Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη

Τι λέει o Παιδίατρος και Πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής, Κωνσταντίνος Νταλούκας για τις αδυναμίες του προγράμματος εμβολιασμών και τα προληπτικά μέτρα που έπρεπε να έχουν εφαρμοστεί ήδη δύο χρόνια πριν.

Μέχρι τις 19 Οκτωβρίου 2017, στην Ελλάδα είχαν καταγραφεί 284 κρούσματα ιλαράς (από τον περασμένο Μάιο), με μεγαλύτερη συχνότητα στη Ν. Ελλάδα, σύμφωνα με την επιτήρηση και το επιδημιολογικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ. Στη μεγάλη πλειονότητα πρόκειται για άτομα Ελληνικής υπηκοότητας (κυρίως μικρά παιδιά από κοινότητες Ρομά και άτομα από το γενικό πληθυσμό κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών) που δεν έχουν ανοσία στην ιλαρά, μεταξύ των οποίων και επαγγελματίες υγείας που ήταν ανεμβολίαστοι ή ατελώς εμβολιασμένοι. Αναμένεται η εργαστηριακή επιβεβαίωση και άλλων κρουσμάτων το ερχόμενο διάστημα, και δεν μπορεί να αποκλειστεί η αύξηση των κρουσμάτων και η επέκτασή τους και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Ευτυχώς, δεν έχει καταγραφεί κανένας θάνατος από ιλαρά, στη χώρα μας.

Το ίδιο φαινόμενο της επιδημία ιλαράς είχε εκδηλωθεί σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες (πριν έρθει και στη χώρα μας) και τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατά την περίοδο 2016-2017 έχουν καταγραφεί περισσότερα από 19.000 περιστατικά σε όλη την Ευρώπη (30 EU/EEA Κράτη Μέλη) και 44 θάνατοι.

Το υπουργείο Υγείας, επίσημοι υγειονομικοί φορείς αλλά και το ΚΕΕΛΠΝΟ συστήνουν τον εμβολιασμό με το μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR) των παιδιών, εφήβων και ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά. Σχετικά με το θέμα, έχει αναρτηθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ Εγκύκλιος με αναλυτικές οδηγίες.

«Η πρόσφατη εμπειρία της ιλαράς ανέδειξε τις αδυναμίες του προγράμματος εμβολιασμών»

«Η πρόσφατη εμφάνιση των κρουσμάτων ιλαράς στην χώρα μας το τελευταίο διάστημα, έφερε στην επιφάνεια σημαντικά προβλήματα αδυναμίας στο δημόσιο σύστημα υγείας και ανέδειξε για άλλη μια φορά την σημαντικότητα ελέγχου του εμβολιασμού των παιδιών ως προϋπόθεση εγγραφής στο σχολείο, προκειμένου να προληφθούν παρόμοια συμβάντα στο μέλλον», επεσήμανε ο Παιδίατρος, κ. Κωνσταντίνος Νταλούκας, στην 21η Επιστημονική Συνάντηση Παιδιατρικών Λοιμώξεων,  το περασμένο Σάββατο 21 Οκτωβρίου αλλά και στο Συνέδριο του Πανελληνίου Συλλόγου Επισκεπτών Υγείας, την Κυριακή 22 Οκτωβρίου.

Αναρωτιέται γιατί, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέφερε -από τις αρχές του 2017- ανησυχητική αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες (που είχαν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται τα δύο προηγούμενα χρόνια) και μάλιστα στη γειτονική μας Ρουμανία (3400 κρούσματα και 17 θάνατοι, έως το Μάρτιο του 2017) και Ιταλία (που είχε βιώσει μια απότομη αύξηση των κρουσμάτων τις πρώτες εβδομάδες του 2017), δεν εφαρμόστηκαν εγκαίρως προληπτικά μέτρα (εμβολιασμός) και στη χώρα μας.

«Δεδομένης της εξαιρετικά μεγάλης μεταδοτικότητας της ιλαράς και της εύκολης και μεγάλης μετακίνησης των ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, ήταν θέμα χρόνου η ιλαρά να εμφανιστεί και στην Ελλάδα, αφού σχεδόν όλες οι γειτονικές  χώρες, όπως η Ρουμανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Τσεχία κλπ  μετρούσαν εκατοντάδες ή και χιλιάδες κρούσματα με θανάτους και εισαγωγές στα νοσοκομεία», τονίζει ο κ. Νταλούκας. «Όταν εμφανίστηκε, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, τα δηλωμένα εργαστηριακά κρούσματα έφτασαν στα 200, ευτυχώς χωρίς θανάτους, αλλά με πολλές εισαγωγές στα νοσοκομεία και με σοβαρές επιπλοκές (ήταν εξ άλλου αναμενόμενο), όπως πνευμονίες, κερατίτιδα, εγκεφαλίτιδα κλπ για κάποια από αυτά. Εισαγωγές και επιπλοκές που επιβάρυναν την κρατική δαπάνη με νοσηλεία, φάρμακα και μακροχρόνια ιατρική φροντίδα για κάποιες περιπτώσεις». 

«Κάθε θάνατος και κάθε αναπηρία που προκαλείται από την ιλαρά, ενώ υπάρχει εμβόλιο που προλαμβάνει πλήρως το νόσημα, είναι μια απαράδεκτη τραγωδία» λέει η Dr Zsuzsanna Jakab, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Διευθύντρια για την Ευρώπη.

Δυστυχώς, λειτουργήσαμε πυροσβεστικά και όχι με στόχο την πρόληψη

Ο κ. Νταλούκας τονίζει ότι η χώρα μας έχει ένα εξαιρετικό εμβολιαστικό πρόγραμμα και ότι, σε γενικές γραμμές, υπάρχει πολύ υψηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών. Τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν και υπάρχει η δυνατότητα αυτή ακόμα και για τους ανασφάλιστους και τους απόρους. Εξ άλλου είναι γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι εμπλεκόμενοι φορείς του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα έχουν επιδείξει μεγάλη ευαισθησία και πρόθεση για την προστασία και την προαγωγή των εμβολιασμών στη χώρα μας. Αξιέπαινη είναι η προσπάθεια του ΚΕΕΛΠΝΟ να εμβολιάσει τον ευπαθή πληθυσμό, έστω και εκ των υστέρων, καθώς και η συνεχής παρουσία του και παρακολούθηση των κρουσμάτων στην χώρα μας, όπως αξιέπαινη είναι και η προσπάθεια των ιδιωτών παιδιάτρων να ενημερώσουν τους γονείς και να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι οι ελευθεροεπαγγελματίες παιδίατροι έχουν την ευθύνη του 70% περίπου της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών.

Γιατί φτάσαμε να έχουμε 284 κρούσματα ιλαράς στη χώρας μας;

«Επειδή δε φτάνει μόνο να έχεις ένα καλό πρόγραμμα εμβολιασμών. Πρέπει να το στηρίζεις, να το παρακολουθείς και να το ελέγχεις ταυτόχρονα για την αποτελεσματικότητά του. Οφείλεις να γνωρίζεις αν υπάρχουν ανεμβολίαστοι, ποιοι είναι και για ποιο λόγο δεν εμβολιάζονται. Αυτά φαίνεται ότι αποτέλεσαν την κυριότερη αιτία εμφάνισης των κρουσμάτων ιλαράς στη χώρα μας».

Τι έπρεπε να έχει γίνει εδώ και χρόνια σχετικά με την πρόληψη των νοσημάτων αυτών, που προλαμβάνονται με εμβολιασμό

Προληπτικά έπρεπε εδώ και χρόνια να έχουμε:

1. Στοχοποιήσει τον πληθυσμό που ήταν ανεμβολίαστος ή μερικά εμβολιασμένος, με σκοπό να τον εμβολιάσουμε πολύ πριν εμφανιστούν τα κρούσματα στην χώρα μας, ή έστω όταν μάθαμε ότι η ιλαρά έχει φουντώσει σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη.
2. Συνειδητοποιήσει ότι σε πραγματικό χρόνο υπάρχει δυστυχώς ένα ποσοστό γονέων, που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, ή αναβάλουν τον εμβολιασμό για αργότερα, από φόβο και παραπληροφόρηση ότι τα εμβόλια προκαλούν βλάβες στην υγεία των παιδιών τους, και αυτό αφορούσε περισσότερο το εμβόλιο της ιλαράς.
3. Ενημερώσει τον γενικό πληθυσμό με πολύ συχνές ενημερωτικές καμπάνιες για την αξία, την ασφάλεια  και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, ώστε να τον ευαισθητοποιήσουμε προκειμένου να μην σταματήσει να εμβολιάζει τα παιδιά του.
4. Δημιουργήσει ενημερωτική σελίδα στο διαδίκτυο από το Υπουργείο Υγείας, που να απευθύνεται στους γονείς, με κυριότερο θέμα την ενημέρωση, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, παροτρύνοντας σε κάθε ευκαιρία τους γονείς να μην πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης από τους αντιεμβολιαστές και τα όσα διαβάζουν στο διαδίκτυο.
5. Ενημερώσει τους ενήλικες να φροντίσουν να εμβολιαστούν αν δεν είχαν νοσήσει ή δεν είχαν κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου για την ιλαρά, αλλά και για τα άλλα υποχρεωτικά εμβόλια ενηλίκων. Όχι τώρα αλλά όταν άρχισε η ιλαρά να εμφανίζεται σε Ευρωπαϊκές χώρες, δηλαδή 1-2 χρόνια πριν.
6. Φροντίσει (1-2 χρόνια πριν ) όλοι όσοι θα εργαστούν ή εργάζονται σε νοσηλευτικά ιδρύματα, από την καθαρίστρια μέχρι το γιατρό, να εμβολιαστούν ή να προσκομίσουν βεβαίωση εμβολιασμού ή ότι νόσησαν από ιλαρά. Το ίδιο έπρεπε να συμβαίνει για τα σχολεία και τα ευαγή ιδρύματα. Είναι εγκληματικό και ντροπή να μαθαίνουμε ότι ανάμεσα στα κρούσματα της ιλαράς υπήρξε και νοσηλευτικό προσωπικό, με κίνδυνο να μεταδώσει τη νόσο σε άτομα με υποκείμενο νόσημα και να βάλει έτσι τη ζωή στους σε άμεσο κίνδυνο. Το ιδανικό θα ήταν να υπάρξει (αν δεν υπάρχει) νόμος του Κράτους, που να υποχρεώνει κάθε εργαζόμενο σε υγειονομικά καταστήματα, να είναι πλήρως εμβολιασμένος και να προσκομίζει σχετική βεβαίωση περί αυτού. 
7. Βρει τον καταλληλότερο τρόπο ελέγχου των εμβολίων των παιδιών προκειμένου να εγγράφονται στους παιδικούς σταθμούς ή στην εκπαίδευση. Είναι ανεπίτρεπτο και εγκληματικό να συναθροίζονται παιδιά σε αυτούς τους  χώρους, χωρίς να είναι εμβολιασμένα, με αποτέλεσμα να είναι αυτά που θα κολλήσουν και θα μεταδώσουν το νόσημα, βάζοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και την υγεία των άλλων παιδιών.
8. Δημιουργήσει ηλεκτρονικό μητρώο καταχώρησης των εμβολιασμών για κάθε παιδί. Αυτό που σε πολλές αναπτυγμένες χώρες αποτελεί γεγονός εδώ και χρόνια, στη χώρα μας απλά δεν υπάρχει και ας έχει προταθεί από πολλούς επιστημονικούς φορείς και ενώσεις. Η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής το έχει προτείνει και στους δύο προηγούμενους Υπουργούς Υγείας με γραπτό υπόμνημα, υποδεικνύοντας και τον τρόπο που θα δημιουργηθεί, αλλά χωρίς να πάρει ποτέ καμία απάντηση. Η χρήση της πληροφορικής γενικότερα ως υπενθυμιστικό σύστημα για την υποστήριξη των έγκαιρων εμβολιασμών, δεν έχει αξιοποιηθεί καθόλου από την χώρα μας και ας ζούμε στην εποχή της πληροφορικής εδώ και χρόνια.
9. Ενημερώσει με ενημερωτικές καμπάνιες τους ενήλικες ότι:

Υπάρχει Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Ενηλίκων.

Τα εμβόλια που συνεχίζονται εφ όρου ζωής και κάποια που γίνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες, τονίζοντας τη μεγάλη σημασία που έχει να κρατείται σε καλή κατάσταση και πάντοτε πρόχειρο το βιβλιάριο υγείας που είχαν σαν παιδιά. Εκεί θα ανατρέξουν όταν χρειαστεί να δουν τα εμβόλια που έχουν κάνει. Το πρόσφατο παράδειγμα της ιλαράς με την ανακοίνωση περί ελέγχου των εμβολίων ή και εμβολιασμού των ενηλίκων  για όλους όσους δεν το είχαν κάνει ή είχαν κάνει μόνο μία δόση, δημιούργησε ένα αλαλούμ αναζήτησης των χαμένων από χρόνια βιβλιαρίων υγείας και χρέωσε το σύστημα υγείας με χρήματα για όλους αυτούς που δεν το βρήκαν και έκαναν εξέταση αντισωμάτων για να διαπιστώσουν αν είχαν ανοσία.

Κατασταλτικά

Ακόμα όμως και αργότερα, όταν η ιλαρά είχε αρχίσει να είναι σε έξαρση στην Ευρώπη (δηλαδή 1-2 χρόνια πριν), έπρεπε να ληφθούν τα μέτρα που πήραμε πολύ πρόσφατα, όπως ο εμβολιασμός των βρεφών στους 12 μήνες και η επαναληπτική δόση μετά από 3 μήνες.  

Τα κρούσματα έδειξαν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ανεμβολίαστων παιδιών ήταν Ρομά. Μα ασφαλώς και είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι πρόκειται για χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης πληθυσμό, όχι μόνο για την ιλαρά αλλά και για άλλα λοιμώδη νοσήματα που καλύπτονται με εμβολιασμό. Όμως εκτός από μερικές κατά καιρούς αποσπασματικές και μεμονωμένες προσπάθειες εμβολιασμού του πληθυσμού αυτού, ποτέ δε φροντίσαμε να βρούμε τρόπους προσέγγισης των Ρομά, ώστε να εμβολιαστούν σύμφωνα με το Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών.

Το ΚΕΕΛΠΝΟ μετά τα 100 περίπου κρούσματα ιλαράς έστειλε συνεργείο και εμβολιάζει Ρομά. Πολύ καλά έκανε, αλλά κατόπιν εορτής. Τι εμπόδισε άραγε να γίνει αυτή η ενέργεια,  όχι τώρα που προέκυψαν τα κρούσματα αλλά όταν άρχισε η ιλαρά να εμφανίζεται σε Ευρωπαϊκές χώρες, δηλαδή 1-2 χρόνια πριν, ή έστω από την αρχή του 2017; Τι περιμέναμε άραγε; Από την άλλη η ενέργεια είναι πυροσβεστική και δεν έχει μακροχρόνιο προληπτικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα ποιος θα εμβολιάσει τα παιδιά που θα γεννηθούν τώρα και μετά από 12-15 μήνες θα πρέπει να κάνουν το εμβόλιο της ιλαράς;

«Αν δε φροντίσουμε για συστηματικό εμβολιασμό της κοινότητας των Ρομά, όπως γίνεται και με τα υπόλοιπα Ελληνόπουλα, θα συνεχίσει να υπάρχει Ρομά πληθυσμός ανεμβολίαστος», σημειώνει ο κ. Νταλούκας και καταλήγει προσθέτοντας ότι:  

«Έχουμε τελικά αποτύχει όταν, αντί άλλων, φτάνουμε στο σημείο να δηλώνει ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας, ότι  «αυτή η "κρίση" και ο "πανικός" μπορεί να αποβούν θετικά τελικά, αν όλοι που φοβήθηκαν έσπευσαν να εμβολιαστούν όλοι ... μπορεί να γίνουμε η χώρα με τη μεγαλύτερη εμβολιαστική κάλυψη σε όλη την Ευρώπη». Τότε ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος του τμήματος Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει: “Είμαστε πολύ ανήσυχοι γιατί αν και υπάρχει ένα ασφαλές, αποτελεσματικό και φτηνό εμβόλιο, η ιλαρά παραμένει κυρίαρχη αιτία θανάτου στα παιδιά παγκοσμίως, και δυστυχώς η Ευρώπη δε γλύτωσε”».