Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στον ιό HPV (ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων). Τη συσχέτιση των τύπων υψηλού κινδύνου του ιού HPV με τη γένεση του καρκίνου τραχήλου μήτρας τεκμηρίωσε, τα τελευταία χρόνια ο νομπελίστας H. zur Hausen.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Πώς εξελίσσεται η λοίμωξη από τον HPV
Η λοίμωξη από τον HPV είναι πάρα πολύ συχνή και οι περισσότερες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα μολυνθούν κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ιός φεύγει μόνος του, χωρίς να αφήσει καμία βλάβη στον τράχηλο. Ωστόσο, υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις, στις οποίες ο ιός εμμένει και προκαλεί τις λεγόμενες προ-καρκινικές αλλοιώσεις (CIN), οι οποίες χωρίζονται σε χαμηλόβαθμες (CIN1) και υψηλόβαθμες (CIN2-3). Ακόμα όμως και αν έχουν αναπτυχθεί προ-καρκινικές αλλοιώσεις δε χρειάζεται πανικός, καθώς οι περισσότερες χαμηλόβαθμες αλλοιώσεις θα υποχωρήσουν από μόνες τους, ενώ ακόμα και στις υψηλόβαθμες αλλοιώσεις υπάρχει πιθανότητα αυτόματης υποστροφής. Εάν η αλλοίωση δεν υποχωρήσει και εξελιχθεί μπορεί κάποια στιγμή να αναπτυχθεί καρκίνος. Όλη αυτή η διαδικασία (δηλαδή από την στιγμή της λοίμωξης με τον HPV μέχρι την εμφάνιση καρκίνου) εκτιμάται ότι διαρκεί πάνω από 10 χρόνια.
«Επειδή οι περισσότερες βλάβες θα υποστρέψουν από μόνες τους, είναι υψίστης σημασίας η εξατομίκευση όλων των γυναικών που χτυπούν την πόρτα του ιατρείου κολποσκόπησης λόγω ενός παθολογικού Pap-test, για να αποφύγουμε την υπερθεραπεία εκείνων των αλλοιώσεων που δε χρειάζεται να αντιμετωπιστούν», αναφέρει ο Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ευάγγελος Παρασκευαΐδης. «Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι γυναίκες με παθολογικό Pap-test είναι κυρίως νέες αναπαραγωγικής ηλικίας και η θεραπεία έχει συσχετιστεί με κίνδυνο επιπλοκών σε μελλοντικές κυήσεις, όπως προωρότητα, ειδικά αν το τμήμα του τραχήλου που θα αφαιρεθεί είναι μεγάλο».
Ο ρόλος του lifestyle στην εξατομίκευση
Στην εξατομίκευση, πέρα από την κολποσκόπηση, πάρα πολύ σπουδαίο ρόλο παίζει το lifestyle της γυναίκας, καθώς σε γυναίκες που καπνίζουν, που ξεκίνησαν νωρίς την σεξουαλική τους ζωή, που έχουν αλλάξει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, που δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό και που δεν έχουν εμβολιαστεί στην κατάλληλη ηλικία, φαίνεται ότι είναι πιο πιθανόν ένα παθολογικό Pap-test να αντιστοιχεί όντως σε σοβαρή αλλοίωση ενώ ταυτόχρονα είναι λιγότερο πιθανόν αυτή να υποχωρήσει μόνη της, σε σχέση με τις γυναίκες με ένα λιγότερα βεβαρημένο lifestyle.
Άλλες εξετάσεις που συμβάλλουν στην εξατομίκευση
Εκτός από την κολποσκόπηση και το lifestyle υπάρχουν και άλλες εξετάσεις που μπορούν να βοηθήσουν το γιατρό στην εξατομίκευση της παθολογίας του τραχήλου της μήτρας. Μια εξέταση είναι το HPV DNA test, που ανιχνεύει αν υπάρχει το DNA του ιού στον τράχηλο της μήτρας. Σε αρκετές χώρες το HPV DNA test χρησιμοποιείται ως μέθοδο screening μαζί με το Pap-test (co-testing), αλλά στη χώρα μας δεν έχει καθιερωθεί ακόμα ως μέθοδος screening. «Από τη στιγμή που ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και οι προ-καρκινικές αλλοιώσεις προκαλούνται από τον ιό HPV, η ιδέα ανίχνευσης του DNA του ιού ακούγεται αρκετά δελεαστική. Ωστόσο, υπάρχουν 2 σημαντικά μειονεκτήματα. Πρώτον, η ογκογονικότητα του HPV δεν οφείλεται στην ύπαρξη απλώς του ιού αυτού καθ’ αυτού, αλλά κατά πόσο αυτός είναι ενεργός. Δυστυχώς, η προαναφερθείσα εξέταση δεν μπορεί να διαχωρίσει ανάμεσα σε μια ενεργό (άρα και επικίνδυνη) και μια λανθάνουσα (άρα και ακίνδυνη) HPV λοίμωξη, με αποτέλεσμα το HPV DNA test να είναι θετικό όχι μόνο σε υψηλόβαθμες αλλοιώσεις, αλλά και σε χαμηλόβαθμες, ακόμα δε και σε γυναίκες χωρίς καμία απολύτως παθολογία! Δεύτερον, το HPV DNA ανιχνεύει συγκεκριμένα το L1 τμήμα του DNA του ιού. Σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει παρατηρηθεί ότι το DNA του ιού χάνει αυτό το τμήμα με αποτέλεσμα το HPV DNA test να βγαίνει αρνητικό», εξηγεί ο κ. Παρασκευαΐδης.
Η ανίχνευση του mRNA του ιού HPV
Τα τελευταία χρόνια, στη φαρέτρα των γιατρών έχει πλέον προστεθεί μια νέα εξέταση, που ανιχνεύει όχι το DNA, αλλά το mRNA του ιού, και συγκεκριμένα τις ογκοπρωτείνες E6/E7. «Ένα θετικό mRNA σημαίνει ότι η HPV λοίμωξη είναι ενεργή και ότι η ογκογονική δραστηριότητα του ιού έχει ξεκινήσει», διευκρινίζει ο Χειρουργός Μαιευτήρας – Γυναικολόγος και Γεν. Γραμ. της Ελλην. Εταιρείας Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου (HSCCP), Ευριπίδης Μπιλιράκης. «Ένα σημαντικό προτέρημα είναι ότι, όταν δεν υπάρχει αλλοίωση στον τράχηλο ή όταν έχουμε μια μη-σοβαρή χαμηλόβαθμη αλλοίωση, είναι λιγότερο συχνά θετικό συγκριτικά με το HPV DNA test, δηλαδή έχει πολύ καλύτερη ειδικότητα. Ταυτόχρονα, όμως, δε χάνει σε ευαισθησία για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, ενώ επίσης είναι θετικό και σε εκείνους τους λίγους καρκίνους όπου έχει χαθεί το L1 τμήμα του DNA του ιού και το HPV DNA test είναι αρνητικό. Με άλλα λόγια, η νέα διαγνωστική εξέταση του mRNA του ιού ανιχνεύει μόνο εκείνες τις γυναίκες που βρίσκονται πραγματικά σε κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας».
Τα αποτελέσματα της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών στην Παθολογία Τραχήλου (HeCPA Group) από την εφαρμογή της νέας διαγνωστικής εξέτασης του mRNA του ιού τον τελευταίο χρόνο, τα οποία και παρουσιάστηκαν -με αφορμή το ότι ο μήνας Ιανουάριος είναι παγκοσμίως αφιερωμένος στην ενημέρωση και την πρόληψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας- από τους κ. Ε. Παρασκευαΐδη, καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και Ε. Μπιλιράκη, Μαιευτήρα-Γυναικολόγο και Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, συμφωνούν με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας και επιβεβαιώνουν την καλή ευαισθησία του τεστ για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, παραπλήσια με αυτήν του HPV DNA test, με πολύ καλύτερη ειδικότητα όμως. «Ένα σημείο που αξίζει να αναφερθεί είναι η υψηλή προγνωστική αξία του τεστ ανίχνευσης του mRNA του ιού HPV, που σε συνδυασμό με το lifestyle της γυναίκας, αγγίζει το 100%», τόνισε ο κ. Παρασκευαΐδης. «Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, όταν μια γυναίκα με α. επικίνδυνο lifestyle προσέρχεται με ένα β. παθολογικό Pap–test, (και ο ιατρός δεν είναι τελείως σίγουρος αν η αλλοίωση κολποσκοπικά είναι χαμηλόβαθμη ή υψηλόβαθμη, καθώς μερικές φορές η κολποσκοπική εικόνα δεν είναι ξεκάθαρη ακόμα και στα μάτια του πιο έμπειρου κολποσκόπου) και γ. το τεστ mRNA του ιού είναι θετικό, τότε αυτός μπορεί να προχωρήσει σε αφαίρεση της βλάβης με «κλειστά μάτια», διότι είναι σχεδόν 100% βέβαιο πως η αλλοίωση στον τράχηλο είναι υψηλόβαθμη, κάτι που θα επιβεβαιωθεί και αργότερα με την ιστολογική διάγνωση του τμήματος του τραχήλου που θα αφαιρεθεί», επισημαίνει ο κ. Παρασκευαΐδης.
Η διαγνωστική εξέταση του mRNA του ιού HPV φιλτράρει τον πληθυσμό των γυναικών και εντοπίζει αυτές που πραγματικά βρίσκονται σε κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας. Παράλληλα, μειώνει την ψυχολογική επιβάρυνση των γυναικών, στις οποίες ανακοινώνεται ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα, δηλ., ένα παθολογικό μεν εύρημα (είτε στο Παπ Τεστ, είτε στον έλεγχο με HPV DNA Test), αλλά στην κολποσκόπηση ή και τη βιοψία δεν ανιχνεύεται σοβαρού βαθμού βλάβη.
Η διαγνωστική εξέταση του mRNA του ιού HPV ενδείκνυται ως τεστ προληπτικού ελέγχου, συμπληρωματικά σε ένα παθολογικό Παπ Τεστ για την υποστήριξη της διάγνωσης και ταυτόχρονα με το Παπ Τεστ (co-testing).
