Της Τάνιας Η. Μαντουβάλου
Η παχυσαρκία έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα, και ο όρος επιδημία χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει την δραματική αύξηση της συχνότητάς της τα τελευταία 20-30 χρόνια, καθώς σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η επίπτωση της τριπλασιάστηκε από το 1975 μέχρι σήμερα.
Εκτός από την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα, η παχυσαρκία ευθύνεται και για ένα σημαντικά υψηλό ποσοστό των δαπανών δημόσιας υγείας. Κι ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζεται από το Σεπτέμβριο να εφαρμόσει το πρώτο επί της ουσίας μεγάλο πρόγραμμα αντιμετώπισης παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα, τα νούμερα είναι αμείλικτα και καταδεικνύουν πόσο απαραίτητο είναι αυτό το πρόγραμμα, καθώς οι εκτιμώμενες ιατρικές δαπάνες στη χώρα μας, που αποδίδονται στην υπερβαρότητα και παχυσαρκία υπερβαίνουν τα 4.2 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Όσον αφορά τον παγκόσμιο οικονομικό αντίκτυπο, είναι περίπου 2,0 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ή 2,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ποσό περίπου ισοδύναμο με τον παγκόσμιο οικονομικό αντίκτυπο από το κάπνισμα ή την ένοπλη βία, τον πόλεμο και την τρομοκρατία.
Τα χρόνια νοσήματα απορροφούν το 80% του budget των εθνικών συστημάτων υγείας
Τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία παρέθεσε στο πρόσφατο Πανελλήνιο Συνέδριο Δημόσιας Υγείας 2024, καθηγήτρια Παιδιατρικής – Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ, και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας, Ευαγγελία Χαρμανδάρη. Ένας άνθρωπος που γνωρίζει την παιδική παχυσαρκία όσοι λίγοι στην Ελλάδα, όχι μόνο λόγω ιδιότητας, αλλά και γιατί τα τελευταία δέκα χρόνια είναι υπεύθυνη του μεγαλύτερου μέχρι σήμερα στη χώρα μας Κέντρου Παιδικής Παχυσαρκίας στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», το οποίο είναι και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη.
Σχεδιάζοντας σήμερα πολιτικές υγείας, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα χρόνια νοσήματα, όπως η παχυσαρκία, και αυτό γιατί αν και τα χρόνια νοσήματα αποτελούν το 20% του συνόλου των νοσημάτων, ωστόσο, απορροφούν το 80% του budget των εθνικών συστημάτων υγείας, είπε η κ. Χαρμανδάρη για να συμπληρώσει στη συνέχεια ότι «οι κατευθυντήριες οδηγίες που δόθηκαν από τον ΠΟΥ και τα Ηνωμένα Έθνη στις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών παγκοσμίως για την επίτευξη των στόχου Τερματισμού της Παιδικής Παχυσαρκίας έως το 2025 περιλαμβάνουν:
- Τη βελτίωση του περιβάλλοντος, όπου τα παιδιά ζουν, παίζουν και μαθαίνουν.
- Την εφαρμογή πολιτικών που στοχεύουν στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού και ασφαλούς περιβάλλοντος για την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα για τα παιδιά όλων των ηλικιών.
- Τη διασφάλιση ότι όλα τα παιδιά, οι έφηβοι και οι οικογένειές τους θα έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας».
Στρατηγική της ΕΕ για πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Αναφερόμενη στις ευρωπαϊκές στρατηγικές, βάσει των οποίων και η χώρα μας πλέον προχωρά στο μεγαλύτερο πρόγραμμα που έγινε ποτέ για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, η καθηγήτρια είπε ότι «τον Ιούνιο του 2017 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσε τα κράτη-μέλη να εντάξουν στα εθνικά σχέδια δράσης τους διατομεακά μέτρα που εστιάζουν όχι μόνο στην πρόληψη, αλλά και στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των συνοδών χρόνιων νοσημάτων, με δράσεις που εστιάζουν στα παιδιά και τους εφήβους, οι οποίες περιλαμβάνουν:
«1. Διατομεακές δράσεις που εστιάζουν ιδιαίτερα σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες παιδιών και εφήβων, προσφέροντας εύκολη πρόσβαση στην υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα.
- Μέτρα για τη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος σε χώρους εκπαίδευσης παιδιών, με στόχο την προώθηση της υγιεινής διατροφής και της επαρκούς σωματικής δραστηριότητας για τη βελτίωση της υγείας, σύμφωνα με τις σχετικές εθνικές ή διεθνείς συστάσεις.
- Μέτρα για την ενθάρρυνση της απόκτησης από τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς δεξιοτήτων σχετικών με την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα μέσω προσέγγισης που θέτει τη συμβολή και τη συμμετοχή όλης της οικογένειας στο επίκεντρό της.
- Μέτρα για την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας σε χώρους αναψυχής, ώστε να προωθηθεί η παροχή προσιτών ευκαιριών σωματικής δραστηριότητας κατά τον ελεύθερο χρόνο, καθώς και η δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την καθημερινή σωματική δραστηριότητα και την ενεργητική μετακίνηση.
- Μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης των παιδιών και των οικογενειών τους σε κατάλληλους επαγγελματίες και υπηρεσίες υγείας για παροχή συμβουλών και καθοδήγησης αλλά και την παρακολούθηση τους διαχρονικά, με στόχο τη βελτίωση της υγιεινής διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας και κατ’ επέκταση της υγείας σε όλα τα στάδια της ζωής.
- Προληπτικούς ελέγχους για τον εντοπισμό παιδιών και εφήβων που κινδυνεύουν να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα, καθώς και κατάλληλη περίθαλψη και φροντίδα για τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά, ιδίως για εκείνα που πάσχουν από νοσογόνο παχυσαρκία.
- Μέτρα για συνεχή και κατάλληλη καθοδήγηση, κατάρτιση και εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας που έρχονται σε επαφή με παιδιά, εφήβους, γονείς και οικογένειες με τις πλέον πρόσφατες διαθέσιμες επιστημονικές συστάσεις για τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και άλλες συμπεριφορές που επιδρούν στο ενεργειακό ισοζύγιο, στοχεύοντας στην πρόληψη της παχυσαρκίας ή στην κατάλληλη διαχείριση του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους και κατ’ επέκταση στη βελτίωση της υγείας.
- Μέτρα για τη μεγιστοποίηση του καίριου ρόλου της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και τη διαχείριση του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους και της παχυσαρκίας».
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης η πρώτη διατομεακή προσπάθεια στην Ελλάδα
Σύμφωνα με την καθηγήτρια το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία 2021-2025 αποτελεί την πρώτη και ολοκληρωμένη διατομεακή προσπάθεια στην Ελλάδα για την απόκτηση μιας στοχευμένης στρατηγικής πολιτικής για τη Δημόσια Υγεία.
Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικοί άξονες στρατηγικής ανά πεδίο παρέμβασης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη Δημόσια Υγεία 2021-2025 που είναι σχετικές με την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και συνοδών καρδιομεταβολικών νοσημάτων στον ελληνικό πληθυσμό είναι οι εξής: «Πρωτογενής πρόληψη με μείωση της έκθεσης σε παράγοντες, που συνδέονται με την παχυσαρκία, διατροφή και άθληση, αναβάθμιση του Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, λειτουργική αναδιοργάνωση του Συστήματος Παρακολούθησης της Υγείας του Πληθυσμού, ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στη Δημόσια Υγεία, πληροφορική οργάνωση για τη Δημόσια Υγεία, ανάπτυξη και προώθηση της Διατομεακής Δημόσιας Υγείας.
