Πόσο αξιόπιστα είναι, τελικά, τα ψυχομετρικά τεστ στη διάγνωση μιας εγκληματικής συμπεριφοράς;
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Αποτροπιασμό προκαλεί η υπόθεση του αστυνομικού της Βουλής που κατηγορείται για τη σεξουαλική κακοποίηση των ανήλικων παιδιών του και την κακοποίηση της συζύγου του. Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν τα ερωτήματα για το πώς ο 45χρονος αστυνομικός περνούσε τα ψυχομετρικά τεστ στα οποία οφείλουν να υποβάλλονται οι αστυνομικοί.
Η Ψυχολόγος – Εγκληματολόγος Δρ. Βάνα Παπακίτσου εξηγει στο DailyPharmaNews τι ακριβώς είναι τα ψυχομετρικά τεστ, πού εφαρμόζονται και για ποιους λόγους δεν κατορθώνουν σε πολλές περιπτώσεις να διαγνώσουν μια εγκληματική συμπεριφορά.
«Τα ψυχομετρικά τεστ είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση ψυχολογικών χαρακτηριστικών, όπως οι ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, οι αξίες, οι δεξιότητες και γενικά η προσωπικότητα. Σχεδιάζονται ώστε να παρέχουν αντικειμενικά δεδομένα για τη συμπεριφορά και τις ψυχολογικές τάσεις ενός ατόμου.
Τα ψυχομετρικά τεστ συνήθως κατηγοριοποιούνται σε δύο βασικές ομάδες:
• Τεστ ικανοτήτων (ability tests): Αξιολογούν γνωστικές δεξιότητες, όπως η λογική σκέψη, η μνήμη, και οι αριθμητικές δεξιότητες.
• Τεστ προσωπικότητας (personality tests): Εξετάζουν χαρακτηριστικά όπως η συναισθηματική σταθερότητα, η εξωστρέφεια, η συνεργασία, και άλλες ψυχολογικές ιδιότητες.
Ποια είναι η χρησιμότητα των ψυχομετρικών τεστ
Τα ψυχομετρικά τεστ βρίσκουν ευρεία εφαρμογή σε πολλούς τομείς, προσφέροντας πολύτιμα δεδομένα για την κατανόηση και την αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Στον τομέα της πρόσληψης προσωπικού, αποτελούν ένα εργαλείο που βοηθά τους εργοδότες να εκτιμήσουν αν οι υποψήφιοι ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις μιας θέσης εργασίας, εξετάζοντας χαρακτηριστικά όπως η προσωπικότητα, οι δεξιότητες και οι γνωστικές ικανότητες. Επιπλέον, στον επαγγελματικό προσανατολισμό, αυτά τα τεστ προσφέρουν καθοδήγηση στα άτομα, βοηθώντας τα να επιλέξουν σπουδές ή επαγγελματικούς δρόμους που ταιριάζουν στις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα και τις αξίες τους.
Στο χώρο της ψυχολογίας, τα ψυχομετρικά τεστ χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση ψυχικών διαταραχών και τη χαρτογράφηση ψυχολογικών χαρακτηριστικών. Αποτελούν σημαντικό εργαλείο για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, διευκολύνοντας την κατανόηση της κατάστασης ενός ατόμου και την παροχή κατάλληλων παρεμβάσεων.
Τέλος, παρέχουν μια μοναδική ευκαιρία για αυτογνωσία, επιτρέποντας στα άτομα να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση των δυνατοτήτων, των περιορισμών, και των ιδιαιτεροτήτων τους, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της προσωπικής και επαγγελματικής τους ζωής.
Πόσο αξιόπιστα είναι τα ψυχομετρικά τεστ;
Ορισμένα τεστ μπορεί να είναι προκατειλημμένα, αν δεν έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που λαμβάνει υπόψη διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια.Τα αποτελέσματα επίσης μπορούν να επηρεαστούν από εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. κόπωση, άγχος, πολιτισμικές διαφορές). Ειδικά τα τεστ προσωπικότητας μπορεί να δέχονται κριτική για τη χαμηλότερη αξιοπιστία τους, καθώς τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι δυναμικά και μπορεί να αλλάξουν με τον χρόνο.
Τα ψυχομετρικά τεστ μπορεί να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα όσον αφορά την αξιοπιστία και την καταλληλότητά τους για την επιλογή υποψηφίων. Συχνά, οι υποψήφιοι μπορεί να παρέχουν παραποιημένες απαντήσεις, είτε προσπαθώντας να παρουσιαστούν πιο θετικά είτε για να προσαρμοστούν στις αναμενόμενες “σωστές” απαντήσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα που δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική τους προσωπικότητα, δημιουργώντας μια στρεβλή εικόνα για τον εργοδότη. Επιπλέον, τα τεστ προσωπικότητας συχνά συγχέουν τα γενικά πρότυπα που χρησιμοποιούνται για τη βαθμολόγηση με τα μοναδικά χαρακτηριστικά κάθε ατόμου.
Μπορούν τα ψυχομετρικά τεστ να διαγνώσουν μια εγκληματική συμπεριφορά;
Η αδυναμία των ψυχομετρικών τεστ να εντοπίσουν έγκαιρα προβλήματα σε ανθρώπους που διέπραξαν εγκλήματα ή φρικτές αποτρόπαιες πράξεις οφείλεται σε διάφορους παράγοντες που σχετίζονται με τη φύση των τεστ, τα χαρακτηριστικά των ατόμων που εξετάζονται και το πλαίσιο στο οποίο διεξάγονται. Πιο συγκεκριμένα:
Περιορισμένη Εστίαση των Ψυχομετρικών Τεστ
Τα περισσότερα ψυχομετρικά τεστ είναι σχεδιασμένα για να αξιολογούν γενικά χαρακτηριστικά, όπως η προσωπικότητα ή οι γνωστικές ικανότητες και όχι για να εντοπίζουν συγκεκριμένες παθολογικές τάσεις, όπως η ροπή προς μια βίαιη ή εγκληματική συμπεριφορά. Ειδικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με διαταραχές, όπως η ψυχοπάθεια ή η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, μπορεί να μην εξετάζονται ή να μην αξιολογούνται επαρκώς σε γενικού τύπου τεστ.
Δυνατότητα παραπλάνησης
Άτομα με σοβαρές διαταραχές, όπως ψυχοπαθητικές τάσεις, έχουν συχνά υψηλή ικανότητα να παρουσιάζουν μια κοινωνικά επιθυμητή εικόνα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να απαντήσουν στα τεστ με τρόπο που αποκρύπτει τις πραγματικές τους προθέσεις ή τάσεις. Ειδικά σε τεστ αυτοαναφοράς, όπως τα περισσότερα τεστ προσωπικότητας, η αξιοπιστία των απαντήσεων εξαρτάται από την ειλικρίνεια του ατόμου.
Η πολυπαραγοντική φύση της συμπεριφοράς
Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και επηρεάζεται από αλληλεπίδραση γενετικών, ψυχολογικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων. Τα ψυχομετρικά τεστ συνήθως επικεντρώνονται σε μεμονωμένες πτυχές, αγνοώντας ευρύτερους παράγοντες, όπως το ιστορικό τραύματος, οι κοινωνικές επιρροές ή οι στιγμιαίες στρεσογόνες καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε βίαιες πράξεις.
Η δυσκολία πρόβλεψης σπάνιων συμβάντων
Οι φρικτές πράξεις και τα εγκλήματα είναι σχετικά σπάνιες συμπεριφορές. Η πρόβλεψη τέτοιων περιστατικών απαιτεί εξαιρετικά εξειδικευμένα εργαλεία και μια βαθιά κατανόηση των μεμονωμένων περιπτώσεων. Τα γενικά ψυχομετρικά τεστ δεν είναι σχεδιασμένα για τέτοια ακριβή πρόβλεψη.
Εν τέλει, η πολυπλοκότητα και η μοναδικότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας δεν μπορεί να αποτυπωθεί με ακρίβεια μέσα από ένα ψυχομετρικό τεστ. Αυτή η γενική προσέγγιση υποτιμά τη δυναμική, τα ταλέντα του κάθε ατόμου και τη συνολική προσωπικότητά του περιορίζοντας τη δυνατότητα για μια πραγματικά ουσιαστική αξιολόγηση».
