Ρούλα Σκουρογιάννη 

Η επιστημονική έρευνα προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση οι θεραπείες υποκατάστασης της  ορμόνης του stress (κορτιζόλης) να χορηγούνται με τέτοιο τρόπο που να μιμείται το ρυθμό έκκρισης της ορμόνης σε υγιή άτομα.  

Αυτός ο ρυθμός, που ονομάζεται ουλτράδιος, συνιστά ένα σημαντικό βιολογικό μήνυμα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, που επηρεάζει τις νευρωνικές λειτουργίες οι οποίες εμπλέκονται στη ρύθμιση του συναισθήματος, της μνήμης εργασίας και της ποιότητας του ύπνου.

Αυτό είναι το εντυπωσιακό εύρημα μιας νέας έρευνας που πραγματοποιήθηκε την 4ετία 2014-2017 από ομάδα κλινικών επιστημόνων των Πανεπιστημίων του Μπρίστολ και της Οξφόρδης, με κύριο ερευνητή τον Έλληνα ιατρό και νευροεπιστήμονα Δρ. Κωνσταντίνο Καλαφατάκη υπό την καθοδήγηση του Βρετανού Καθηγητή Ιατρικής, Ειδικού Νευροενδοκρινολόγου Stafford L. Lightman.

Οι διαπιστώσεις της έρευνας δημοσιεύθηκαν στις 09 Απριλίου του 2018 στo έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences of the UnitedStates of America (PNAS).

Τα ευρήματα της έρευνας αυτής υπόσχονται καλύτερη ποιότητα ζωής σε ασθενείς που χρήζουν θεραπείας υποκατάστασης με υδροκορτιζόνη (κορτιζόλη) και ανοίγουν νέους ορίζοντες στην κατανόηση του τρόπου εμπλοκής της κορτιζόλης σε μία σειρά νευροψυχιατρικών νοσημάτων, στη βελτίωση της θεραπευτικής νοσημάτων που βασίζονται σε κορτιζονούχα σκευάσματα, ιδιαίτερα της ποιότητας ζωής ασθενών με νόσοAddison, ενώ ενθαρρύνουν την περεταίρω ανάπτυξη του κλάδου της χρονοβιολογίας και χρονοθεραπευτικής. 

Η κορτιζόλη -βασικός εκπρόσωπος ομάδας ορμονών που ονομάζονται κορτικοστεροειδή- είναι ένα βασικό μόριο για τη διατήρηση της ζωής στον άνθρωπο. Ρυθμίζει ένα ευρύ φάσμα φυσιολογικών λειτουργιών από το μεταβολισμό και τις ανοσολογικές αντιδράσεις μέχρι την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μνημονική λειτουργία και τη ρύθμιση του συναισθήματος, βοηθώντας το σώμα να ανταποκριθεί στο stress. Τα χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης σχετίζονται με κόπωση, μυϊκή αδυναμία, επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση και κατάθλιψη.

Οι ασθενείς με ανεπάρκεια κορτιζόλης αναρρώνουν από τα βαριά συμπτώματά της νόσου με καθημερινή θεραπεία υποκατάστασης της ορμόνης. Ωστόσο, τα σημερινά θεραπευτικά σχήματα, που βασίζονται στην από του στόματος χορήγηση κορτικοστεροειδών, συνδέονται με κακή ποιότητα ζωής λόγω διαταραχών στις γνωσιακές λειτουργίες του εγκεφάλου, τη διάθεση, τον ύπνο και την ανοσοαπόκριση.

Σε άτομα με φυσιολογικά επίπεδα της ορμόνης, η κορτιζόλη εκκρίνεται σε παλμούς πολλές φορές το 24ωρο (ουλτράδιος ρυθμός). Στη μελέτη αυτή, οι ερευνητές συμπεριέλαβαν 15 άνδρες εθελοντές μεταξύ 20 και 33 ετών. Οι συμμετέχοντες, στους οποίους είχε φαρμακολογικά ανασταλεί η ενδογενής έκκριση κορτιζόλης, έλαβαν θεραπεία υποκατάστασης είτε μέσω μίας αντλίας παλμικής υποδόριας έγχυσης της ορμόνης (που αναπαρήγαγε τις κανονικές συχνότητες των υγιών ανθρώπων), είτε έλαβαν την ίδια ημερήσια ποσότητα κορτιζόλης με τρόπο που δεν αναπαρήγαγε τη συχνότητα των φυσιολογικών παλμών (είτε μέσω χαπιών είτε μέσω συνεχούς υποδόριας έγχυσης). Στη συνέχεια, η μελέτη αξιολόγησε την επίδραση που είχαν οι 3 αυτοί τρόποι ορμονικής υποκατάστασης στη μνήμη των συμμετεχόντων, την ποιότητα του ύπνου, τη συναισθηματική ανταπόκριση και την εγκεφαλική δραστηριότητα.

Η απουσία του φυσιολογικού ουλτράδιου ρυθμού συνδέθηκε με εξασθένηση της μνήμης εργασίας, χειρότερη ποιότητα ύπνου και διάθεση. Από την άλλη, η παρουσία του φυσιολογικού ουλτράδιου ρυθμού συσχετίστηκε με καλύτερη ανταπόκριση του εγκεφάλου σε συναισθηματικά ερεθίσματα, και με την κινητοποίηση ενδογενών αντικαταθληπτικών μηχανισμών.

«Η φαρμακευτική βιομηχανία επενδύει τεράστια ποσά για την ανακάλυψη νέων ισχυρότερων φαρμάκων. Ωστόσο, τα συμπεράσματά μας υποδηλώνουν ότι πέραν της αναζήτησης νέων φαρμάκων, είναι μάλλον τώρα η κατάλληλη στιγμή να σκεφτούμε πώς θα βελτιώσουμε τη χορήγηση ήδη υπαρχόντων, όπως της κορτικοστεροειδών», δήλωσε ο Καθηγητής Stafford L. Lightman, Ειδικός Nευροενδοκρινολόγος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ. «Η έρευνά μας θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη βελτίωση της θεραπείας υποκατάστασης της κορτιζόλης αλλά και στην περεταίρω κατανόηση του τρόπου επίδρασης των γλυκοκορτικοειδών στο stress και στα νευροψυχιατρικά νοσήματα».

«Αυτή ήταν μια φιλόδοξη μελέτη και τα ευρήματά της προσφέρουν μια ευπρόσδεκτη προοπτική για την ποιότητας ζωής που βιώνουν πολλοί επινεφριδιακοί ασθενείς», δήλωσε η Katherine White, Πρόεδρος της Ομάδας Αυτοβοήθειας Ασθενών με Νόσο Addison (Φιλανθρωπική Οργάνωση για τους ασθενείς με επινεφριδιακά νοσήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία). «Τα συμπεράσματα που αναφέρθηκαν από τη μελέτης αυτή υποδεικνύουν το εύλογο των χρονοβιολογικών προσεγγίσεων στη θεραπεία της ενδοκρινικής υποκατάστασης για τη βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και της ποιότητας του ύπνου των ασθενών με επινεφριδιακά νοσήματα».

Όπως ανέφερε στο dailypharmanews.gr ο Δρ. Κωνσταντίνος Καλαφατάκης, ταυτόχρονα, ολοκληρώθηκε και μία 2^η κλινική μελέτη (τυχαιοποιημένη, διπλή, τυφλή) σε ασθενείς με Νόσο Addison, με στόχο να επαληθευτούν τα αποτελέσματα της πρώτης μελέτης σε ομάδα ασθενών αυτή τη φορά, δηλαδή κατά πόσον ο συγκεκριμένος τρόπος χορήγησης της κορτιζόλης σε ασθενείς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (6 εβδομάδων) βελτιώνει την ποιότητα ζωής σε ασθενείς που χρήζουν θεραπείας υποκατάστασης με υδροκορτιζόνη. Αυτή τη στιγμή γίνεται η ανάλυση των δεδομένων της μελέτης, ενώ τα συμπεράσματα αναμένεται να δημοσιευτούν σε έξι μήνες περίπου.