φαρμακεία και πανδημία

Για λόγους συντομίας θα αναφερθούμε στα τρία πρώτα αυτά βασικά ερωτήματα.

Ο κ. Σουλιώτης λοιπόν αναφερόμενος στο θέμα της επιλογής- πρόσβασης στο φαρμακείο εστίασε ιδιαίτερα σε κάποια ευρήματα της έρευνας.

Από τα πλέον σημαντικά ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ότι το 73,1% των συμμετεχόντων πολιτών στο ερώτημα «Εάν χρειαστεί να επισκεφτείτε φαρμακείο, συνήθως επιλέγετε:», επέλεξε την απάντηση «Συγκεκριμένο φαρμακείο, στο οποίο γνωρίζετε τον φαρμακοποιό, νιώθετε εμπιστοσύνη και είστε πελάτης», με μόλις 15% να επιλέγουν την απάντηση «Το πλησιέστερο φαρμακείο στη θέση που βρίσκεστε», 9,6% την απάντηση «Ένα από περισσότερα φαρμακεία, που έχετε ήδη επισκεφτεί στο παρελθόν», και μόλις 1,6% την απάντηση «Το φαρμακείο που γνωρίζω ότι πραγματοποιεί συχνά πολλές προσφορές».

Το σχόλιο του γι’ αυτό το εύρημα ήταν χαρακτηριστικό: «Έχουμε οικογενειακό φαρμακοποιό χωρίς ακόμη να έχουμε καταφέρει να έχουμε οικογενειακό γιατρό». Το φαρμακείο με τον φαρμακοποιό που ο πολίτης εμπιστεύεται, όπως είπε, είναι «σταθερό σημείο αναφοράς». Μάλιστα υποστήριξε ότι το 73,1% είναι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό και ότι πάνω σε αυτό μπορεί κανείς να επενδύσει.

Γενικότερα η πρόσβαση στο ελληνικό φαρμακείο είναι εύκολη, αφού στο ερώτημα «Τους τελευταίους 12 μήνες, σας έχει τύχει να χρειαστείτε φαρμακείο και να μην μπορέσετε να έχετε πρόσβαση σε κάποιο;» το 85,9% απάντησε «Όχι» και μόλις το 14,1% «Ναι». Μάλιστα θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει ότι η έρευνα αφορούσε περίοδο πανδημίας με τις δυσκολίες που αυτό συνεπάγεται.

Φαίνεται μάλιστα πως «οι λόγοι της όποιας δυσκολίας στην πρόσβαση είναι περισσότεροι ατομικοί παρά συστημικοί» παρατήρησε ο κ. Σουλιώτης. Αυτό έδειξαν άλλωστε οι απαντήσεις των πολιτών που δήλωσαν ότι δεν μπόρεσαν να έχουν πρόσβαση. Το 70,9% -σ.σ. του 14,1%- δήλωσε ότι «Ήταν εκτός κανονικού ωραρίου και δεν έβρισκα διημερεύον ή διανυκτερεύον φαρμακείο», το 13,5% δήλωσε ότι «Βρισκόμουν σε απομακρυσμένη τοποθεσία και λόγω συνθηκών δεν μπορούσα να μετακινηθώ για να έχω πρόσβαση σε φαρμακείο» και ένα επίσης 13,5% «Άλλο» λόγο.

Αυτό εάν το δούμε σε αντιπαραβολή με άλλα εμπόδια που έχουμε σε άλλα σημεία του συστήματος υγείας, έχουμε μία καλή είδηση για την προσβασιμότητα στα φαρμακεία, κατέληξε για το συγκεκριμένο ζήτημα ο κ. Σουλιώτης.

Από εκεί και πέρα σε ό,τι αφορά τους λόγους επίσκεψης σε φαρμακείο, (με δυνατότητα πολλαπλής απάντησης) το 89,9% απάντησε «Για την εκτέλεση συνταγών», το 53,8% «Για αγορά μη συνατγογραφούμενων φαρμάκων», το 29,8% «Για αγορά παραφαρμακευτικών/καλλυντικών προϊόντων, το 10,5% «Για μέτρηση βασικών δεικτών υγείας (π.χ. βάρος, αρτηριακή πίεση, σάκχαρο) και ένα 8,3% «Για συμβουλές υγείας και ομορφιάς/ευ ζην».

Ειδικά όμως για το ποιες υπηρεσίες φαρμακείου έχουν κάνει χρήση (με δυνατότητα πολλαπλής απάντησης) το 53% δήλωσε «Εμβολιασμός/χορήγηση υποδόριας/ενδομυϊκής ενέσιμης θεραπείας», το 44,4% «Παροχή συμβουλών για την αντιμετώπιση ενός έκτακτου προβλήματος υγείας», το 31,2% «Παροχή συμβουλών/υπενθυμίσεων για την ορθή χρήση των φαρμάκων σας», το 30.2% «Μέτρηση βασικών δεικτών υγείας (π.χ. βάρος, αρτηριακή πίεση, σάκχαρο), το 29,7% «Παροχή συμβουλών για την ορθή χρήση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων».

Ακολουθούν με 28,5% η «Αντιμετώπιση μικροτραυματισμού – φροντίδα πληγής/τραύματος», με 26,9% η «Διαχείριση ραντεβού (κλείσιμο, τροποποίηση, κατάργηση) με άλλες υπηρεσίες του συστήματος υγείας», με 24,8% η «Πληροφορίες για την απόρριψη φαρμάκων που δεν χρειάζεστε πλέον», με 23,5% η «Παροχή συμβουλών για τη διαχείριση κάποιας χρόνιας κατάστασης υγείας», με 21,8% η «Παροχή συμβουλών για πιθανές αλληλεπιδράσεις και προβλήματα συγχορήγησης των φαρμάκων σας», με 19,3% η «Παροχή συμβουλών για την επιλογή φυτικών φαρμάκων/συμπληρωμάτων διατροφής» και με 13% η «Παροχή γενικών συμβουλών για έναν υγιεινό τρόπο ζωής (π.χ. διατροφή, φυσική άσκηση, διακοπή καπνίσματος κλπ).

Σε σχέση με αυτό το ερώτημα ο κ. Σουλιώτης στάθηκε ιδιαίτερα στο ότι ο ένας στους τρεις πολίτες απευθύνονται στο φαρμακείο για «Παροχή συμβουλών/υπενθυμίσεων για την ορθή χρήση των φαρμάκων σας», τονίζοντας ότι «είναι κρίσιμος ο ρόλος του φαρμακοποιού στο “στοίχημα” της συμμόρφωσης των ασθενών στη θεραπεία τους, «ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, όχι μόνο η χώρα μας».

Και το επόμενο ερώτημα της έρευνας όμως αναδεικνύει το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών στον φαρμακοποιό, αφού το 54,5% (19,2 «Ναι» και 35,3% «Μάλλον Ναι») ήταν θετικοί στο εάν «θα εμπιστευόσασταν τις συμβουλές του φαρμακοποιού σας σχετικά με άλλα ιατρικά θέματα πέραν των φαρμάκων σας;»

Αν και ένα 23,3% απάντησε «Μάλλον Όχι» και ένα 19.4% «Όχι» και ένα 3% απάντησε «Δεν ξέρω/Δεν απαντώ» έχει σημασία, όπως είπε ο κ. Σουλιώτης ότι «πάνω από το 50% εμπιστεύονται τους φαρμακοποιούς για θέματα που υπερβαίνουν τον παραδοσιακό ρόλο τους», γεγονός που επιβεβαιώνει τη γενικότερη εμπιστοσύνη της κοινωνίας, το βασικό εύρημα της έρευνας.

Για τους ίδιους του φαρμακοποιούς ένα από τα πλέον σημαντικά σημεία της έρευνας ήταν οι απαντήσεις των πολιτών στο εάν τελικά «Θα θέλατε/θεωρείτε πως θα έπρεπε ο φαρμακοποιός σας να παρέχει κάποιες από τις παρακάτω υπηρεσίες;»

Κι εδώ τα ποσοστά ήταν αποκαλυπτικά, αφού τα ποσοστά ήταν ακόμη πιο ψηλά σε σχέση με τα αντίστοιχα εκείνων που αφορούσαν το ποιες υπηρεσίες φαρμακείου χρησιμοποιήσαν τους τελευταίους 12 μήνες.

Συγκεκριμένα θετικά απάντησαν σε ποσοστό 67,6% «Εμβολιασμός/χορήγηση υποδόριας/ενδομυϊκής ενέσιμης θεραπείας», 59,6% «Αντιμετώπιση μικροτραυματισμού – φροντίδα πληγής/τραύματος», 55,8% «Μέτρηση βασικών δεικτών υγείας (π.χ. βάρος, αρτηριακή πίεση, σάκχαρο), 55,7% «Παροχή συμβουλών για την ορθή χρήση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων», 54,3% «Παροχή συμβουλών/υπενθυμίσεων για την ορθή χρήση των φαρμάκων σας», 50,2% «Παροχή συμβουλών για πιθανές αλληλεπιδράσεις και προβλήματα συγχορήγησης των φαρμάκων σας», 47,6% «Πληροφορίες για την απόρριψη φαρμάκων που δεν χρειάζεστε πλέον», 45,8% «Συμμετοχή από κοινού με τον ιατρό στην παρακολούθηση της διαχείρισης κάποιας χρόνιας κατάστασης υγείας», 43,6% «Διαχείριση ραντεβού (κλείσιμο, τροποποίηση, κατάργηση) με άλλες υπηρεσίες του συστήματος υγείας», 41,8% «Παροχή συμβουλών για την επιλογή φυτικών φαρμάκων/συμπληρωμάτων διατροφής» και 37,8% «Παροχή γενικών συμβουλών για έναν υγιεινό τρόπο ζωής (π.χ. διατροφή, φυσική άσκηση, διακοπή καπνίσματος κλπ).

Προφανώς ένα θέμα που απασχολεί πολύ τους φαρμακοποιούς είναι σε τι ποσοστό οι πολίτες δηλώνουν ικανοποιημένοι από την εμπειρία τους με τα φαρμακεία. Σε αυτό το ερώτημα και πιο συγκεκριμένα στο «Πως θα αξιολογούσατε τη συνολική εικόνα του φαρμακείου (ή των φαρμακείων) που επισκέπτεστε τακτικά/συστηματικά» ένα 80,8% δήλωσε «Εξαιρετική» (40,9%) και «Πολύ καλή» (39,9%) με ένα 17,6% να δηλώνει «Ικανοποιητική» κι ένα 1.1% «Κακή». Τέτοια ποσοστά ανέφερε ο κ. Σουλιώτης «δεν νομίζω ότι μπορεί να βρει κανείς σε άλλους κλάδους».

Κρίσιμος παράγοντας, συνέχισε στο σχολιασμό του, είναι ο χρόνος που κερδίζει ο πολίτης σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτησή του στο φαρμακείο. Κι εδώ οι απαντήσεις είναι πολύ θετικές αφού στο σχετικό ερώτημα της έρευνας για το «Πόσο ικανοποιημένοι είστε με τον χρόνο που χρειάζεται συνήθως για να εξυπηρετηθείτε;» το 93% απάντησαν «Πολύ» (59%) και «Αρκετά» (34%) και μόλις το 5,3% «Λίγο» και «Καθόλου» (1,4%). Όλα γίνονται χωρίς μεγάλες αναμονές, χωρίς ταλαιπωρία σημείωσε ο κ. Σουλιώτης.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον ερώτημα που τέθηκε στους πολίτες σε σχέση με την ικανοποίηση τους από την εμπειρία τους με τα φαρμακεία –με τις απαντήσεις να είναι ΠΟΛΥ & ΑΡΚΕΤΑ, ΛΙΓΟ & ΚΑΘΟΛΟΥ, ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ-  είχε να κάνει με επιμέρους ζητήματα, όπως η καθαριότητα του χώρου του φαρμακείου, τις γνώσεις του φαρμακοποιού σας σε σχέση με τα φαρμακευτικά σκευάσματα που λαμβάνετε, τον χρόνο που διαθέτει για εσάς ο φαρμακοποιός σας, τη λειτουργικότητα των χώρων και της παράθεσης προϊόντων, την επάρκεια προϊόντων, τη διακριτικότητα για συζητήσεις που αφορούν την κατάσταση υγείας σας, την άνεση των χώρων αναμονής, τις γνώσεις του φαρμακοποιού σας σχετικά με άλλα ζητήματα υγείας που σας απασχολούν, τον έλεγχο π.χ. σχετικά με αλλεργίες, αλληλεπιδράσεις κλπ που κάνει ο φαρμακοποιός σας πριν σας δώσει ένα… και τέλος, τις γνώσεις του φαρμακοποιού σας σχετικά με ζητήματα ομορφιάς/ευ ζην.

Οι πολίτες λοιπόν εμφανίστηκαν απόλυτα ικανοποιημένοι με την καθαριότητα του χώρου (98.9% ΠΟΛΥ & ΑΡΚΕΤΑ) με τα ποσοστά ικανοποίησης να πέφτουν σταδιακά σε κάθε επόμενη αναφορά του προαναφερόμενου καταλόγου αλλά και πάλι να είναι σε θετικό πρόσημο σε κάθε περίπτωση. Έτσι  στα τρία τελευταία ζητήματα, όπου καταγράφηκαν τα μικρότερα ποσοστά ικανοποίησης και αντίστοιχα τα μεγαλύτερα ποσοστά μικρότερης ή καθόλου ικανοποίησης και άρνησης απάντησης ήταν τα εξής:

Γνώσεις του φαρμακοποιού σας σχετικά με άλλα ζητήματα υγείας που σας απασχολούν (ΠΟΛΥ & ΑΡΚΕΤΑ 78,6%, ΛΙΓΟ & ΚΑΘΟΛΟΥ 8,1%, ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 13,3%).

Έλεγχος π.χ. σχετικά με αλλεργίες, αλληλεπιδράσεις κλπ που κάνει ο φαρμακοποιός σας πριν σας δώσει ένα… ΠΟΛΥ & ΑΡΚΕΤΑ 75,1%, ΛΙΓΟ & ΚΑΘΟΛΟΥ14,5%, ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 10,4%)

Γνώσεις του φαρμακοποιού σας σχετικά με ζητήματα ομορφιάς/ευ ζην  (ΠΟΛΥ & ΑΡΚΕΤΑ 60,7%, ΛΙΓΟ & ΚΑΘΟΛΟΥ 11,8%, ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 27,5%).

Και πάλι ο κ. Σουλιώτης στάθηκε ιδιαίτερα στο θέμα του χρόνου, αυτή τη φορά στο χρόνο που διαθέτει ο φαρμακοποιός για τον ασθενή του. Ο χρόνος για τον πολίτη σημαίνει γι’ αυτόν εμπιστοσύνη και ασφάλεια και ο χρήστης υπηρεσιών υγείας έχει αγωνία, έχει ανασφάλεια, οπότε είναι πολύ σημαντικό αυτό που κερδίζει μέσα από την επαφή του με τον φαρμακοποιό. Είναι σημαντικό για τον πολίτη/ασθενή να υπάρχει κάποιος που έχει γνώση και να ασχολείται μαζί του.

Δείτε εδώ την έρευνα Σουλιώτη.