Ο σημαντικός ρόλος του φαρμακοποιού στην αξιόπιστη πληροφόρηση των ασθενών

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Η ιατρική παραπληροφόρηση είναι ευρέως διαδεδομένη, ιδιαίτερα τώρα στην ψηφιακή εποχή, στην οποία οι πληροφορίες ταξιδεύουν γρήγορα. Περίπου το 70% των ατόμων έχουν εκτεθεί σε παραπληροφόρηση που σχετίζεται με την υγεία και για το σχεδόν 50% αμφισβητείται η ικανότητα να διακρίνουν μεταξύ αλήθειας και ψεύδους.

Ως οι πιο συνηθισμένες πηγές ιατρικής παραπληροφόρησης έχουν αναγνωριστεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η οικογένεια ή οι φίλοι, οι ειδήσεις των καναλιών και το διαδίκτυο. Αυτό συχνά οδηγεί σε εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με τα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των ευρέως συνταγογραφούμενων κατηγοριών φαρμάκων όπως οι στατίνες ή οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (PPIs).

Oι φαρμακοποιοί, από τους πιο αξιόπιστους επαγγελματίες υγείας, διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην κατάρριψη μύθων παρέχοντας στους ασθενείς ακριβείς πληροφορίες για τη λήψη θετικών αποφάσεων σχετικά με την υγεία τους.

Οι στατίνες

Οι στατίνες είναι μια κατηγορία φαρμάκων που συνταγογραφούνται ευρέως για τη διαχείριση των επιπέδων χοληστερόλης και τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Παρά την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και το προφίλ ασφάλειάς τους, αρκετοί μύθοι εξακολουθούν να υφίστανται, συχνά δημιουργώντας δισταγμούς μεταξύ των ασθενών.

Ένας από τους πιο συνηθισμένους μύθους γύρω από αυτήν την κατηγορία φαρμάκων είναι η εμφάνιση καταστάσεων που σχετίζονται με τους μυς, συμπεριλαμβανομένων των μυαλγιών, της μυοπάθειας και της ραβδομυόλυσης. Το γεγονός είναι ότι ορισμένοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν επιδράσεις που σχετίζονται με τους μυς με τις κλινικές μελέτες να δείχνουν επιπολασμό αυτών των καταστάσεων περίπου στο 10%.

Αυτό που είναι σημαντικό να σημειωθεί είναι ότι πολλοί ασθενείς στις ομάδες εικονικού φαρμάκου, οι οποίοι δεν λάμβαναν στατίνη, ανέφεραν επίσης ότι εμφάνισαν αυτές τις επιδράσεις. Κλινικά δεδομένα έχουν δείξει ότι η διαφορά στη συχνότητα εμφάνισης των μυϊκών συμπτωμάτων σε ασθενείς που έλαβαν στατίνη έναντι του εικονικού φαρμάκου είναι μικρότερη από 1%.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πόνος είναι υποκειμενικός, είναι σημαντικό να συζητήσουμε τα συμπτώματα των ασθενών για να κατανοήσουμε από πού προέρχεται ο πόνος και να λάβουμε την κατάλληλη εργαστηριακή εργασία για να προσδιορίσουμε πραγματικά εάν τα συμπτώματα προκαλούνται από στατίνες. Επιπλέον, υπάρχουν διαθέσιμες στατίνες, ιδιαίτερα αυτές που είναι υδρόφιλες, όπως η ροσουβαστατίνη ή η πραβαστατίνη, που έχουν χαμηλότερο κίνδυνο μυαλγίας.

Οι υδρόφιλες στατίνες δεν διεισδύουν στον μυϊκό ιστό τόσο εύκολα όσο οι λιπόφιλες στατίνες, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μικρότερος κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τους μυς. Οι υδρόφιλες στατίνες μπορεί να είναι καλύτερη επιλογή για ασθενείς που είχαν προηγουμένως παρουσιάσει επιδράσεις σχετιζόμενες με τους μυς ή με παράγοντες κινδύνου για μυοπάθεια, όπως η ηλικία 65 ετών και άνω, η πρωτοπαθής μυϊκής νόσος και ο υποθυρεοειδισμός.

Μια άλλη παρανόηση είναι η πεποίθηση ότι οι στατίνες είναι επιβλαβείς για το ήπαρ. Αυτό προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από πρώιμες αναφορές για αύξηση των ηπατικών ενζύμων σε ορισμένους ασθενείς που λαμβάνουν στατίνες. Εκτεταμένη έρευνα και κλινικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η ηπατική βλάβη που προκαλείται από στατίνες είναι εξαιρετικά σπάνια, με τον εκτιμώμενο κίνδυνο να είναι περίπου 1%. Ωστόσο, πρέπει να δίνεται προσοχή στη θεραπεία με στατίνες σε ασθενείς που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ ή έχουν ιστορικό ηπατικής νόσου

Και μπορεί οι φαρμακοποιοί να είναι μια εξαιρετική πηγή ενημέρωσης για τη διάλυση της παραπληροφόρησης σχετικά με τις στατίνες, μπορούν όμως επιπλέον να προσφέρουν και κάτι εξίσου σημαντικό, να μιλήσουν και να εξηγήσουν τα οφέλη των στατινών. Ανάλογα με την ένταση, οι στατίνες μπορεί να παρέχουν μεγαλύτερη από 50% μείωση της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL-C) ή «κακής» χοληστερόλης.

Υπολογίζεται ότι κάθε μείωση της LDL-C κατά 18 mg/dL (1 mmol/L) μειώνει το ποσοστό των μείζονων αγγειακών συμβαμάτων κατά 22%, τη θνησιμότητα που έχει να κάνει με το καρδιαγγειακό σύστημα κατά 14% και τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες ανά έτος κατά 10%. Ως οι πιο προσιτοί επαγγελματίες υγείας, οι φαρμακοποιοί διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην καθοδήγηση των ασθενών προς τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων σχετικά με τη θεραπεία με στατίνες και την προώθηση καλύτερων καρδιαγγειακών εκβάσεων.

Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων

Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (PPIs), που συνήθως συνταγογραφούνται για τη θεραπεία γαστρεντερικών καταστάσεων, όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ) και η νόσος του πεπτικού έλκους, αντιμετωπίζουν επίσης θέμα κάποιων παρανοήσεων. Επειδή –όπως σημειώνει το PharmacyTimes- είναι άμεσα διαθέσιμα OTC (μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενα φάρμακα) θεωρείται συχνά ότι είναι αβλαβή και μπορούν να ληφθούν μακροπρόθεσμα χωρίς κίνδυνο επιπλοκών.

Ενώ οι PPIs είναι γενικά ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα για βραχυπρόθεσμη χρήση 2 εβδομάδων κάθε φορά που χρησιμοποιούνται ως OTC, η μακροχρόνια θεραπεία (μεγαλύτερη από 1 έτος) έχει συσχετιστεί με γαστρεντερικές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η διάρροια που σχετίζεται με το Clostridioides difficile (CDAD).

Καθώς οι PPIs λειτουργούν για να μειώσουν την παραγωγή γαστρικού οξέος, το οποίο δρα ως φυσικός φραγμός για τα βακτήρια, εγείρεται η ανησυχία για βακτηριακή υπερανάπτυξη. Μια άλλη ανησυχία είναι η πιθανότητα ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών.

Το οξύ του στομάχου παίζει καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών όπως η βιταμίνη Β12, το ασβέστιο, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το μαγνήσιο. Η εκτεταμένη καταστολή του οξέος του στομάχου μπορεί να μειώσει το επίπεδο απορρόφησης, προκαλώντας έλλειψη αυτών των θρεπτικών συστατικών.

Αυτό μπορεί να απαιτεί περαιτέρω συμπλήρωση βιταμινών και μετάλλων, τα οποία μπορεί να αυξήσουν τα χάπια που λαμβάνουν οι ασθενείς. Επιπλέον, έχει υπάρξει συσχέτιση μεταξύ της μακροχρόνιας χρήσης PPIs και ενός αυξημένου κινδύνου καταγμάτων των οστών, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ενήλικες.

Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου και ο αυξημένος μεταβολισμός των οστών συμβαίνουν με τους PPIs, οδηγώντας σε εξασθενημένα οστά με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, τα στοιχεία είναι ασαφή και απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την καλύτερη κατανόηση αυτής της σχέσης.

Οι PPIs αντιμετωπίζουν επίσης τον μύθο ότι είναι εθιστικά ή δύσκολο να σταματήσει κανείς τη λήψη τους φάρμακα. Η μακροχρόνια χρήση PPIs έχει συσχετιστεί με πιθανές επιδράσεις rebound μετά τη διακοπή. Όταν διακόπτονται απότομα, μπορεί να υπάρξει μια αρχική αύξηση στην παραγωγή οξέος, που οδηγεί σε συμπτώματα όπως καούρα και παλινδρόμηση οξέος.

Οι ασθενείς μπορεί να παρερμηνεύσουν τα συμπτώματα rebound ως επιστροφή της αρχικής πάθησής τους και πιστεύουν ότι εξακολουθούν να χρειάζονται τη φαρμακευτική αγωγή, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε περιττή μακροχρόνια χρήση. Σε ασθενείς που έχουν λάβει συνεχή θεραπεία για τουλάχιστον 6 μήνες, ορισμένοι ειδικοί περιορίζουν σταδιακά τη θεραπεία μέχρι τη διακοπή για να αποφευχθεί η επιδείνωση ή το φαινόμενο rebound των συμπτωμάτων.

Οι επαγγελματίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακοποιών, μπορούν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την κατάλληλη χρήση των PPIs, τους πιθανούς κινδύνους και τις στρατηγικές για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων. Η ενδελεχής εκπαίδευση των ασθενών θα επιτρέψει στους ασθενείς να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη μακροπρόθεσμη χρήση των PPIs με βάση τις ειδικές ιατρικές τους ανάγκες και να ελαχιστοποιούν τις πιθανές βλάβες.

Όπλα κατά της παραπληροφόρησης

Ένας από τους ευκολότερους τρόπους για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο χώρο της υγείας είναι να παρέχουμε στους ασθενείς τα εργαλεία για να βρίσκουν ακριβείς και αξιόπιστες πηγές. Γενικά, οι ιστότοποι που δημιουργούνται από επίσημες (κυβερνητικές) υπηρεσίες παρέχουν ακριβείς πηγές πληροφοριών, όπως τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.

Όταν κανείς χρησιμοποιεί άλλους διαδικτυακούς πόρους, είναι σημαντικό να ψάχνει να δει ποιος είναι χορηγός ενός ιστοτόπου. Οι ιστότοποι που τελειώνουν σε .gov, .org και .edu ανήκουν συνήθως σε κυβερνητικούς φορείς, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή μη κερδοσκοπικές εταιρείες ιατρικής έρευνας.

Επιπλέον, η αξιολόγηση των διαπιστευτηρίων του συγγραφέα και η επιλογή πηγών με την πιο πρόσφατη ημερομηνία δημοσίευσης μπορεί να είναι επωφελής για την επιλογή αξιόπιστων πηγών. Οργανισμοί υγειονομικής περίθαλψης, νοσοκομεία, ακαδημαϊκά ιατρικά ιδρύματα και επαγγελματίες υγείας μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως αξιόπιστες πηγές πληροφοριών για την υγεία.

Η διάλυση της παραπληροφόρησης για θέματα υγείας είναι ένα κρίσιμο έργο και οι φαρμακοποιοί βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της αποστολής. Με εξειδικευμένη γνώση των φαρμάκων, οι φαρμακοποιοί διαθέτουν την τεχνογνωσία να εκπαιδεύουν τους ασθενείς, να καταρρίπτουν μύθους και να παρέχουν πληροφορίες βασισμένες σε στοιχεία.

Αφιερώνοντας χρόνο για να συμμετάσχουν στην παροχή συμβουλών ασθενών, οι φαρμακοποιοί μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες των ασθενών, να διορθώσουν παρανοήσεις και να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ της ιατρικής βιβλιογραφίας και της κατανόησης της από πλευράς των ασθενών. Με δέσμευση στην τεκμηριωμένη ιατρική, την εκπαίδευση των ασθενών και την εξατομικευμένη φροντίδα, οι φαρμακοποιοί έχουν τη μοναδική ικανότητα να ενδυναμώνουν τους ασθενείς με τις απαραίτητες γνώσεις για να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τα φάρμακά τους και τη συνολική φροντίδα υγείας.

Πηγή: PharmacyTimes.com