Η Υπουργική Απόφαση (Αριθμ. Γ5α/Γ.Π.οικ. 28527/2023) που υπέγραψε, στις 18 Μαΐου, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Μίνα Γκάγκα και δημοσιεύτηκε (με το ΦΕΚ3356/Β/19-5-2023), την επόμενη ημέρα, έκανε πραγματικότητα τη θεσμοθέτηση νέων ιατρικών εξειδικεύσεων, στη χώρα μας, μεταξύ των οποίων και της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, διευθετώντας μία εκκρεμότητα ετών.
Στο ίδιο ΦΕΚ, ορίζονται οι «προϋποθέσεις απόκτησης τίτλου ιατρικής εξειδίκευσης από ιατρούς που κατέχουν τίτλο ιατρικής ειδικότητας».

Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη

Η Παιδιατρική Γαστρεντερολογία ως εξειδίκευση της Παιδιατρικής έχει αντικείμενο τη διάγνωση και θεραπεία νεογνών, βρεφών, παιδιών και εφήβων με γαστρεντερολογικά και ηπατικά νοσήματα, καθώς και με διαταραχές της διατροφής, θρέψης και αύξησης. Η εκπαίδευση των παιδιάτρων στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία (που ορίζεται ότι θα έχει διάρκεια 3 ετών), περιλαμβάνει εκπαίδευση σε βασικές ενότητες της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας και κλινικές και τεχνικές δεξιότητες σε επεμβατικές πράξεις με εκπαίδευση τόσο στην Κλινική, όσο και στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία και σε επείγοντα γαστρεντερελογικά περιστατικά.
Στο ΦΕΚ, διευκρινίζεται ότι για την απόκτηση του τίτλου της εξειδίκευσης στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία απαιτείται επιτυχής συμμετοχή σε γραπτές και προφορικές εξετάσεις ενώπιον εξεταστικής επιτροπής.

Η αναγνώριση της εξειδίκευσης μόνο θετικά μπορεί να αποφέρει προς όφελος της υγείας των παιδιών, καθώς ο Παιδογαστρεντερολόγος εξετάζει και αντιμετωπίζει  παθήσεις που αφορούν τόσο το υγιές βρέφος και παιδί όσο και το παιδί με χρόνια νοσήματα, τα οποία επιβάλλουν ειδική διατροφή είτε αυτά που υπολείπονται σε θρέψη λόγω του χρόνιου νοσήματος και χρειάζονται υποστήριξη με ειδικά σκευάσματα από το στόμα είτε μέσω γαστροστομίας ή ακόμα (όταν έχουν εντερική ανεπάρκεια) με παρεντερική διατροφή στο σπίτι. Για τους λόγους αυτούς, ο Παιδογαστρεντερολόγος δεν περιορίζεται σε θεωρητικές μόνο γνώσεις αλλά πρέπει να έχει επάρκεια και σε τεχνικές δεξιότητες (διενέργεια ενδοσκοπήσεων του πεπτικού και ικανότητα να αναγνωρίσει τα πιθανά παθολογικά ευρήματα, να τα αξιολογήσει στο πλαίσιο του συνόλου των εξετάσεων, στις οποίες έχει υποβληθεί ο ασθενής και να μπορέσει λαμβάνοντας υπόψη το  ιστορικό, την κλινική εξέταση του ασθενούς και τα ευρήματα από τις εξετάσεις να θέσει τη σωστή διάγνωση και θεραπεία).

Τα παραπάνω επισημαίνει η Παιδίατρος Γαστρεντερολόγος, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, Υπεύθυνη Μονάδας Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας, Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»*, μιλώντας στο DailyPharmaNews, με αφορμή την αναγνώριση της εξειδίκευσης της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας για την εκπαίδευση των νέων παιδιάτρων και την οργάνωση των εκπαιδευτικών κέντρων στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία στη χώρα μας.
Η ίδια τονίζει ότι έγιναν για χρόνια συστηματικές προσπάθειες για την αναγνώριση της εξειδίκευσης και αναφέρεται αναλυτικά στα πιο συχνά προβλήματα του πεπτικού στα παιδιά αλλά και στις αιτίες που τα προκαλούν.

Η σημασία της κρατικής αναγνώρισης της εξειδίκευσης της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

«Η αναγνώριση θα δώσει τη δυνατότητα καλύτερης οργάνωσης των εκπαιδευτικών κέντρων στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία στη χώρα μας, με θετική επίδραση τόσο στην εκπαίδευση των νέων παιδιάτρων όσο και στις προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης που υιοθετήσαμε είναι το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα εκπαίδευσης που προτείνει η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPGHAN), στην οποία επί αρκετά χρόνια ήμουν Υπεύθυνη Εκπαίδευσης στην Επιτροπή Γαστρεντερολογίας και μία από τους συγγραφείς του Ευρωπαϊκού προγράμματος εκπαίδευσης και του βιβλιαρίου του εκπαιδευόμενου (στο οποίο περιγράφεται το πλήρες ιστορικό της εκπαίδευσής του) που δημοσιεύθηκε το 2014 και επικαιροποιήθηκε το 2019.

Οι προσπάθειες που έχουμε καταβάλλει όλα αυτά τα χρόνια για την εναρμόνιση της εκπαίδευσης στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία στις χώρες της Ευρώπης και για την επίσημη αναγνώρισή της στις χώρες στις οποίες δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί όπως είναι η Ελλάδα είναι μεγάλες.

Το 2022, μαζί με τους προέδρους των Εταιρειών Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής 19 χωρών της Ευρώπης δημοσιεύσαμε τα αποτελέσματα μίας ευρείας τριετούς μελέτης της στελέχωσης 100 Παιδογαστρεντερολογικών εκπαιδευτικών κέντρων της Ευρώπης σε ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό, της οργάνωσης και δομής τους, του αριθμού ασθενών που παρακολουθούν και των επεμβατικών πράξεων που εκτελούν το χρόνο, καθώς και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εφαρμόζουν. Αναλύσαμε και δημοσιεύσαμε τα αποτελέσματα εστιάζοντας σε καθένα από τα συστατικά της εκπαίδευσης στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία όπως είναι η Κλινική Διατροφή, η Ηπατολογία, η Νευρογαστρεντερολογία και Κινητικότητα του πεπτικού και οι Ενδοσκοπήσεις του πεπτικού.

Όλες οι δημοσιεύσεις καταλήγουν στο ότι όταν η εκπαίδευση γίνεται σε μικρά, υποστελεχωμένα κέντρα με λίγους ασθενείς και μικρό αριθμό επεμβατικών πράξεων, υπολείπεται κατά πολύ των Ευρωπαϊκών standards. Συμπεράσματα πολύ σημαντικά για τον σωστό σχεδιασμό της εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών κέντρων κλπ μετά την επίσημη αναγνώριση της εξειδίκευσης από την πολιτεία».

Τα συμπεράσματα της πρώτης σε πλούτο δεδομένων πανευρωπαϊκής μελέτης με κύριο ζητούμενο την εναρμόνιση της εκπαίδευσης και των υπηρεσιών υγείας στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία στην Ευρώπη

«Η 5^η δημοσίευση συνέκρινε όλα τα παραπάνω ανάμεσα στις χώρες οι οποίες έχουν αναγνωρίσει επίσημα την εξειδίκευση της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας και αυτές που δεν το έχουν κάνει ακόμη, και έδειξε ότι η επίσημη αναγνώριση της εξειδίκευσης οδηγεί σε καλύτερη οργάνωση των εκπαιδευτικών κέντρων, με καλύτερη δομή και αρτιότερη εκπαίδευση των νέων ειδικών».

Μερικά από τα κύρια ευρήματα

3^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής - 2020

Όπως εξηγεί η κα Παπαδοπούλου, ως συντονίστρια της παραπάνω μελέτης και πρώτη συγγραφέας των δημοσιεύσεων, είχε παρουσιάσει τα στοιχεία σε μία ειδική διοργάνωση στο πλαίσιο του Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής, το 2020, το οποίο λόγω COVID-19 είχε γίνει διαδικτυακά με καλεσμένη την τότε Πρόεδρο του ΚΕΣΥ και μετέπειτα αναπληρώτρια υπουργό Υγείας, κα Μίνα Γκάγκα. «Όπως φαίνεται, έλαβε υπόψη της τα αποτελέσματα της μελέτης, καθώς ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών κέντρων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση σε εναρμόνιση με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα», σχολιάζει η κα Παπαδοπούλου. 

Πώς γινόταν μέχρι τώρα η εκπαίδευση στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία;

«Κάποιοι παιδογαστρεντερολόγοι έχουν κάνει την εξειδίκευσή τους σε κέντρα του εξωτερικού. Εγώ, για παράδειγμα, έκανα την εξειδίκευση μου στο Πανεπιστήμιο του Birmingham Μεγάλης Βρετανίας, του οποίου έγινα στη συνέχεια και Διδάκτωρ. Οφείλω, ωστόσο, να πω ότι το κέντρο μας στο Αγία Σοφία δεν υπολείπεται σε τίποτα από τα μεγάλα κέντρα της Ευρώπης τόσο σε εμπειρία του προσωπικού όσο και σε εξοπλισμό, ο οποίος με δωρεές είναι πλέον προηγμένης τεχνολογίας. Πολλοί συνάδελφοι που ασκούν την Παιδιατρική Γαστρεντερολογία στη χώρα μας έχουν εκπαιδευτεί στο δικό μας κέντρο άλλοι με υποτροφία, άλλοι που είναι ήδη ιατροί του ΕΣΥ σε άλλα νοσοκομεία, με εκπαιδευτική άδεια του ΚΕΣΥ. Είμαστε δε, το μοναδικό κέντρο που διαθέτει ενδοσκοπικούς προσομοιωτές για την εκπαίδευση των νέων παιδιάτρων στις ενδοσκοπήσεις».

Τα πιο συχνά προβλήματα του πεπτικού στα παιδιά

«Τα προβλήματα του πεπτικού είναι σε γενικές γραμμές τα πλέον συχνά στην παιδική ηλικία. Οι αναγωγές, οι κολικοί, οι διάρροιες ή η δυσκοιλιότητα είναι πολύ συχνά στα βρέφη, ενώ το κοιλιακό άλγος, η δυσκοιλιότητα, οι έμετοι στα μεγαλύτερα παιδιά, τα οποία οδηγούν σε συχνές απουσίες από το σχολείο σε δυσκολία παρακολούθησης των δραστηριοτήτων του με αποτέλεσμα οι γονείς να προστρέχουν για βοήθεια στον παιδογαστρεντερολόγο. Συχνά νοσήματα του πεπτικού είναι η Κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη) που ανευρίσκεται σε ποσοστό 1/120 περίπου παιδιά, η αλλεργία στις τροφές, ενώ αύξηση διαφαίνεται τα τελευταία χρόνια στα Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου, όπως είναι η Νόσος Crohn και η Ελκώδης Κολίτιδα αλλά και σε άλλα νοσήματα που εάν δεν θεραπευτούν εγκαίρως παρουσιάζουν επιπλοκές και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής του παιδιού και της οικογένειας. Τέτοια νοσήματα είναι τα Ηωσινοφιλικά νοσήματα του πεπτικού, όπως για παράδειγμα η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα, η συχνότητα της οποίας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και η οποία εκδηλώνεται με δυσκολία στην κατάποση σκληρών τροφών ή αίσθημα ενσφήνωσης της τροφής στο οισοφάγο, η οποία εάν δεν θεραπευθεί εγκαίρως οδηγεί σε στένωση του οισοφάγου. Άλλα νοσήματα που αντιμετωπίζουμε παρόλο που δεν είναι συχνά ωστόσο, απειλούν τη ζωή του παιδιού εάν δεν υπάρξει σωστή αντιμετώπιση, είναι το σύνδρομο βραχέος εντέρου που προκαλείται μετά από χειρουργεία στο έντερο, λόγω ανατομικών προβλημάτων και αφαίρεση μεγάλου τμήματος του».

Πώς επιβιώνουν αυτά τα παιδιά χωρίς σημαντικό μέρος του εντέρου τους;

«Επιβιώνουν με παρεντερική διατροφή, σίτιση δηλαδή με ειδικά σκευάσματα μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών στοιχείων κατευθείαν στη φλέβα, την οποία έχουν ανάγκη μέχρι το εναπομείνον έντερο καταφέρει να απορροφήσει τις τροφές, διαδικασία η οποία είναι χρονοβόρα και απαιτεί ειδική θεραπευτική αγωγή.
Παλιά, κρατούσαν τα παιδιά αυτά στο νοσοκομείο για περισσότερο από χρόνο.
Στο κέντρο μας, έχουμε από χρόνια εφαρμόσει τη χορήγηση παρεντερικής διατροφής στο σπίτι, αφού πρώτα έχουμε εκπαιδεύσει τους γονείς να χειρίζονται με ασφάλεια τον κεντρικό καθετήρα που φέρει το παιδί μέσω του οποίου χορηγούνται τα ειδικά σκευάσματα παρεντερικής διατροφής.
Συχνά, σε επιλεγμένα περιστατικά τη συνδυάζουμε με σίτιση μέσω γαστροστομίας. Όλα αυτά βέβαια απαιτούν ειδική οργάνωση και ομάδα. Στο νοσοκομείο Παίδων ‘Η Αγία Σοφία’, οι υπηρεσίες αυτές αναπτύχθηκαν χάρη στις δικές μας προσωπικές πρωτοβουλίες και προσπάθειες, με ενέργειες προς το υπουργείο υγείας και τον ΕΟΠΥΥ ώστε τα υλικά που απαιτούνται να αποζημιώνονται και να μην τα πληρώνουν οι ασθενείς και πολλή-πολλή προσωπική δουλειά, θα έλεγα στο όριο αυτοθυσίας κάποιες φορές, αν λάβει κανείς υπόψη τον τεράστιο φόρτο δουλειάς μας καθώς καλύπτουμε ένα μεγάλο τριτοβάθμιο νοσοκομείο που εφημερεύει κάθε δεύτερη ημέρα και σε αυτό καταφθάνουν τα πιο βαριά παιδιά από όλα τα μέρη της Ελλάδας.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση της αναγνώρισης της εξειδίκευσης της Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, δημοσιεύθηκε και η Υπουργική Απόφαση για τη νομοθέτηση της Κατ’ Οίκον Νοσηλείας η οποία περιλαμβάνει και την Κατ’ Οίκον παρεντερική διατροφή και ελπίζω κατά την υλοποίηση του προγράμματος να τεθούν σωστές βάσεις για την ίδρυση μονάδας Κατ’ Οίκον παρεντερικής διατροφής σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.

Να σας εκμυστηρευτώ ότι η πρώτη μου δημοσίευση στον Ελληνικό ιατρικό τύπο όταν επέστρεψα μετά την εξειδίκευσή μου από την Αγγλία στην Ελλάδα το έτος 1994, ήταν ένα άρθρο για την αναγκαιότητα της ίδρυσης Κατ’ Οίκον παρεντερικής διατροφής, περιγράφοντας τα επιτεύγματα της Παιδογαστρεντερολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου του Birmingham στον τομέα αυτό, καθώς -όπως σας είπα- τα παιδιά αυτά στη χώρα μας παρέμεναν στο νοσοκομείο επί πολλούς μήνες και μερικές φορές και πάνω από χρόνο. Καταλαβαίνετε τι κόστος έχει αυτό για το παιδί, την οικογένεια αλλά και για το σύστημα υγείας. Είναι σημαντικό επίσης να πούμε ότι χάρη στις προσπάθειές μας κανένα παιδί με πρόβλημα από το γαστρεντερικό δεν χρειάστηκε ποτέ να μεταβεί σε κέντρο του εξωτερικού είτε για διάγνωση είτε για θεραπεία ούτε καν για δεύτερη γνώμη με τα μόνα περιστατικά που παραπέμπονται στο εξωτερικό να είναι τα ηπατολογικά περιστατικά που χρειάζονται μεταμόσχευση ήπατος, καθώς στη χώρα μας η επέμβαση αυτή δεν διενεργείται».

Αιτίες που προκαλούν τα νοσήματα του πεπτικού

«Κάποια σε κληρονομικούς λόγους κάποια άλλα (όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα, οι αλλεργίες, τα φλεγμονώδη νοσήματα, η παχυσαρκία κλπ)  είναι νοσήματα των ανεπτυγμένων χωρών καθώς δεν υπάρχουν ή υπάρχουν σε πολύ μικρό ποσοστό στις χώρες της Αφρικής ή της Ασίας. Υπάρχουν πολλές θεωρίες (όπως η θεωρία της ‘υγιεινής διαβίωσης’ που προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό, ωστόσο οι αιτίες είναι πολυπαραγοντικές και διαφέρουν από νόσημα σε νόσημα».   

www.gastroped.gr

*Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου

• Μέλος της τριμελούς επιτροπής του ΚΕΣΥ για την εξειδίκευση στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία (2022-2023).
• Μέλος της Εθνικής Επιτροπής Διατροφικής Πολιτικής του Υπουργείου Υγείας (από το 2016 έως σήμερα)
• Μέλος της Ομάδας Εργασίας του ΚΕΣΥ για την ειδικότητα της Παιδιατρικής (2016-2019)
• Μέλος της επιτροπής εξειδικεύσεων της Παιδιατρικής του ΚΕΣΥ (2014-2015)
• Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής (Πρόεδρος τα έτη 2005-2007 και 2019-2021)